سیاست خارجه عرصه واقعگرایی است. دوراندیشی شرط موفقیت سیاست خارجی هر کشوری است. ارتباط گرفتن وزارت خارجه کشورها با مراکز مطالعاتی گوناگون، دقیقا به منظور بالا بردن قدرت پیش بینی آینده است تا مبادا سیاست خارجی آن کشور به بیراهه رود. از همین جا، گرفتار آمدن در آرمان هایی که امکان تحقق آن ممکن نیست، سم مهلک سیاست خارجی است.
پس از مخالفت سنا و کنگره با اعطای روادید به حمید ابوطالبی، شنیدن این سخن از عباس عراقچی که “گزینه ایران برای تصدی نمایندگی دائم ایران در نیویورک فقط ابوطالبی است” جزمگرایی، اصرار و تاکید بی مورد بر امری بود که از آغاز می توانستند بر آن سرپوش بنهند.
اینک شکایت جمهوری اسلامی به سازمان ملل به هیچ نتیجه ای نرسیده حتی این سازمان از اتخاذ کمترین موضعی که بوی موافقت با اعتراض ایران را بدهد، امتناع کرده است.
کمترین زیان از تاکید بی مورد بر نامزدی ابوطالبی، آن بود که خاطره اشغال سفارت امریکا دوباره به سطح رسانه های جهانی آمد. ایالات متحده با ارجاع تصمیم خود در رد ویزای ابوطالبی به آن رویداد (که توسط جامعه جهانی محکوم شده بود)، برای اولین بار در تاریخ عمر سازمان ملل، ویزای یک سفیر را رد کرد.
در نتیجه، جزمگرایی و عدم انعطاف در موضوعی که می توانست از آغاز به سرپنجه تدبیر حل شود، موجب شد تا سفیر ایران (ابوطالبی) اولین سفیر در تاریخ سازمان ملل باشد که ویزای او توسط دولت میزبان (امریکا) رد شد، آن هم با سر وصدا و جار و جنجال های بسیاری که این لطمه حیثیتی را در صدر اخبار جهان نشاند.
توصیه های عاطفی سپاه به وزارت خارجه
در فاصله فقط یک روز از امضای مصوبه کنگره (در رد ویزای ابوطالبی) توسط رییس جمهور امریکا در۲۹ فروردین، سردار پاسدار محمد باقرزاده در۳۰ فروردین طی توصیه ای به وزارت خارجه خواستار تعیین جانشین برای ابوطالبی جهت تصدی پست سفارت ایران در سازمان ملل شد.
نفس این اقدام که یک مقام نظامی به دستگاه عریض و طویل وزارت خارجه توصیه ای داشته باشد که وزارت خارجه خود ناتوان از تشخیص آن باشد، بسیارتأمل برانگیز است. چنین توصیه ای در معنا عبارت است ازتوصیه یک مقام نظامی به دستگاه دیپلماسی برای نشان دادن انعطاف سیاسی از خود.
جالب اینکه در توصیه سردار باقرزاده به وزارت خارجه، وی بر جنبه ای عاطفی یعنی رعایت حال مادر حمید ابوطالبی (که مادر دو شهید زمان جنگ است) دست گذاشته و گفته: “به پاس مقام مادر شهیدان فرید و مجید ابوطالبی که اخیراً پس از سال‌ها چشم انتظاری، محل تدفین فرزند عزیزش… مشخص شد و باتوجه به رنج‌ها و کسالت‌هایی که این مادر دل شکسته دارد، ترتیبی داده شود تا فرد دیگری به جای آقای حمید ابوطالبی (برادر شهیدان فرید و مجید ابوطالبی) به عنوان نماینده جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل تعیین و اعزام گردد.”
حال پرسش این است که آیا هنگامی که حمید ابوطالبی این پست را پذیرفته بود، آگاه به حال و روز مادر رنجور خود نبود؟ آیا به راستی این توصیه عاطفی برای رعایت حال یک مادر رنجور است یا توصیه ای به دستگاه دیپلماسی که از جزمگرایی در سیاست خارجه دست بردارد؟ آیا سردار باقرزاده پیشقدم شده تا انعطافی را که دستگاه سیاست خارجی نتوانست از خود نشان دهد، با به میان کشیدن عواطف مادری فرزند از دست داده، هموار کند؟ آیا به راستی دستگاه دیپلماسی ایران از تشخیص پیامدهای حیثیتی اصرار بی مورد خود، تا این حد ناتوان بود که برای پس گرفتن نام سفیر خود، باید عواطف مادر سفیر به میان آورده شود؟ و آیا خجلت آور نیست که اینگونه توصیه ها به دستگاه دیپلماسی، این چنین به سطح رسانه ها بازتاب پیدا کند؟
نشانه های زود رَس بازنگری در موضع جزمگرایانه
آنچه مسلم شده اینکه موضع جزمگرایانه وزارت خارجه و اصرار بی مورد بر ابوطالبی به عنوان تنها نامزد ایران برای سازمان ملل اینک به در بسته برخورد کرده است. رییس جمهور امریکا که پیشقدم برای مکالمه تلفنی با حسن روحانی شده بود، به هنگام امضای مصوبه کنگره گفت که با نظر کنگره همراه است که اگر کسی در فعالیت‌های تروریستی یا جاسوسی علیه امریکا مشارکت داشته، از مصونیت دیپلماتیک برای ورود به خاک آمریکا محروم شود.
اینک گزینه های پیش روی دولت ایران یکی از این دو بیش نیست: یا از انتخاب سفیر برای نیویورک تا ابد خود را محروم کند و یا جانشینی را به جای ابوطالبی معرفی کرده و از موضع جزمگرایانه خود دست بشوید.
بدیهی است که راه نخست به هیچ وجه عقلانی نیست. ناگزیر دولت جمهوری اسلامی باید در انتهای راه مسدود، گزینه دومی را برگزیند که از آغاز می توانست بدون خسارت حیثیتی همان گزینه را برگزیند .
اینک در چاره اندیشی برای برون رفت از این مخمصه دیپلماتیک، عواطف مادری فرزند از دست داده، نیاز آمده تا سپاه پاسداران چاره جوی وزارت خارجه ای باشد که گمان می رفت وزیری عملگرا، واقعگرا و نه جزمگرا را در رأس خود دارد.
به این ترتیب، نخستین نشانه های تجدید نظر در موضع جزمگرایانه پیشین وزارت خارجه در حال پدیدار شدن است تا دیر یا زود شاهد معرفی سفیر جدیدی به جای ابوطالبی برای تصدی پست سفارت ایران در سازمان ملل باشیم.