مروان بشاره
دیپلمات های غربی ظرف روزهای آینده به موشکافی توافق رسمی ایران و برزیل و ترکیه ای می پردازند. آنها می خواهدد ببینند آیا این توافق برای پایان دادن و یا دست کم توقف تلاش های موجود برای وضع یک قطعنامه تحریمی دیگر شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی کفایت می کند یا خیر.
بیانیه ای چنین کوتاه هرگز برای پاسخ به نگرانی درازمدت درباره همکاری ایران کافی نخواهد بود.
این توافق نه می تواند طرف های ماجرا را درگیر جزئیات یک توافق طولانی مدت کند و نه برای رفع تنش سیاسی موجود میان ایالات متحده و ایران کفایت می کند. از این بگذریم که برای اسرائیل اصلاً راضی کننده نخواهد بود.
درحالی که ایالات متحده و اسرائیل بیشترین سر و صداها را درقبال برنامه هسته ای ایران به پا کرده اند، تصمیم گیری درباره اینکه آیا ایران رضایت جامعه بین المللی را فراهم کرده یا خیر، دیگر تنها برعهده آنها و متحدان اروپایی شان نیست.
بلوک های نوظهور دیگری نیز بی- آر- آی- سی (مجمع کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین) و آی- بی- اس- اِی (مجمع کشورهای هند، برزیل و آفریقای جنوبی) و کشورهایی نظیر ترکیه و برزیل هم وجود دارند.
تردید در برابر اشتیاق
ممکن است بیانیه هسته ای تهران، ایالات متحده را به تلاش برای تصویب تحریم های جدید علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل وادار کند. این بیانیه سبب بروز بدبینی در میان دیپلمات های اروپایی شده است و آنها تصور می کنند تهران در حال خریدن زمان است و سعی دارد فرش را از زیر پای دیپلمات های آمریکایی بکشد. آمریکائی های تلاش می کنند ایران را در سازمان ملل مغلوب کند.
از سوی دیگر، مشتاقان این بیانیه تصور می کنند این توافق می تواند پنجره ای به سوی تماس با ایران باشد و یک روند فراگیر برای حل و فصل معضلات باقیمانده، از جمله ایده خاورمیانه عاری از تسلیحات کشتار جمعی، تهاجم کشورها به یکدیگرو اشغال کشورها را آغاز کند.
آنچه واضح است، این است که میانجی گران تلاش کردند از الگوی توافق ژنو با ایران استفاده کنند که مورد موافقت ایالات متحده و متحدان اروپایی آن کشور قرار گرفته بود. اما این بار، پا پس کشیدن برای ایران و زورگویی برای واشنگتن سخت تر شده است.
ایران هیچ دوست نزدیکی ندارد که از برنامه هسته ای آن کشور حمایت کند. اگر تهران تصمیم بگیرد به توافق امضا شده با برزیل و ترکیه پشت کند، احتمال فراوانی برای روبرو شدن با تحریم های سنگین شورای امنیت وجود خواهد داشت.
ماه گذشته در گفتگویی که در برازیلیا با احمد داوود اوغلو و سلسو آموریم وزیران خارجه ترکیه و برزیل داشتم، روشن بود که آنها درباره نیاز به انجام میانجی گری و دوری گزیدن از استفاده از زور اطمینان داشتند.
آنها به عنوان قدرت های متوسط و دارای روابط حسنه با ایالات متحده و ایران، بهترین گروه دو نفره را برای اجرای نوعی از میانجی گری لازم میان ایران و ایالات محده تشکیل می دهند.
از نظر زمانی هم اکنون بهترین فرصت است زیرا هم ایران و هم آمریکا نیاز به تفاهمی دارند که به آنها اجازه رفع تنش ها را بدهد.
لولا در جریان نشست مشترک اتحادیه اروپا و کشورهای آمریکای لاتین در هفته جاری، توجه دیپلماتیک خود را متوجه جهان چند قطبی مورد نظر اتحادیه اروپا خواهد کرد. احتمالاً اسپانیا به عنوان رئیس دوره ای این بلوک نسبت به فرانسه، تردید و بدبینی کمتری نسبت به این رویکرد خواهد داشت.
ضمناً انتظار می رود بلوک کشورهای بی- آر- آی- سی که رهبرانش در ماه گذشته در برزیل دیدار کردند، از تلاش های لولا رئیس جمهور برزیل و اردوغان نخست وزیر ترکیه حمایت کنند.
حمایت مشتاقانه بلوک آی- بی- اس- اِی، سومین و قدرتمندترین دموکراسی جنوب که در جریان نشست پیشین خود تشدید تحریم ها را رد کرده بودند، نیز نباید کم اهمیت درنظر گرفته شود. آنها در مقابل، خواستار تلاش های دیپلماتیک گسترده برای حل و فصل بن بست موجود با ایران هستند.
هوشیاری غرب
من مطمئن هستم دولت اوباما متوجه این موضوع هست که اگر هند، آفریقای جنوبی و برزیل قطعنامه جدید را نپذیرند و در عین حال، چین و روسیه حمایت سردی از آن داشته باشند، در اینصورت این تحریم ها کارآیی نخواهند داشت.
واکنش اولیه دولت اوباما با این هوشیاری همراه بود که توافق را یک گام در مسیر درست دید اما همچنان به ایران فشار وارد می کند تا اثبات کند برنامه هسته ای آن کشور صرفاً صلح جویانه است.
این موضوع درباره متحدان اروپایی نیز صدق می کند.
در همین حال، مشاهده اینکه ایالات متحده و متحدان اروپایی آن در سایه تحولات رخ داده در هفته جاری، موفق به وضع یک قطعنامه جدید شوند، دشوار به نظر می رسد.
برزیل و ترکیه اکنون در شرایط جدیدی به فعالیت مشغول اند و غرب دیگر نمی تواند تحریم ها را تحمیل کند. غربی ها خود این موضوع را می دانند.
با حضور گسترده نظامی ایالات متحده در عراق و افغانستان و نابسامانی اقتصادی اتحادیه اروپا، دیپلماسی برزیل و ترکیه باید با استقبال و تشویق روبرو شود.
منبع: الجزیره- 17 مه
