در آغاز سال ۲۰۱۵، آمریکا باید یک استراتژی سیاست خارجی جامع را برای مقابله با نفوذ داعش در خاورمیانه و شمال آفریقا طرح ریزی کند. بنا بر ارزیابی پنتاگون، ما نه هنوز ایدئولوژی بنیادین این گروه بی‌رحم را درک کرده‌ایم و نه چشم‌انداز روشنی از بازیگران دخیل در این بحران داریم.
در واقع گرد و غبار جنگ، نقش ایران در این فصل تاریک از منطقه را نامشخص کرده است. آیا تهران در مبارزه علیه داعش یک متحد است یا انتقام‌گیرنده؟ حداقل این است که آمریکا اعتقاد دارد ایران می‌تواند در مبارزه با این دشمن مشترک نقشی سازنده ایفا کند.
تنها مشکل این است که ایران خود بخش بزرگی از چالش پیش روست.
داعش از یک درگیری فرقه‌ای ریشه می‌گیرد که در سال ۲۰۰۴ پس از حمله نظامی آمریکا به عراق ایجاد شد. ایران بلافاصله به حمایت نظامی، آموزشی و مالی از شبه‌نظامیان شیعه پرداخت و این موجب واکنش نیروهای سنی شد که به القاعده و پس از آن به داعش پیوستند. نوری المالکی، نخست وزیر شیعه عراق، نه تنها زمینه را برای بروز افراط‌گرایی سنی مهیا کرد بلکه این کشور را به یکی از اقمار ایران تبدیل کرد.
به گفته شورای ملی مقاومت ایران، از گروه‌های مخالف حکومت ایران، این کشور در حال حاضر بیش از ۷۰۰۰ نیرو در عراق دارد. کشته شدن حمید تقوی از فرماندهان نظامی ایران در ماه دسامبر در سامراء نشان دهنده حضور پرقدرت سپاه ایران در عراق است. تقوی به عنوان عالیرتبه‌ترین مقام نظامی ایران که پس از جنگ ایران و عراق در این کشور کشته شده، در آموزش و کنترل شبه‌نظامیان شیعه عراق نقش مهمی داشت.
سازمان عفو بین‌الملل از حضور شبه‌نظامیان نایب ایران در عراق، به عنوان مهمترین عامل بی‌ثباتی و درگیری فرقه‌ای نام برده است. این سازمان در گزارش خود در ماه اکتبر عنوان می‌کند، بیشتر شدن قدرت شبه‌نظامیان شیعه به از بین رفتن امنیت و جو بی‌قانونی کمک کرده و شیعیان تحت پوشش مبارزه با تروریسم، بی‌رحمانه غیرنظامیان سنی را هدف قرار می‌دهند تا آن‌ها را به خاطر ظهور داعش تنبیه کنند.
علی شمخانی، یکی از مقامات عالیرتبه امنیتی ایران در مراسم خاکسپاری تقوی گفت: “تقوی و افرادی مانند او خونشان را در سامراء می‌دهند تا ما خونمان را در تهران از دست ندهیم.”
اهداف ایران در مبارزه علیه داعش با اهداف آمریکا بسیار متفاوت است. در حالیکه آمریکا خواهان دولتی پرثبات و غیرفرقه‌ای در عراق است، حاکمان ایران دولتی شیعه را می‌خواهند تا بتوانند استیلای خود بر منطقه را حفظ کنند. ایران درگیری‌های عراق را فرصتی برای نفوذ بیشتر در این کشور می‌بیند.
نقش ایران در جنگ داخلی سوریه نیز چنین است: ایران از طریق حزب‌الله به بشار اسد در مبارزه با نیروهای سنی یاری می‌رساند و به رشد داعش کمک می‌کند.
کمک به نقش غیرسازنده ایران در عراق و سوریه می‌تواند اشتباهی استراتژیک برای آمریکا باشد. حتی فکر کردن به اتحاد با ایران برای مبارزه با تروریسم داعش خطرناک است.
آمریکا باید فکر کند پس از داعش در منطقه چه باقی می‌ماند. درحالیکه آمریکا گزینه‌های سیاسی‌اش را سبک سنگین می‌کند، هرگونه سناریو که کنترل بخش‌های زیادی از منطقه را به ایران بدهد، باید از دستور کار خارج شود.
منبع: لس آنجلس تایمز - 5 ژانویه ۲۰۱۵
