حدیث ایرانی
“سالانه معادل یک درصد جنگل‌های کشور از بین می‌رود و برای جبران آن 130 هزار هکتار جنگل کاری لازم است.” این را معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست کشور می گوید، وقتی می بیند صدایش به جایی نمی رسد و درختان پارک ملی لویزان را به بهانه اتوبان سازی قطع می کنند، در جنگل سراوان کوهی 70 متری از زباله های خطرناک ایجاد می کنند و از وسط پارک ملی گلستان، جاده عبور می دهند و ده ها مورد مشابه دیگر اتفاق می افتد، اما کسی را غم از دست دادن این سرمایه ملی نیست.
ایران را 2.14 میلیون هکتار جنگل می پوشاند که 7.8 درصد کل عرصه های طبیعی کشور است. حدود 11 میلیون هکتار از این جنگل ها محافظت شده است که 3 هکتارش جنگل های شمال هستند. ایران چهل و پنجمین کشور دنیا از لحاظ پوشش جنگلی است که به این ترتیب سهم هر ایرانی از جنگل های کشور تنها 2.0 هکتار است که با توجه به سرانه جهانی جنگل که هشت دهم درصد هکتار است حکایت از فقر و کمبود شدید پوشش جنگلی در ایران دارد.
ایران همچنین از نظر شاخص های پایداری محیط زیست با کسب رتبه 132 در بین 146 کشور جهان در انتهای جدول قرار گرفته است که این نشان از بی توجهی به مسایل زیست محیطی و نگهداری جنگل های محدود کشور دارد. ایران در این جدول فقط توانسته از کشورهایی چون آنگولا، بورکینافاسو، ویتنام، لیبی و چاد بالاتر باشد.
اما اوضاع از این هم بحرانی تر است. طبق گزارش سازمان های غیردولتی زیست محیطی اگر “روند شتابان تخریب جنگل های ایران ادامه یابد در 60 سال آینده اثری از جنگل های امروزی ایران باقی نخواهد ماند”. روندی که بنابه این گزارش با تخریب 33 درصدی جنگل های ایران، مساحت جنگل های باقی مانده “تا چند سال آینده به 8 میلیون هکتار خواهد رسید” که این رقم از نظر فائو یک بحران تلقی می شود. چه آنکه اگر سطح جنگل های یک کشور کمتر از 25 درصد خاک آن باشد آن کشور از نظر محیط زیست انسانی در وضعیت بحرانی به سر می برد. در حالیکه سطح پوشش جنگل و مرتع در ایران 5.7 درصد از مساحت کشور است؛ اما با این حال تخریب جنگل های ایران به شدت ادامه دارد.
جنگل های در خطر
پارک ملی گلستان از مهم ترین جنگل هایی است که در چند سال اخیر چه از سوی نیروهای انسانی و چه از سوی بلایای طبیعی در معرض خطر و آسیب قرار گرفته است. همین سال گذشته بود که طی یک آتش سوزی 200 هکتار از جنگل ها و مراتع مشجر پارک ملی گلستان طعمه حریق شد. پارکی که ثلث پرندگان کشور را در خود جای داده بود طی یک آتش سوزی مهیب و به خاطر دو روز تاخیر در امر امداد 40 درصدش سوخت. پارکی که سال قبل ترش با سیل مهیب گلستان، صدمات جبران ناپذیری دیده بود.
حال دولت برآن شده است تا خود جای بلایای طبیعی را بگیرد و خسارتی وارد آورد که هیچ کدام از آفات طبیعی تابه حال نکرده بودند. در همین راستا دولت، برغم اعتراضات شدید NGO های زیست محیطی، در حال قطع درختان کمیاب پارک ملی گلستان است تا جاده گلستان را ترمیم کند. جاده ای که با سیل های هرساله این منطقه خراب می شود و به گفته یکی از مهندسان که سابقا ناظر احداث این جاده بود از همان ابتدای احداث” کاملا معلوم شد که این طرح غیرکارشناسانه و غیراستاندارد است.” اما با این حال دولت همچنان اصرار دارد که این جاده ساخته شود. تخریب جنگل گلستان آنچنان شدید است که به گفته محسن شهریاری، مدیر کل اداره حفاظت محیط زیست خراسان شمالی “احیای گلستان 100 سال طول می کشد “.
