روزنامه نگاران، فعالان حقوق بشر و ناظران سیاسی در کردستان در مصاحبه با روز حادثه روز پنج شنبه سنندج را از زوایای مختلف بررسی کرده اند، یک نگاه به اقتدارگرایان حاکم است که با بحران سازی کاذب زمینه را برای تداوم حکومت خود فراهم می کنند، یک نگاه به بنیادگرایان سلفی است که همواره در این منطقه در حوادثی از این دست نقش داشته اند. و این در حالیست که مقامات دولتی همچنان از دست داشتن نیروهای خارجی و رژیم صهیونیستی در حادثه سنندج گزارش می دهند.
روز پنج شنبه، کردستان در سومین عملیات نظامی پیاپی در طول ماه گذشته، یک بار دیگر به محل درگیری افراد مسلح ناشناس و نیروهای امنیتی انتظامی جمهوری اسلامی تبدیل شد. به دنبال وقوع یک درگیری مسلحانه در میدان آزادی سنندج، رسانه های دولتی خبر از کشته شدن شش نفر و زخمی شدن دست کم هشت نفر دیگر دادند که در میان آنها پرسنل نیروی انتظامی و شهروندان عادی هم دیده می شدند.
مقامات مسئول طبق معمول آنچه در ماههای گذشته صورت گرفته، بلافاصله “رژیم صهیونیستی” و”دشمنان انقلاب” و به ویژه “گروههای ضد انقلاب” را عامل این حادثه معرفی کردند، اما فعالان کرد به “روز” گفتهاند، دست داشتن گروه بنیادگرای”سلفی ها” در سازماندهی این حادثه، به عنوان یک احتمال قویا مطرح است.
محمد علی توفیقی، روزنامه نگار و عضو سابق شورای مرکزی مجاهدین انقلاب، ضمن تشریح دلایل انتخاب کردستان به عنوان محلی برای این گونه نزاع ها، در خصوص حوادث اخیر کردستان به روز می گوید: “اقتدارگرایان حاکم قصد دارند با بحران سازی کاذب در کردستان زمینه های تداوم استبداد دینی موجود را فراهم نمایند.”
همزمان اجلال قوامی، سخنگوی سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان و مختار زارعی، تحلیگر مسائل سیاسی – اجتماعی کردستان که هر دو ساکن سنندج هستند و از نزدیک شاهد رویدادهای اخیر کردستان بودهاند، معتقدند رشته حوادثی که در مناطق کرد نشین اتفاق افتاده است به هیچ وجه مورد قبول کنشگران مدنی، سیاسی، حقوق بشری و به ویژه مردم کردستان نیست.
گزارش “روز” از حوداث اخیر کردستان و مصاحبه با فعالان کُرد در پی می آید.
گل‌های پرپر شده، هدیه به رهبر شده
به دنبال وقوع درگیری مسلحانه میان افراد مسلح ناشناس و نیروهای انتظامی شهر سنندج در 5 شنبه گذشته، در مجموع 15 نفر کشته و زخمی شدند. در میان کشته شدگان اسامی پنج نفر از پرسنل نیروی انتظامی و یک شهروند عادی سنندجی دیده می شود. رییس شورای اطلاع رسانی استان کردستان هم یک روز بعد از این حادثه از کشته شدن دو تن از عاملان این درگیری خبر داد.
به گفتهی رسانههای دولتی این حادثه در ساعت ۵:۱۰ در میدان آزادی شهر سنندج و به دنبال تیراندازی دو فرد مسلح ناشناس به سوی خودروی نیروی انتظامی و کیوسک راهنمایی و رانندگی رخ داد.
ایرج حسن‌زاده، رئیس شورای اطلاع رسانی استان کردستان، روز جمعه با اشاره به اینکه دو نفر از عاملان این حادثه در پی “درگیری با نیروهای تعقیب کننده” کشته شدند، به خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا، گفت: “این دو نفر پس از ارتکاب جنایت از محل گریخته بودند که با پیگیری‌های امنیتی و انتظامی به دام افتادند که در درگیری به هلاکت رسیدند”. او در عین حال از “تحت تعقیب بودن دیگر عوامل این حرکت تروریستی” خبر داد.
