بیست و پنجم بهمن سال ۸۹ نخستین روز از حصر میرحسین موسوی٬ مهدی کروبی و زهرا رهنورد است. حصری که در سه سال گذشته هم ادامه داشته است. حامیان جنبش سبز در پاریس٬ به همین مناسبت٬ اقدام به برگزاری مراسمی با عنوان “بزرگداشت ۲۵ بهمن حماسه‌ی مردم: گرامیداشت سه سال پایداری رهبران در حصر جنبش سبز” کردند.
در این مراسم تقی کروبی٬ فرزند مهدی کروبی٬ اردشیر امیرارجمند٬ سخنگوی شورای هماهنگی راه سبز امید٬ رجب‌علی مزروعی٬ عضو شورای مرکزی جبهه مشارکت٬ حسن یوسفی‌اشکوری٬ فعال سیاسی و بابک امیرخسروی٬ فعال سیاسی٬ سخنرانی کردند.
گرچه در ابتدا قرار بود که شیرین عبادی هم از طریق اسکایپ در این مراسم حضور داشته باشد٬ این اتفاق رخ نداد و در نهایت رجب‌علی مزروعی٬ به جای وی٬ سخنرانی کرد.
پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری٬ حامیان جنبش سبز به رفع حصر از میرحسین موسوی٬ مهدی کروبی و زهرا رهنورد٬ رهبران اعتراض‌های سال ۸۸ به نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری بیش از پیش امیدوار شدند. پس از اعلام چند تاریخ برای رفع حصر٬ اعلام شد که شورای عالی امنیت ملی و دبیر آن٬ علی شمخانی٬ مسوول بررسی این پرونده و فراهم کردن مقدمات رفع حصر شده است.
تقی کروبی درباره تلاش‌های دولت روحانی برای رفع حصر و اتفاقات رخ داده در این مدت٬ گفت: “از پیش از پیروزی آقای روحانی٬ اسحاق جهانگیری٬ معاون اول فعلی ایشان٬ گفته بودند که پیگیر مسایل مربوط به حصر و همچنین آزادی زندانیان سیاسی خواهند شد. از بین مجموعه دولت و نزدیکان آقای روحانی٬ تا جایی که ما اطلاع داریم٬ خود آقای روحانی٬ یکی از افراد پیگیر این مساله است. آن‌طور که ما شنیده‌ایم آقای روحانی در دو دیدار با آقای خامنه‌ای بحث حصر و زندانیان سیاسی را پیگیری کرده بودند و در مجموع واکنش مناسبی دیده بودند. قرار بود که بخشی از زندانیان پیش از سفر ایشان به نیویورک آزاد شوند. این آزادی‌ها محدود به خانم ستوده و چند نفر دیگر شد٬ در حالی که قرار بود این تعداد بیشتر باشد. در این فاصله درباره مسایل مربوط به رفع حصر هم بحث شده بود و قرار بود که حصر لغو شود”.
اما چه شد که این اتفاق رخ نداد؟ به گفته کروبی: “چند تن از مسوولان یکی از دستگاه‌ها٬ به دیدار آقای خامنه‌ای رفتند و او را قانع کردند که این مساله به سود جمهوری‌اسلامی نیست. به گفته آن‌ها رفع حصر و آزادی این سه تن٬ باعث روحیه گرفتن مخالفان و ناامیدی جوانان حامی جمهوری‌اسلامی خواهد شد و رفع حصر در نهایت منتفی می‌شود. پس از آن بود که آقای روحانی با وزیر اطلاعات تماس می‌گیرد و خواستار انتقال آقای کروبی به منزل شخصی خودشان می‌شود٬ چرا که به گفته ایشان رفع حصر در آینده نزدیک ممکن نیست”.
