با نزدیک شدن زمان ارائه گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نگرانی مسئولان ایران درباره ارائه یک گزارش نامطلوب افزایش یافته است.
تازه‌ترین سخنان یوکیا آمانو، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آنقدر ناامید کننده بود که موجب نگرانی از ناتمام ماندن توافق هسته‌ای ایران و غرب شده است. آمانو روز پنجم آذرماه در جمع خبرنگاران گفت: “گزارش آژانس درباره ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای ایران نه سیاه است و نه سفید” او همچنین تاکید کرد: “آن گزارش که قرار است هفته بعد منتشر شود به نتیجه قطعی درباره موضوع فعالیتهای هسته‌ای گذشته ایران نخواهد رسید.آنچه که من الان الان می‌توانم بگویم این است که این موضوعی نیست که بتوان آن را با بله یا خیر پاسخ داد.” به گزارش خبرگزاری فارس، آمانو همچنین طی سخنانی در جلسه شورای حکام تاکید کرده است: “در جایگاهی نیستم که بتوانم اطمینان موثقی درباره نبود مواد و فعالیتهای هسته‌ای اعلام نشده در ایران بدهم و بنابراین نمی‌توانم نتیجه‌‌گیری کنم که تمامی مواد هسته‌ای ایران، فعالیتهای صلح‌آمیز است.”
به این ترتیب در حالی که طرف ایرانی امیدوار بود با گزارش مثبت آژانس زمینه اجرای توافقنامه هسته‌ای فراهم شود، به نظر می‌رسد که ماجرا پیچیده‌تر از چیزی است که قبلا پیش‌بینی می‌شد.
حدود یک ماه پیش در روز ۲۹ مهرماه گذشته، آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای طی نامه‌ای به حسن روحانی شروطی را برای اجرای توافقنامه موسوم به “برجام” تعیین کرد که یکی از آنها اعلام “پایان پرونده‌ی موضوعات حال و گذشته (PMD)” بود. در واقع چنانچه پرونده ابعاد نظامی احتمالی پرونده هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مختومه نشود، طبق خواسته خامنه‌ای، امکان اجرای توافقنامه ممکن نخواهد بود.
چند روز پیش و قبل از انتشار سخنان آمانو، سید عباس عراقچی معاون وزیر خارجه و از مذاکره‌کنندگان هسته‌ای هشدار داده بود که غرب باید بین “پی ام دی و برجام” یکی را انتخاب کند. عراقچی که در یک برنامه تلوزیونی شرکت داشت، گفته بود: “اصولا آژانس در موضع و جایگاهی نیست که پرونده پی ام دی را بخواهد ببندد بلکه باید نتیجه یافته‌ها و ارزیابی خود در رابطه با موضوعات پی ام دی را به شورای حکام ارائه کند. در همین حال ۵+۱ متعهد شده است که پرونده پی ام دی را براساس یک قطعنامه در شورای حکام ببندد. اگر این اتفاق نیفتد و یک گوشه‌ای از موضوع پی ام دی باز گذاشته شود به این معنی است که ایران به تعهدات خود طبق برجام عمل نخواهد کرد. همان طور که می‌دانید تغییرات در اراک و فروش اورانیوم منوط به بسته شدن موضوع پی ام دی از سوی شورای حکام شده است و اگر این اتفاق صورت نگیرد روند اجرای برجام متوقف می‌شود. بنابراین ۵+۱ باید بین پی ام دی و برجام یکی را انتخاب کند.”
او درباره روندی که مورد نظر ایران است گفته بود: “قرار است ۱۵ دسامبر جلسه‌ای فوق العاده در شورای حکام تشکیل شود تا در رابطه با گزارش آژانس تصمیم گیری شود. در این فاصله ۵+۱ قطعنامه‌ای با هدف بسته شدن پرونده پی ام دی را ارائه خواهد کرد که در جلسه ۱۵ دسامبر به رای گذاشته خواهد شد. همچنین ۷ دسامبر، ۱۶ آذر کمیسیون مشترک برجام میان ایران و ۵+۱ دروین برگزار خواهد شد که در این جلسه نیز قطعنامه ۵+۱ در رابطه با بسته شدن پی ام دی نیز مرور خواهد شد. ما همه نوع محکم کاری را انجام داده‌ایم تا در ۱۵5 دسامبر تصمیم گیری در رابطه با قطعنامه بسته شدن پی ام دی به خاتمه یافتن این موضوع منجر شود.”
اظهارات عراقچی، گرچه قبل از انتشار سخنان ناامیدکننده آمانو بیان شد، اما مشخص بود که او از وضعیت پرونده ایران در آژانس و نظر رئیس آن آگاه بوده است. عرقچی چند روز قبل از آن طی دیداری با آمانو درباره ابعاد نظامی احتمالی پرونده ایران (PMD) مذاکره کرده بود و احتمالا به همین دلیل بود که نسبت به نتیجه گزارش آژانس چندان امیدوار نبود.
با اینهمه برخی مسئولان پرونده هسته ای ایران تلاش کرده‌اند که سخنان آمانو را بی‌اهمیت جلوه دهند. از جمله رضا نجفی، نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با اشاره به سخنان آمانو، به خبرگزاری ایسنا گفته بود: “آژانس سال‌هاست که اعلام می‌کند در موقعیتی نیست که تایید کند فعالیتهای هسته‌ای اعلام نشده در ایران وجود ندارد و در تمام گزارش‌های این چند سال گذشته این موضوع درج شده است. ظاهرا برخی گمان کرده‌اند حرف تازه‌ای است.” او تاکید داشت: “باید توجه شود که آژانس برای تمام کشورهایی که پروتکل الحاقی را اجرا نمی‌کنند، این موضع را دارد. یعنی نمی‌تواند در مورد عدم وجود تاسیسات هسته‌ای اعلام نشده اطمینان بدهد و از این رو نمی‌تواند اعلام کند که تمام فعالیتهای هسته‌ای در آن کشور برای مقاصد صلح‌آمیز هستند. این موضوع حتی برای کشوری مثل سوییس که حدود ۱۰ سال است پروتکل الحاقی را اجرا می‌کند صادق است و نگاهی به گزارش سالانه SIR آژانس در سال ۲۰۱۴ موید این نکته است و اصطلاحا سوییس هنوز Broader conclusion را ندارد.”
همچنین دیروز اظهارات نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس هم منتشر شد که گفته بود: “به نظر می‌رسد اظهارات آمانو در راستای PMD – مطالعات ادعایی- نبوده است. آنچه برای ما مهم است اظهارات مدیرکل آژانس در بحث PMD است و تنظیم گزارشی که می‌تواند پرونده PMD جمهوری اسلامی ایران را ببندد لذا صبر می‌کنیم تا گزارش آماده شود.”
به این ترتیب در حالی که به نظر می‌رسد گزارش جدید آژانس، تغییر مهمی در پرونده هسته‌ای ایران نخواهد داد، اما مسئولان جمهوری اسلامی به صدور قطعنامه جدید در شورای حکام دل بسته‌اند.
