بیست و ششمین جشنواره بین المللی فیلم فجر از فردا به طور رسمی کار خود را آغاز می کند. جشنواره ای که امسال بطور کامل دولتی است، سینماگران برجسته و مستقل سر سینمای ایران بغیر از بهمن فرمان آراء را از آن حذف کرده اند؛ اکثریت فیلم ها در چهارچوب فکری دولت احمدی نژاد قرار دارند و بقیه فیلم ها با سانسورهای 70 درصدی روبرو شده اند.
نگاهی داریم به جشنواره ای که با همزمان باشروع آن نامه اعتراضی سینما گران ایران به سانسور بی سابقه وسیاست های فرهنگی وزارت ارشاد منتشر شده است.
سیمای یک جشنواره کا ملا دولتی
هیات انتخاب بیست و ششمین جشنواره بین المللی فیلم فجر - یکی از دولتی ترین و عجیب ترین هیات های انتخاب بیست و شش دوره آن و به ریاست نماینده رئیس جمهور و سردار وزیر ارشاد - پس از تماشای 106 فیلم، 24 اثر را برای نمایش در بخش مسابقه جشنواره برای تعیین تکلیف نهائی به دفتر وزیر ارشاد فر ستادند.
وقتی “هنر روز” این شیوه انتخاب را بطور اختصاصی به اطلاع افکا رعمومی رساند، وزیر ارشاد بلافاصله موضوع را تکذیب کردو روز بعد سایت فارس که توسط دفترفرهنگی سپاه اداره می شود فهرستی از فیلم ها را منتشر کرد.
برا ساس اطلاعات موجود هنوز تکلیف این فیلم هاروشن نیست و مدیران جشنواره که حتی دبیرآن د رجریان رویدادها نیست، برای اولین بار نمایش فیلم های ایرانی را به هفته دوم موکول کر ده اند. باین ترتیب جشنواره فردا با نمایش فیلم های بخش بین الملل کار خود را آغاز می کند که از ایران 3 فیلم کنعان(مانی حقیقی)، آواز گنجشک ها(مجید مجیدی) و آتش سبز(محمد رضا اصلانی) در آن به نمایش در می آید که هر سه در شما رفیلمهای مذهبی مورد نظر “نظام” هستند.
فیلم های مذهبی
فیلم های بخش مسابقه سینمای ایران رامی توان فیلم ها در یک نگاه به 3 دسته کلی تقسیم کرد.
دسته اول فیلم هایی هستند که با اینکه بغیر از دو فیلم – خسرو معصومی، کمال تبریزی –مضمونی مذهبی دارند، از دیدگاه سینمائی می توانند قابل اعتناء باشند: همین سادگی(رضا میرکریمی)، آتش سبز(محمد رضا اصلانی)، کنعان(مانی حقیقی)، هامون و در یا و خداوند را حجی کن(ابراهیم فروزش)، همیشه پای یک زن در میان است(کمال تبریزی)، آواز گنجشک ها(مجید مجیدی)، باد در علفزار می پیچد(خسرو معصومی)، خاک آشنا(بهمن فرمان آرا) را می توان جزو این دسته طبقه بندی نمود.
گروه دیگر کارگردان ها و فیلم هایی هستند که همسو با سیاست های ارشاد فیلم ساخته اند. تهیه کنندگان این فیلم ها یا عموما دولتی هستند و یا افرادی شخصی که از معتمدین دولت بوده و از آنها هزینه های ساخت فیلم را دریافت کرده اند. در بررسی دقیق تر فیلم های این بخش را نیز می توان به کارهای مذهبی یا به قول ارشادی ها معناگرا تقسیم کرد و برخی دیگر را باز هم با تعریف دولت جدید در راستای سینمای ملی که آن هم به بیان تاریخ و اندیشه های مذهبی می پردازد و در بن به همان دسته اول معناگرا ختم می شود.
