چند روز پس از انتشار گزارش وزارت بهداشت در مورد مرگ سالانه ۴ تا ۵ هزار تهرانی بر اثر آلودگی هوا، مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای پایتخت در خبری جداگانه اعلام کرد ساکنان این شهر پرجمعیت از ابتدای سال تا کنون حتی یک روز هوای پاک تنفس نکرده‌اند.
آلودگی هوای تهران به عنوان یکی از اصلیترین مشکلات زیست محیطی پایتخت در فصول مختلف سال موضوع رسانه‌ها می‌شود؛ موضوعی که هر ساله در فصل پاییز پررنگ‌تر می‌شود و مسئولان نیز در این‌باره نکاتی را گوشزد می‌کنند. اما آنطور که برخی از رسانه‌های دولتی نوشته‌اند واقعیت این است که مصوبات موجود اجرایی نمی‌شود؛ امسال حتی نایب‌رئیس دوم فراکسیون محیط‌زیست مجلس نیز بر کمبود اعتبارات لازم در این زمینه تأکید کرده است.
در انتظار آلودگی بیشتر باشید
مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران گفته است به طور معمول پایتخت از اواسط آبان تا اواسط دی ماه با شرایط وارونگی دما و پدیده اینورژن مواجه می‌شود. او هشدار داده که امسال نیز این پدیده در راه است و آمادگی مقابله با آن را نیازمند اقداماتی دانسته که در طول زمان باید انجام شود.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، یوسف رشیدی روز سه شنبه، ۱۶ آبان ضمن بیان اینکه با سرد شدن زمین و کاهش دما، معمولا شرایط اینورژن پدید می‌آید، گفته است این موضوع مختص ایران یا تهران نیست اما با توجه به اینکه پایتخت با مشکلاتی مانند مناسب نبودن کیفیت خودرو‌ها و سوخت نیز مواجه است، بیشتر شاهد وقوع اینورژن هستیم.
کاهش جابه‌جایی هوا، صعود هوای سرد، گرم‌شدن سطح زمین و لایه‌های بالایی جو، پدیده‌ای به نام اینورژن یا وارونگی هوا را به سایر مشکلات زندگی شهری افزوده است. در نگاه اول این پدیده به خودی خود خطری را متوجه زمین و سلامت موجودات زنده نمی‌سازد، اما ترکیب آلاینده‌های موجود با یکدیگر و پیدایش آلاینده‌های ثانویه، محیط را آبستن بروز فاجعه‌های زیست‌محیطی می‌کند.
اینورژن، وارونگی هوا یا وارونگی گرمایی که معمولا در شهرهای بزرگ باعث افزایش آلودگی هوا در پاییز و زمستان می‌شود پدیده‌ای است که در آن برخلاف حالت طبیعی با افزایش ارتفاع، دما نیز زیاد می‌شود و در این شرایط درجه حرارت پائین جو به کمتر از طبقه فوقانی می‌رسد.
مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نسبت به افزایش این پدیده هشدار داده و با اشاره به اینکه «سال گذشته در مجموع حدود ۲ هفته شاهد وارونگی دما، پایداری هوا و حالت اینورژن در پایتخت بودیم» احتمال داده از اواخر آبان و به ویژه در آذر و دی ماه امسال بازهم حالت اینورژن در تهران ایجاد شود.
به گفته یوسف رشیدی شهروندان تهرانی از ابتدای سال تاکنون حتی یک روزهم هوای پاک تنفس نکرده‌اند و در صورت ایجاد حالت اینورژن باید منتظر روزهایی باشند که آلودگی هوا بازهم افزایش یابد.
او به زمان دقیق وقوع وارونگی هوا در تهران اشاره نکرده است. روزنامه ابتکار، از روزنامه‌های صبح تهران هم در شماره روز سه شنبه خود نوشته “معلوم نیست امروز، فردا یا کدام روز از ماه آبان یا آذر این پدیده باردیگر تهران را محاصره کند و هوای شهر تهران راکد و سرشار از آلاینده‌های متعدد شود و شاخص‌های آلودگی هوا زنگ خطر را برای بیماران قلبی و ریوی، افراد مسن و کودکان به صدا درآورد”.
تازه‌ترین هشدارهای مقامات زیست محیطی کشور نسبت به هوای تهران در حالی منتشر شده که بر اساس گزارش هفته گذشته وزارت بهداشت، چند آلاینده از جمله آزبست مسئول مرگ سالانه چهار تا پنج هزار تهرانی است.
آزبست، پنبه کوهی یا پنبه نسوز، نام گروهی از ترکیب‌های معدنی منیزیوم و سیلیسیوم است که در طبیعت به صورت الیاف معدنی و سنگ یافت می‌شود. این ماده به دلیل مقاومت زیادی که در برابر گرما و آتش دارد، به عنوان مواد نسوز در ساخت صفحه کلاچ و لنت ترمز خودرو کاربرد دارد.
این ماده همچنان در بخش صنایع ایران به کار گرفته می‌شود؛ آنهم در حالی که استفاده از این ماده و ورود هرگونه جنس آغشته به آزبست در کشور از ۱۱ سال پیش ممنوع شده است.
آنطور که ابتکار گزارش داده به طور معمول و مطابق استانداردهای هوا‌شناسی سه وضعیت، هشدار، اضطرار و وضعیت بحران برای آلودگی هوا تعریف می‌شود. در مواقع اضطرار و بحران، علاوه بر توصیه‌های وضعیت هشدارمحدودیت‌های موقت زمانی و مکانی به عنوان مثال زوج و فرد کردن روزهای تردد خودرو‌ها و تعطیلی مدارس ابتدایی در نظر گرفته می‌شود.
