اوایل این هفته در استان بوشهر زلزلهای رخ داد که طی آن دهها نفر کشته و ۹۰۰ نفر زخمی شدند. قوانین ضعیف ساخت و ساز باعث شد که سازههای سیمانی به سادگی فرو بریزند و مردم داخل آنها گیر کنند. بعضی از قربانیان به بیمارستانهای نزدیک در بوشهر که تنها راکتور هستهای ایران نیز در این شهر قرار دارد، برده شدند.
ایران علیرغم کمکهای بشردوستانه به علت تحریمهای بینالمللی با کمبود شدید دارو و تجهیزات پزشکی روبروست. گفته میشود که بسیاری از اتاقهای عمل به دلیل نبود تجهیزات در شرف تعطیلی قرار دارند.
از لحاظ تئوری، تحریمهای سازمان ملل به نحوی طراحی شدهاند که اشتباه عراق در دهه ۱۹۹۰ تکرار نشود: تحریمهای نفت در برابر غذا که در نهایت منجر به جنگ شد.
باربارا اسلوین، یک تحلیلگر میگوید، ایران تقریبا کشور ثروتمندی است و هنوز به مرحلهای که عراق در دهه ۱۹۹۰ قرار داشت نرسیده است. وی میگوید با اینکه دارو در فهرست تحریمها قرار ندارد اما روند خرید آن به علت مشکلات مبادله پولی در نتیجه تحریمها باید از هزارتوهایی پرپیچی بگذرد. شرکتهای داروسازی که میخواهند به ایران دارو بفروشند هیچ تضمینی برای دریافت پول خود ندارند.
با اینکه وزارت خزانهداری فروش دارو به ایران را مجاز اعلام کرده، سال گذشته محمولههای دارویی آمریکا از ژانویه تا اوت سال گذشته ۴۵ درصد کاهش داشته است. اسلوین میگوید، تمرکز بر اقتصاد ایران است و مسائل بشردوستانه در درجه دوم قرار دارد. یک مقام خزانهداری سوء مدیریت دولت ایران را مسئول این موضوع میداند و میگوید دولت برای خرید دارو بودجه تخصیص نمیدهد.
در ماه دسامبر گذشته مرضیه وحید دستجردی به خاطر اینکه اعلام کرد قیمت دارو باید بالا برود و دولت خودش را متهم به این کرد که به بیمارستانها دارو نمیرساند از کار خود عزل شد.
مقام خزانهداری میگوید فروش گندم آمریکا به ایران در سال گذشته افزایش داشته است؛ او می گویداگر بخواهند تجارت انجام میشود، باید پرداخت از طریق بانک سومی انجام شود. او میگوید نمیداند چرا ایران از جای دیگری دارو تهیه نمیکند. داراییهای ایران در خارج از کشور مسدود شده و نمیتواند دلار و یورو وارد ایران کرد ولی ایران میتواند از آن داراییها را برای خرید دارو استفاده کند.
سیامک نمازی تحلیلگر انرژی در دبی که قبلا در وزارت مسکن ایران کار میکرده میگوید، ایران میتواند با حوالههای تضمینی بانکی از تولیدکنندگان دارو بخرد.
وی میگوید بر خلاف گندم شما نمیتوانید داروهای خاص را از هر جایی بخرید.
او میگوید: “ایران قبلا با شرکتهای داروسازی آمریکایی و اروپایی قرارداد داشته و داروهایشان مورد تایید قرار گرفته بود اما اگر حالا بخواهد از شرکتهای جدیدی خرید کند تایید نامهای جدید تجاری دو سال طول میکشد.”
نمازی میگوید: “بانکها از آمریکا میترسند. قوانین آمریکا میگوید بانکهای تحریم شده ایران نباید هیچ جایی از زنجیره مالی به چشم بخورد. بانک مرکزی ایران هم در لیست سیاه است.”
معاملات دارویی بسیار بزرگ است و پرداختها هم همیشه با تاخیر همراه است. نمازی میگوید: “شرکتهای نوارتیس و فیزر به توزیع کنندگان خود چیزی حدود 20 تا 50 میلیون دلار اعتبار میدادند. از روزی که سفارش میدادید تا وقتی دارو به داروخانه میرسید سه هفته طول میکشید و اگر آن را سریع میخواستید DHL یک روزه آن را میرساند.”
اما ایران دیگر باید نقدی کار کند و DHL هم دیگر در ایران کار نمیکند.
نمازی میگوید: “وقتی من و همسرم به ایران میآییم دوستانمان از ما میخواهند برایشان قرص ضدبارداری یاسمین بیاوریم. ما هم در دبی به داروخانه میرویم میخریم.” ایران هم قرص ضدبارداری میسازد اما این قرص ها بیشتر به درد تقویت گیاهان میخورد. وقتی شما دارویی را 20 سال استفاده میکنید به آن عادت میکنید این قرص ها هورمون هستند و شما نمیخواهید نسخهتان را عوض کنید.
اسلوین میگوید آمریکا با این کارها به پای خود شلیک میکند. “مردم ایران جزو معدود کسانی در خاورمیانه هستند که آمریکا را دوست دارند و با این کار 70 میلیون نفر عصبانی میشوند. من ماه اوت آنجا بودم، میتوانستید تغییر موضع آنها را حس کنید.”