فیلم های این دسته عبارتند از: آن مرد آمد (حمید بهمنی)، احضار شدگان (آرش معیریان)، استشهادی برای خدا (علیرضا امینی)، پرچم‌های قلعه کاوه (محمدنوری زاد)، تولدی دیگر (عباس رافعی)، جعبه موسیقی (فرزاد موتمن)، در میان ابرها (سیدروح اله حجازی)، ستایش (محمدرضا رحمانی)، سهم گم‌شده (حسن نجفی)، شب (رسول صدرعاملی)، فرزند خاک(محمدباشه آهنگر).
در این بخش چند فیلم های دیده می شود که کارگردان یکی از آنها محمد نوری زاد یا مسعود ده نمکی دوم است. نوری زاد از نویسندگان کیهان وگردانند گان برنامه هویت است. کارگردان های اول این بخش هم کسانی هستند که فیلمهائی باسرمایه دولت و بااندیشه طالبانی ساخته اند.
دسته سوم فیلم ها نیز جزء لاینفک سینمای ایران یعنی فیلمفارسی ها هستند. فیلمفارسی هایی که در هیات های تازه با شکلی مدرن ظاهر شده و البته در ارشاد دولت نهم از آثار برجسته به شمار می روند: محیا (اکبر خواجویی)، خواب زمستانی (سیامک شایقی)، حس پنهان (مصطفی رزاق کریمی)، انعکاس(رضا کریمی) نیز در این گروه جای می گیرند.
این فیلم ها در حالی انتخاب شده اند که جمال شورجه کارگردان ارزشی “نظام” عضو هیئت دست راستی منصفه مطبوعات و عضو هیات انتخاب گفته بود: “ما به هیچ وجه سلیقه ای برخورد نکرده ایم و این فیلم ها چون ساختار خوبی داشته اند برگزیده شده اند” و این در حالیست که عملا تمامی فیلم های متعلق به نسل تازه سینمای ایران از حذف شدند.
سانسور 70 درصدی
برخی از آثار سینمایی که انتخاب نشده بودند از همان لحظات اولیه اعلام لیست با و اکنش مطبوعات مواجه شدند. به طور مثال 3 فیلم دایره زنگی ساخته پریسا بخت آور که به موضوع ماهواره در جامعه ایرانی، صد سال به این سال ها کار سامان مقدم با داستانی ملودرام درباره وضعیت یک زن به نام ایران که 3 دهه زندگی در ایران را پشت سر می گذارد و آتشکار اثر محسن امیر یوسفی که با بهشت، دوزخ و برزخ را به شکلی طنزآمیز تصویر می کشد یک جاحذف شدند.
شورایعالی تهیه کنندگان و کانون کارگردان های خانه سینما هم در واکنش به حذف این فیلم ها وزارت ارشاد را تهدید کردند که جشنواره را تحریم می کنند و جعفری جلوه معاون سینمایی صفار هرندی با آنان تشکیل جلسه داد تا قضیه را فیصله دهد. نتیجه پذیرش فیلمها با سانسور های عجیب و غریب بود.
فیلم صد سال به این سال ها با 30 دقیقه اصلاحیه و دایره زنگی با 70 دقیقه مورد حذفی رو به رو شد که در تاریخ سانسور ایران بی سابقه است. اساسا معلوم نیست وقتی از فیلمی 120 دقیقه ای 70 دقیقه آن سانسور شود چه از فیلم باقی می ماند.
هدایت فیلم تهیه کننده صد سال به این سال ها همان ابتدا با اعلام این مسئله فیلم را از جشنواره بیرون کشید. و مرتضی شایسته تهیه کننده فیلم نامه ای اعتراضی به وزارت ارشاد نوشت.
در پی او منیژه حکمت وعلیرضا داود نژاد کارگردانهای مستقل سینمای ایران د رنامه های سرگشاده خود به وزارت ارشاد معترض شدند.
و سرانجام د رآستانه برگزاری جشنواره بیانیه اعتراضی سینما گران انتشار یافت.