به گفته تقی کروبی٬ پس از انتقال پدر وی از خانه امن وزارت اطلاعات به منزل شخصی٬ فاطمه کروبی همراه همسرش در آن خانه زندگی می‌کند٬ اما “تلفن و اینترنت را قطع کرده‌اند٬ موبایل مادرمان را هم از او گرفته‌اند. ماموران هم در روزهای ملاقات٬ همراه ملاقات‌کنندگان به داخل منزل می‌آیند. پدر در حال حاضر به تلویزیون جمهوری‌اسلامی دسترسی دارد. از میان روزنامه‌ها نیز روزنامه اطلاعات و یکی از دو روزنامه جام‌جم یا همشهری را در اختیار او قرار می‌دهند”.
امکاناتی که در مقایسه با شرایط سابق مهدی کروبی٬ بسیار بهتر است: “هم‌زمان با آغاز حصر٬ به مدت ۶۰ روز پدر و مادر٬ امکان استفاده از هیچ وسیله ارتباطی را نداشتند. تلویزیون٬ رادیو٬ روزنامه‌هاو مجلات٬ کتاب و حتی خودکار هم در دسترس‌شان نبود. تنها کتاب‌هایی که امکان استفاده از آن را داشتند٬ قرآن و مفاتیح‌الجنان بود. پس از دو ماه بود که آن‌ها اجازه استفاده از تلویزیون را پیدا کردند”.
آن‌گونه که فرزند مهدی کروبی می‌‌گوید٬ بحث های اجرایی حصر٬ در اختیار وزارت اطلاعات است و همواره ماموران این وزارت‌خانه٬ مسوول نگهداری از محصورین بوده‌اند. مامورانی که در دوره وزارت حیدر مصلحی٬ سنی حدود سی سال داشته‌اند.
تقی کروبی با اشاره به بحث‌هایی که درباره واکنش مهدی کروبی و میرحسین موسوی پس از رفع حصر صورت می‌گیرد٬ گفت: “حاکمیت در سال‌های گذشته بارها تلاش کرد که تضمینی حتی نانوشته از آقایان موسوی و کروبی بگیرد تا آن‌ها در صورت رفع حصر٬ درباره مسایل سیاسی اظهارنظر نکنند. اما این اتفاق هرگز رخ نداد. برای مثال در دیدار معاون وزارت اطلاعات تهران٬ در دیدار با پدرم گفته بودشرایط سیاسی امروز جامعه به گونه‌ای است که افراد دیگری هم‌چون سیدحسن خمینی درباره مسایل سیاسی اظهارنظر می‌کنند. شما اگر کمتر وارد مسایل سیاسی شوید٬ هم برای شما خوب است و هم برای انقلاب. پدر من در پاسخ گفت که به محض برداشته شدن رفع حصر٬ هم بیانیه خواهم داد٬ هم با مردم صحبت خواهم کرد و هم موضع سیاسی خواهم گرفت. سپس به شوخی به آن مامور گفت که توصیه من به شما این است که در این صورت٬ اجازه دهید حصر ادامه داشته باشد. از این موضوع دو سال و نیم می‌گذرد”.
بحث درباره نظر مهدی کروبی پیرامون دولت روحانی٬ از مسایلی بود که از تقی کروبی پرسیده شد. این‌که موضع مهدی کروبی درباره حسن روحانی٬ دولت یازدهم و انتخابات یازدهم ریاست‌جمهوری چیست؟ به گفته تقی کروبی: “پدرم بارها گفته است که چون در حصر است٬ به اخبار و اطلاعات دسترسی ندارد و در نتیجه نمی‌تواند موضع مشخص داشته باشد. وی اما بارها گفته است که از تمام بیانیه‌ها و سخنانی که پیش از حصر گفته٬ دفاع می‌کند و همه آن‌ها مواضعی است که هنوز هم به آن‌ها اعتقاد دارد”.
