آغاز جشنواره دولتی تتاتر فجر
سانسور بی سابقه در تاریخ سی ساله
سانسور و فضای امنیتی حتی تاریخ سی ساله جشنواره تئاتر فجر راشکست. مسئولین امنیتی – نظامی رسما علام کردند:” شرایط ما این است….”
بخش های مختلف جشنواره تئاتر فجر امسال شاهد رویدادهایی است که در تاریخ سی ساله آن کمتر به وقوع پیوسته است. اخراج محمد حیدری دبیر دوساله جشنواره تئاترفجر و حسین مسافر آستانه مدیر کل مرکز هنرهای نمایشی به دستور معاونت هنری وزیرارشاد در مردادماه سال جاری و تنها 6ماه به برگزاری این فستیوال در تهران کار را بر همه ی گروه های نمایشی سخت و طاقت فرسا کرد و بسیاری از گروه های هنری مدت زمان معین هر ساله برای آماده سازی نمایش های خود جهت بازبینی را از دست دادند. شاه آبادی چهارسال است به کرسی معاونت هنری وزیر ارشاد دولت احمدی نژاد تکیه زده ودراین مدت بسیاری ازتولیدات نویسندگان و کارگردانان تئاتر را توقیف یا به حالت معلق درآورده است.وی یکی از نیروهای اصلی سپاه پاسداران انقلاب در حوزه فرهنگ و هنر محسوب می شود.شاه آبادی فرزند آیت الله شاه آبادی است که هفدهم دی ماه در قم از دنیا رفت.
جابه جایی ها در سمت های کلان مدیریت تئاتر تنها به دلیل نافرمانی و عدم پذیرش دستورات مستقیم حمید شاه آبادی(معاونت وزیر ارشاد) به وسیله حیدری و مسافرآستانه، جهت انجام مقاصد نظامی وارزشی حکومت ایران عنوان شد.گفته می شود دلایل استعفاء و یا برکناری آن ها عدم استقلال در انتخاب و برگزاری جشنواره، حمایت معاونت هنری ارشاد از نمایش هایی که مروج دین،مذهب و ملیت اسلامی هستند، حمایت از گروههایی که تنها دست به ارائه آثارایرانی و کم حاشیه درباره چالش های میان حکومت ومردم می زنند و ارزش گذاری وطبقه بندی میان گروه های مستقل وضد نظام با گروه های حامی دولت ، وانتخاب افرادی که درسالیان اخیردرمیان تئاتری ها همواره به عنوان حامیان منافع بیت رهبری و دولت کودتایی ایران شناخته شده اند ،بوده است.به این ترتیب انگار خبرهای خوش از دنیای تئاتر پر کشیده و جای خود را به خبرهایی داد که جامعه هنری از آن ها گریزان بود. بلاتکلیفی گروه های متقاضی جهت حضور در جشنواره تئاتر فجر نزدیک به یک ماه به طول انجامید تا سرانجام در28 شهریورماه سال جاری رحمت امینی از سوی دفتر وزیر ارشاد به عنوان دبیر سی امین رویداد تئاتری فجر انتخاب و اعلام شد.امینی که خود سال ها در عرصه تئاتر ایران به عنوان یکی از ماموران ممیزی و سانسورچی فعالیت دارد،همزمان با ریاست شورای نظارت و ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی سیاست های معاونت هنری ارشاد را دررابطه با چگونگی انتخاب و برپایی جشنواره امسال به شکل عملیاتی اجرا کرد.رحمت امینی یکی از نیروهای سانسورچی دولت ایران در حوزه تئاتر محسوب می شود.وی با حکم حمید شاه آبادی به عنوان رییس شورای نظارت و ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی فعالیت دارد.امینی همزمان به عنوان یکی از مدیران و سیاست گذاران خانه تئاتر دانشگاهی،مدیرگروه رشته نمایش دانشکده هنر و معماری و از اعضای فعال بسیج در تئاتر مشغول است.او از ارکان اصلی سیاست های راهبردی تئاتر دینی در ایران محسوب می شود و نیروی زیر مجموعه و مستقیم دولت دهم درانجام امور جشنواره ها در تهران است.
چگونگی نگرش امینی در این حوزه درنشست مطبوعاتی وی نیز آشکار است: “هر کار ارزشمند هنری کمتر دچار ممیزی می‌شود چرا که آثار هنرمندانه کمتر دچار مشکل می‌شوند. اما بیانیه دادن در تئاتر و صراحت گویی غیرضروری، قطعا آثار را دچار مشکل خواهد کرد. اگر متون ایرانی به ویژه اجتماعی واجد ارزشمندی‌های درست هنری باشند کمتر دچار مشکل می شوند.وی در بخش دیگری از پاسخ های خود به خبرنگاران درباره دخالت های معونت هنری ارشاد در انتخاب وگزینش گروهها گفت: در کار خود استقلال کامل دارم و معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد تا به این لحظه اعمال نظر خاصی نسبت به آثار شرکت کننده و دعوت از گروه‌های مختلف نداشته است.البته در برخی موارد مشورت از نیروهای کارآمد مدیریتی و هنری در پیشبرد بهتر و هرچه سریعتر امور می تواند موثر باشد که قطعا دریغ نخواهیم کرد.“به این ترتیب اخبار موثقی از حضور نیروهای امنیتی ارشاد و شاه آبادی در انتخاب نهایی آثار بخش چشم انداز ونگاه ویژه در میان اهالی تئاتر به گوش می رسد.