نمونه بعدی پارک ملی لویزان است که به دنبال هماهنگی شهرداری تهران با جهاد کشاورزی 8 هزار اصله درخت آن قطع شد تا راه اتوبان گشوده شود. فاجعه ای که نه سازمان جنگل ها و مراتع کشور به آن اعتراض کرد و نه دادستان شهر تهران به خاطر حقوق از دست رفته شهری در آن مداخله کرد. تنها سخنی که مطرح شد توسط رییس سازمان جنگل ها و مراتع بود که حقیقتی دردناک را برملا می کرد: “طبق برآوردهای اولیه شهرداری، چنانچه اتوبان از داخل پارک عبور می‌کرد می‌بایست 12000 درخت قطع می‌شد که تا به الان هم حدود 70 درصد(معادل 8400 اصله درخت ) مسیر مورد نظر را تخریب کرده‌اند.”
جنگل های باستانی زاگرس که از میلیون ها سال پیش همچنان استوار ایستاده اند نیز در خطر قرار گرفته اند. وسعت این جنگل ها 5 میلیون هکتار است و از جنوب آذربایجان غربی تا استان فارس ادامه دارد که به دلیل بهره برداری بی رویه بخش اعظمی از آن درحال تخریب است. فرم غالب جنگل شناسی این منطقه شاخه زاد است ، فرمی که به گفته متخصصان دلالت بر تخریب ناشی از حضور طولانی مدت جوامع انسانی در این مناطق دارد.
در دی ماه نیز چند مورد تخریب جنگل های کشور گزارش شد. اولینش مربوط به جنگل های حرا در جزیره قشم بود که بنا به گزارش سازمان حفاظت محیط زیست براثر آلودگی آب دریا چندین هکتار آن از بین رفته است.
سید محمد باقر نبوی مدیر کل دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره می گوید: “تاکنون به دلیل آلودگی آب دریا چندین هکتار از این جنگل های زیبا خشک شده و در معرض نابودی قرار گرفته است .” وی می افزاید: “متاسفانه به دلیل افزایش آلودگی، این منطقه حفاظت شده در معرض خطر آلودگی قرار گرفته است که باید هرچه سریعتر به شناسایی عوامل تهدید کننده این بخش اقدام شود.”
نبوی می گوید : “افزایش مواد آلاینده و آلوده کننده، استفاده غیر اصولی از منابع آب منطقه و ورود پساب های صنعتی، دستیابی به داخل آب سواحل، تغییرات نامطلوبی در شاخ و برگ درختان این جنگل بوجود آورده است.” وی می افزاید : “گروهی از کارشناسان در حال بررسی و علت یابی خشک شدن درختان این جنگل هستند” . گفتنی است جنگل های حرا در نوار ساحلی خلیج فارس و دریای عمان قرار دارد و این منطقه جزو مناطق حفاظت شده قشم استان هرمزگان بشمار می آید که در سال 1351 تحت حفاظت قرار گرفته است.
اما وضعیت جنگل سراوان در گیلان با بقیه متفاوت تر و از آنها عجیب تر است. اگر جنگل های ایران را اتوبان سازی، جاده کشی، آتش سوزی و آلودگی دریا خراب کرده، جنگل سراوان به خاطر تبدیل به یک زباله دانی بزرگ در معرض خطر قرار گرفته است.
هم اکنون کوهی به ارتفاع 70 متر و مساحت 6 هکتار از زباله در جنگل سراوان ایجاد شده که در میان زباله ها، زباله های صنعتی و بیمارستانی نیز دیده می شود. زباله های بیماری زا که محیط پیرامونی این منطقه را با خطرات جانی روبرو کرده است. به طوری که طبق گزارش یک سازمان غیردولتی زیست محیطی دو مورد آلوده به ویروس ایدز در این منطقه به چشم خورده است. خبری که از سوی مقامات دولتی نه تکذیب شد و نه تایید.