وی اما اشاره‌ای به پیام مهدی کروبی به حسن روحانی می‌کند: “از همان ابتدای حصر٬ از جمله شروطی که برای ملاقات وجود داشت٬ این بود که محصورین به هیچ‌وجه پیام سیاسی به بیرون ندهند. پس از انتخاب آقای روحانی٬ پدرم به شدت مصر بود که پیامی به شکل کتبی به او بدهد. او در بخشی از پیام خود نوشته بود «در حکومتی که دیکتاتوری در آن نهادینه شده و حقوق‌بشر در آن وجود ندارد». خود ما وقتی پیام را می‌نوشتیم٬ برای‌مان سوال بود که صحبت از حقوق‌بشر توسط یک روحانی٬ ممکن است مشکل‌ساز باشد. اما پدرم تاکید کرد که حتما این کلمه در این پیام باشد”.
رفع حصر٬ دولت روحانی و وضعیت سیاسی کشور
حسن یوسفی‌اشکوری٬ نماینده مجلس نخست جمهوری‌اسلامی٬ در سخنرانی خود٬ با اشاره به انتخابات سال ۹۲ و غافل‌گیری بسیاری از فعالان سیاسی از این اتفاق٬ گفت: “جنبش سبز٬ مطالباتی که در این سال‌ها مطرح شد٬ هنوز موضوعیت دارد. نباید فراموش کرد که جنبش سبز٬ در برگیرنده همه نحله‌های اعتراضی در ایران باشد. حتی مطالبات خود من هم بیشتر از مطالبات جنبش سبز و بیانیه ۱۷ است”.
به گفته اشکوری “به نظر من آقای روحانی حداکثر خواهد توانست بین ۱۵ تا ۲۰ درصد از وعده‌هایی که در دوران انتخابات داد را عملی کند. با این حال نباید فراموش کنیم همین ۲۰ درصد - و حتی اگر تنها یک درصد تحقق پیدا کند - گامی به جلو در مسیر حرکت اصلاح‌طلبان٬ تحول‌خواهان و دموکراسی‌خواهان ایران است”.
این فعال سیاسی همچنین به بحث امکان رفع حصر از موسوی و کروبی اشاره کرد و گفت: “امروز اگر موسوی و کروبی آزاد شوند٬ به طور حتم علیه دولت دست به اعتراض و راه‌پیمایی نخواهند زد. در صورت رفع حصر٬ بهترین کار این است که آن‌ها به جامعه مدنی بازگردند٬ فعالیت کنند٬ خواسته‌ها و مطالباتی که در بیانیه ۱۷ مطرح شده بود را پیگری کنند و پیگیر مطالبات ناکام خود باشند”.
وی به حضور زهرا رهنورد در میان رهبران جنبش سبز نیزاشاره کرد و آن را “افتخاری” برای جامعه مدنی ایران دانست که یک زن٬ در راس امور باشد.
اشکوری در گفت‌وگویی کوتاه با “روز” هم گفت که به عقیده وی رفع حصر در میان مطالباتی است که روحانی باید به آن عمل کند٬ گرچه “دولت روحانی می‌خواهد که حصر را رفع کند. هم به دلیل وعده‌‌ها و هم برای حفظ پایگاه اجتماعی. اما اولویت اول دولت٬ مساله رفع حصر و زندانیان سیاسی نیست. درباره جدی بودن دولت در این زمینه تردید دارم. به نظر می‌رسد فعلا نه اولویت خاصی دارد و هم می‌داند که این مساله نیازمند پافشار‌ی‌ها و اصرار‌ها و مقاومت‌هایی است که باید بکند. به همین دلیل به نظر می‌آید سعی می‌کند که ابتدا اولویت‌ها را انجام دهد”.
وی اضافه می‌کند: “بعید می‌دانم در فاصله دو سه ماه آینده انجام شود. خود من از ابتدا تصور می‌کردم که یک سال این اتفاق طول بکشد. اگردر این مدت رفع حصر رخ دهد٬ پیروزی بزرگی برای روحانی و مردم و دموکراسی‌خواهان خواهد بود”.