با شفاف سازی تصمیم کودتاچیان فرهنگی درتهران و تنها چند روز مانده به برپایی سی امین جشنواره بین المللی تئاتر فجر،فریاد اعتراض هنرمندان این عرصه در رسانه های جمعی طنین انداز شد. کوروش نریمانی که پیش از این نمایش های موفقی چون دن کامیلو و شب های آوبنیون را به صحنه برده است به خبرگزاری مهر گفت: در فستیوال‌های تئاتری دنیا چارچوب و خط مشی و ضوابطی وجود دارد که تغییر آن چنانی نمی‌کنند. در عوض خلاقیت‌های لازم توسط هنرمندان شرکت کننده در فستیوال تزریق می‌شود. بخش‌های مختلف این فستیوال‌ها هم با هماهنگی هنرمندان و دبیران فستیوال‌ها شکل می‌گیرند.جشنواره تئاتر فجر به مرور دولتی‌تر و دولتی‌تر شده و با توجه به تغییر مدیران در سطح بالای فرهنگی مدیران تئاتری و هچنین دبیران جشنواره نیز تغییر می‌کنند,و این امر می تواند بیشترین ضربات را به بدنه تئاتر ایران بزند.”
نصرالله قادری در گفتگوی خود با ایسنا درباره اوضاع نابسامان جشنواره تئاتر فجر می گوید: در جوامع مطرح فرهنگ تئاتری وجود دارد و همه چیز بر بنیان نظم متدیک پیش می‌رود. در جامعه ما بی‌نظمی و دخالت ها تنها در جشنواره تئاتر فجر و تئاتر نیست و بدنه سیستم ما در همه بخش‌ها با این معضل مواجه است.کافی است به جای این همه شوراهای مختلف با افرادی ثابت و محدود یک کمیته برنامه‌ریزی داشته باشیم تا برنامه‌ریزی لازم را برای تئاتر و جشنواره تئاتر فجر انجام دهد.
آن سوتر ایوب آقاخانی در نقد وضعیت برگزاری و انتخاب آثار جشنواره سی ام می گوید: “قضیه به نظر من به هیچ عنوان جای شگفتی ندارد و با توجه به مجموعه زوایای تعریف شده در سیستم سیاست گذاری فرهنگی کشور و مشخصا فضای تئاتر نگاه به نحوی است که به نظر می‌رسد بیشتر تزریق سیاست‌های سلیقه‌ای جدید باعث بروز بی‌نظمی و اختلال و البته گاهی نتایج بد می‌شود.”
به این ترتیب بخش زیادی از نمایشنامه های خارجی متقاضی در جشنواره در بخش بازخوانی مردود شدند.آثاری از شکسپیر،چخوف و استریندبرگ و نمایش هایی چون رام کردن مرد سرکش به کارگردانی فرزاد جعفری،زوج ناجور به کارگردانی مهدی گلیج،لیرشاه به کارگردانی ملودی آرام نیا،اپیدمی طاعون به کارگردانی رحیمی،ملودی ورشو به کارگردانی علی مقدم.
آثار اعلام شده دربخش های رقابتی رنگ بوی خنثی و کم خاصیت به خود گرفت و تقریبا همه کارهایی که به جریان های اخیر اجتماعی و سیاسی در ایران پرداخته اند توقیف شدند.دراکولا نوشته جلال تهرانی ،راکب نوشته جشمید خانیان،شاهد شب شوم نوشته رویا افشار،ماه در مرداب نوشته فارس باقری،بوران نوشته علی دلگشایی،پرواز به تاریکی نوشته افشین هاشمی،چنگیزخان نوشته چیستا یثربی،فولاد زنگ نمی زنه نوشته سیروس همتی از جمله این نمایش ها هستند.
به نظر می رسد برپایی جشنواره تئاتر در بهمن ماه سال جاری خبر از آن نمی‌دهد که چه کسی سراغ تمرین رفته، چه کسی بازیگرانش را انتخاب کرده و کارها چگونه پیش می‌رود بلکه سیاست های فستیوال امسال به صراحت و با قدرت نظامیان حاکم بر خود می گوید” شرایط ما این است”.سیاست هایی که افراد زیر به عنوان شورای راهبردی آن خطوط قرمز را برای هنرمندان تعریف می کنند:
حمید شاه‌آبادی معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد و رئیس شورای سیاست‌گذاری، مرتضی تمدن استاندار تهران، محمدعلی شهنی دشتگلی سرپرست اداره‌کل هنرهای نمایشی وعضو سازمان بسیج، جواد آرین‌منش نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس ، رمضان شجاعی کیاسری عضو کمیسیون فرهنگی مجلس ، رمضان موسوی مقدم قائم مقام تلویزیون دولتی ایران ، محمدهادی ایازی مشاور شهردار ، ایرج راد مدیرعامل خانه تئاتر،سعید کشن فلاح مدیر امور نمایشی حوزه هنری سازمان تبلیغات ونماینده سپاه دراتاق فکر تلویزیون وتئاترایران ، مجید سرسنگی مدیرعامل خانه هنرمندان ایران و عضو سپاه ، محمود عزیزی، علی منتظری، داود رشیدی و رحمت امینی دبیر تئاتر فجرورییس شورای سانسورمرکز هنرهای نمایشی.