بر اساس گزارش‌های پزشکی بیماران قلبی، ریوی و بخصوص سالمندان و کودکان آسیب‌پذیر‌ترین گروه‌های در معرض خطر آلودگی هوا هستند؛ آنهم در شرایطی که به گزارش ابتکار طبق تجربه‌های به دست آمده در تهران ممکن است طی یک فصل چندین بار وضعیت بحرانی رخ دهد.
بر اساس گزارش‌ها “آلودگی هوا در تهران به طور متوسط موجب کاهش ۵ سال از عمر تهرانی‌ها شده‌است”.
آلودگی هوای کلان شهر‌ها در مرز بحران
از سال ۱۳۷۴ که برای اولین بار بحث آلودگی هوای تهران به عنوان یک “بحران ملی” که راه مقابله با آن “عزم ملی” است مطرح شد دلایل زیادی برای بروز این پدیده از جمله وجود ماده آزبست در خودرو‌ها، مراکز صنعتی، کارخانه‌ها و منابع گرمایش خانگی عنوان شده است.
هادی هاشمی، سرهنگ بازنشسته راهنمایی رانندگی، سال گذشته اعلام کرده بود با وجود ممنوعیت استفاده از این ماده، در طول این ده سال به تعهدات در رابطه با حذف این ماده عمل نشده؛ طوریکه میزان این آلاینده در حال حاضر در تهران ۳۰۰ برابر شهرهای اروپایی است.
با این حال مسئولان دولتی و حکومتی در طول یک دهه گذشته طرح‌های متفاوتی برای رویارویی با این پدیده پیشنهاد داده‌اند.
از همان ابتدای جدی شدن آلودگی هوای تهران، برنامه‌ای تحت عنوان “برنامه جامع مبارزه با آلودگی هوای تهران” در سال ۱۳۷۹ طراحی و تصویب شد تا طبق این برنامه ظرف مدت ۱۰ سال هوای پایتخت به کیفیت سالم و قابل تنفس برسد.
بعد از آن نیز در پاییز ۱۳۸۶ “طرح جامع حمل و نقل و ترافیک تهران” تهیه و تصویب شد، اما با وجود گذشته بیش از ده سال از طرح اول و شش سال از طرح دوم، این پدیده همچنان جان پایتخت نشینان را می‌گیرد و بر کاهش طول عمر آن‌ها تاثیر می‌گذارد.
مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اما در تازه‌ترین اظهارات خود، آنطور که همشهری آنلاین گزارش داده، با بیان اینکه برای حل معضل آلودگی هوا باید میزان تولید آلودگی را کاهش داد گفته است: “مردم نمی‌توانند خیلی در کاهش آلودگی هوا نقش داشته باشند، چرا که در حد امکان از ظرفیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند و در این میان برای کاهش آلودگی هوا باید اقدامات اساسی و ریشه‌ای صورت گیرد.”
مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران تاکید کرده: “جلوگیری از تردد هرنوع وسیله نقلیه دود زا براساس قانون و ترویج جایگزینی مبدل‌های کاتالیستی جدید در خوردوهایی که مبدل آن‌ها فاسد شده است، دو راه کاری است که در کوتاه مدت می‌تواند نقش بسایر مهم و تاثیر گذاری بر کاهش آلودگی هوا داشته باشد و با توجه به نزدیک شدن شرایط اینورژن و وارونگی دما اقدامی موثر در کاهش میزان آلایندگی‌های هوا باشد”.
به گفته یوسف رشیدی به موازات این اقدامات که در کوتاه مدت می‌تواند بر کاهش آلودگی هوا تاثیر گذار باشد، باید نسبت به ارتقای کیفیت خودرو‌ها و سوخت و توسعه حمل و نقل عمومی توجه ویژه صورت گیرد.
در راستای برخورد با پدیده آلودگی هوا مرداد ماه سال جاری محمدجواد محمدی‌زاده، رئیس سازمان محیط زیست از ارائه لایحه‌ای جامع برای مقابله با پدیده ریزگردها به مجلس خبر داد.
مهرداد بائوج لاهوتی، نایب‌رئیس دوم فراکسیون محیط‌زیست در این زمینه گفته بود که آلودگی شهرهای بزرگ و به‌ویژه تهران به مرز بحران رسیده است و ریزگردها نیز مزید بر علت شده که سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد و سبب افزایش بیماری‌های مختلف می‌شود.
تهران یکی از آلوده‌ترین کلان شهرهای دنیا است. کار‌شناسان محیط زیست می‌گویند پدیده آلودگی سالانه باعث مرگ و میر بسیاری از شهروندان می‌شود. تنها از اول فروردین ۱۳۹۰ تا آخر آبان ماه همان سال، ۱۸هزار و ۶۴۲ شهروند تهرانی بر اثر ایست و سکته قلبی که با آلودگی مرتبط است، جان خود را از دست داده‌اند.
به غیر از تهران برخی دیگر از شهرهای بزرگ ایران در صف آلوده ترین شهرهای جهان قرار دارند. در تازه‌ترین جدول بندی سازمان بهداشت جهانی که مهرماه امسال منتشر شد، ایران دارنده رتبه آلوده‌ترین کشور‌ها است و شهرهای اهواز و سنندج نیز به ترتیب در رتبه‌های اول و سوم قرار گرفته‌اند.