ازدیاد این زباله ها آنقدر است که دیگر اثری از طبیعت سبز منطقه باقی نمانده و سروان را تبدیل به یک زباله دان عظیم کرده است. این فاجعه زیست محیطی در حالی صورت می گیرد که ادارات مربوطه مانند محیط زیست، شهرداری، جهاد کشاورزی، منابع طبیعی، سازمان جنگل ها و … پاسخگوی سئوالات خبرنگاران در خصوص فجایعی که در این منطقه در حال رخ دادن است نمی شوند و مسئولیت این فجایع را به گردن ادارات دیگر می اندازند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ایران پاد از میان مناطق چهارگانه طبیعی ایران بسیاری از آن ها در حال حاضر با بحران های جدی زیست محیطی رو به رو هستند که برای نمونه می توان به موارد زیر اشاره کرد: تالاب انزلی، پناهگاه حیات وحش توران، پارک ملی خجیر، پارک ملی سرخه حصار، تالاب گوری گل تبریز، مناطق حفاظت شده ورجین و البرز مرکزی، اکوسیستم طبیعی دریای مازندران، پارک ملی لار، جنگل های پارک لویزان، تالاب گاوخونی اصفهان، زاینده رود اصفهان، پارک ملی گلستان، منطقه حفاظت شده غرب مازندران، مناطق حفاظت شده شرق هرمزگان، جنگل های حرا، دشت مغان، دریاچه گهر درود لرستان، پوشش گیاهی و جانوری تنگه بلاغی شیراز، جنگل های مازندران، تالاب های زمزم و چکر ایلام، دشت بوئین زهرا، پارک ملی بختگان فارس، دریاچه ارومیه ، تالاب منطقه شکار ممنوع قره قشلاق مراغه ، دریاچه استیل آستارا، گرگان رود تالش، تالاب آلماگل گنبدکاووس، تالاب پیر احمد کندی ماکو، رودخانه اروند، تالاب شادگان خوزستان، تالاب حسن خان مهاباد، منطقه حفاظت شده قمیشلو اصفهان، سپید رود گیلان، پناهگاه حیات وحش لوندویل آستارا، رودخانه کارون، تالاب ترعه خوران هرمزگان، تالاب میانکاله مازندران، تالاب های ارژن و پریشان فارس، نرگس زارهای دهلران، تالاب بند علیخان ورامین، منطقه حفاظت شده جهان نمای گرگان، عرصه های جنگلی چاهک استان یزد و …
به خاطر این گزارش هاست که مهندس سید خلاق میرنیا، معاونت توسعه و مدیریت و امور مجلس سازمان محیط زیست، شاخص های محیط زیست انسانی در کشورمان را بسیار پایین تر از استانداردهای جهانی می داند و معتقد است باید سال های متمادی طی شود تا بتوان با اجرای طرح های تدوین شده در حفاظت محیط زیست، به درجه مطلوبی از محیط زیست انسانی رسید . به گزارش روزنامه اندیشه نو وی می گوید: “متاسفانه در کشور شرایطی حاکم شده است که در صورت فراهم کردن استاندارد های جهانی محیط زیست انسانی، بسیاری از صنایع کشور باید فعالیت خود را متوقف کنند”. وی می افزاید : “ 75 در صد از فقرای روستایی و 76 در صد فقرای شهری در نواحی ساکن هستند که محیط زیست آنجا به شدت تخریب شده است یا خطرات دید محیط زندگی آنها را تهدید می کند” . میرنیا همکاری تمامی نهاد ها و ارگان های کشور را با حفاظت محیط زیست ضروری می داند و می گوید” حفاظت از محیط زیست نیازمند عزمی ملی است و علاوه بر نهادها تمامی مردم کشور نیز باید در این امر فعالیت داشته باشند”.
تخریب ها و نابودی جنگل ها اعتراضات شدید فعالان زیست محیطی را نیز در بر داشته است. معروف ترین این اعتراضات که متاسفانه در روزنامه های کشوری انعکاس چندانی نیافت نامه سرگشاده ۱۴۴ تن از اساتید، اعضای هیات علمی و نخبگان منابع طبیعی و محیط زیست کشور به رییس جمهور بود. این اساتید چند روز پیش در نامه ای سرگشاده به رییس جمهوری، خواستار ابطال مصوبه احداث جاده “بلده – نور” به گرمابدر لواسان از داخل پارک ملی لار، مصوب در بیست و دومین سفر استانی دولت در مازندران، شدند و از محمود احمدی نژاد خواستند اجازه ندهد به بهانه احداث این جاده، عملا آخرین شریان های حیات البرز قطع شود و شاهد مرگ خاموش این اسطوره همیشه استوار ایران زمین باشیم.
تمام این “جنایات” در کشوری انجام می شود که طبق اسناد معتبر تاریخی خشایار شاه هخامنشی 2500 سال پیش، نخستین پارک جنگلی و حفاظت شده جهان را در آن بنا کرد. اما اکنون در هر ثانیه 360 متر مربع از سطح جنگل ها و مراتع کشور تخریب می شود. به بیان دیگر در هر 5 سال یک میلیون هکتار از جنگل های ایران نابود می شود و یا سالانه یک و نیم درصد از جنگل های ایران از دست می رود. آیا این جنایت نیست؟