بابک امیرخسروی٬ فعال سیاسی٬ دیگر سخنران این برنامه بود. امیرخسروی در سخنرانی خود با اشاره به این‌که پس از روی کار آمدن دولت روحانی “امید توام با خوش‌بینی” در میان مردم به وجود آمد٬ “رفع حصر و آزاد شدن زندانیان سیاسی” را یکی از اولویت‌های افرادی دانست که به روحانی رای داده‌اند و از او حمایت کرده‌اند.
به عقیده امیرخسروی اما در حال حاضر اوضاع برای دموکراسی‌خواهان دشوارتر شده است: “در حال حاضر ما با حاکمیت دوگانه مواجهیم. دولت اولویت‌های خاص خود را دارد. مسایلی نظیر برنامه هسته‌ای٬ سیاسی خارجی٬ وضعیت اقتصادی و … این‌ها اولویت‌های آزادی‌خواهان هم هست٬ اما نباید اجازه داد که نسبت به آزادی زندانیان سیاسی و رفع حصر٬ بی‌توجهی شود. تلاش برای رفع حصر و آزادی زندانیان سیاسی٬ یک وظیفه اخلاقی و یک وظیفه سیاسی است. در واقع پیکار در این راه در ذات خود٬ پیکار برای آزادی و دموکراسی در ایران هم هست”.
رجب‌علی مزروعی٬ نماینده مجلس ششم و عضو شورای مرکزی جبهه مشارکت٬ در سخنان خود٬ با اشاره به این‌که در هر انتخابات برگزار شده که واجد حداقلی از شرایط رقابتی بودن باشد٬ اصلاح‌طلبان پیروز شده‌اد٬ گفت: “برای هر تحولی در جامعه ایران٬ نیروهای این تحول در داخل کشور هستند. در حال حاضر مساله این است که با وجود در اکثریت بودن اصلاح طلبان و تحول‌خواهان٬ چگونه باید این اکثریت را به نیروی مادی تبدیل کرد”.
به گفته مزروعی٬ جنبش سبز این تجربه را داشت٬ اما در نهایت سرکوب شد و در حال حاضر و از فرصت دولت فعلی “باید استفاده کرد و تشکل سازی کرد. جمهوری‌اسلامی در سال‌های گذشته تمام تشکل‌ها را از میان برده است. چون می‌داند که این تشکل‌ها می‌تواند آسیب‌رسان باشد. ما نیازی نیست که در دام نقد مدام یا حمایت بی‌دریغ از دولت بیفتیم. می‌توان از فرصت فعلی برای سازمان‌دهی٬ ایجاد تشکل و شکل دادن دوباره به جامعه مدنی استفاده کرد”.
اردشیر امیرارجمند٬ سخنگوی شورای هماهنگی راه سبز امید٬ سخنران آخر این مراسم بود. امیرارجمند با بیان این‌که “در چهار سال گذشته مسیر پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشتیم”٬ گفت که “امروز می‌توانیم ادعا کنیم به بخشی از خواسته‌های خود رسیده‌ایم”. به گفته امیرارجمند انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ و نتیجه آن٬ یک پروزی برای جنبش سبز بود. چرا که “حاکمیت قبول کرد که نمی‌تواند تقلب سال ۸۸ را مجددا تکرار کند. نه این‌که نخواست٬ بلکه نتوانست. گرچه نباید فراموش کرد که انتخابات برگزار شده با معیارهای انتخابات سالم و آزاد و عادلانه تطبیق نداشت٬ اما در یک انتخاباتی با حداقل رقابت٬ مجبور شدند رای‌ها را بخوانند”.
به گفته امیرارجمند موارد دیگری نظیر اثبات این‌که تحول‌خواهان در ایران در اکثریت هستند٬ اثبات کارآمد بودن روش‌های مبارزه مسالمت‌آمیز و همچنین امکان گفتمان‌سازی توسط منشور جنبش سبز را از دیگر مواردی دانست که می‌توان از آن‌ها به عنوان دلایل پیروزی جنبش سبز در چهار سال گذشته یاد کرد.