از سوی دیگر، روز گذشته رسانههای دولتی با اعلام اسامی کشته شدگان روز پنجشنبه، خبر از مراسم تشیع جنازه یک شهروند سنندجی و انتقال دیگر جنازه ها به محل زادگاهشان دادند.
ایسنا، هویت کشته شدگان رابه ترتیب “احمد جعفرهاشمی” و “مصطفی کرامتی” از پرسنل نیروی انتظامی و متولد شهرستان نهاوند از استان همدان، “فرزاد غمخوار” از پرسنل نیروی انتظامی و متولد استان گیلان و “شهرام نصراللهی” نیز از پرسنل نیروی انتظامی و متولد شهرستان قروه، “علی محمدی” ۱۹ ساله شهروندان سنندجی اعلام کرده است.
براساس گزارش فارس، خبرگزاری وابسته به نیروهای امنیتی نظامی، در مراسم تشیع جنازه کشته شدگان این حادثه «مردم با شعارهای عزا عزاست امروز مهدی صاحب زمان صاحب عزاست امروز، گل‌های پرپر شده هدیه به رهبر شده، حسین حسین شعار ماست شهادت افتخار ماست و مرگ بر آمریکا و مرگ بر اسرائیل این جنایت نابخردانه را محکوم کردند.»
مسئولیت این حادثه را تا لحظه تنظیم این گزارش، هیچ فرد و گروهی به عهده نگرفته است؛ مقامات مسئول جمهوری اسلامی هم، انجام این عملیات نظامی را به گروه مشخصی نسبت نداده اند، اما نماینده سنندج در مجلس شورای اسلامی، تلویحا حزب حیات آزاد کردستان- پژاک و گروهای بنیاد گرای اسلامی را متهم کرده است.
خبرگزاری ایسنا، به نقل از امین شعبانی، نماینده سنندج در مجلس نوشته است: “ما معتقدیم اینگونه مسائل نباید به صورت سربسته و محرمانه پیگیری شود، بلکه پس از شناسایی عوامل، آنها باید از طریق صدا و سیما به مردم شناسانده شوند. اگر این حمله به خاطر هفته نیروی انتظامی بوده این را بگویند، اگر هم عوامل پژاک، گروههای سلفی و وهابی این جنایت را رقم زدند، این‌ها باید ریشه‌یابی شود.”
مهاجمان با فریاد الله و اکبر گریختند
متهم کردن “پژاک” و “سلفی ها” اما در شرایطی مطرح میشود، که روزنامه نگاران و تحلیگران سیاسی مسائل کردستان در بر اساس دادههای میدانی، احتمال دست داشتن گروههای بنیاد گرای اسلامی در این حوادث را بیش از هر فرضیه دیگری مطرح می دانند.
اجلال قوامی، روزنامه نگار و سخنگوی سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان در مصاحبه با روز، حادثه روز پنج شنبه سنندج را اینگونه روایت می کند: “ بعد از این حادثه که حوالی ساعت پنج عصر روز پنجشنبه رخ داد، بلافاصله ماموران امنیتی در محل حادثه حضور یافتند و کلیه مسیرهای منتهی به این مسیر را مسدود کردند و به دنبال آن تا ساعاتی فضای شهر به شدت امنیتی شد. در خصوص جزئیات این حادثه روایات متفاوتی وجود دارد. بر اساس برخی اخبار، مهاجمین به خودرو نیروهای انتظامی در میدان اقبال سنندج حمله و سپس با سردادن فریادهای بلند الله و اکبر اقدام به ترک محل کرده اند.”
مختار زارعی، تحلیگر مسائل سیاسی کردستان هم روایت مشابهی از درگیری روز پنج شنبه دارد. وی به روز می گوید: “بر اساس گفته شاهدان عینی و چیزی که قویا در سطح شهر شایع شده است و همچنین بر اساس تحقیقات میدانی کنشگران مدنی سیاسی در کردستان و با تاکید بر اظهارات اهالی ساکن آن منطقه و شاهدان عینی، گفته می شود مهاجمین دو نفر بوده اند با پوشش همزمان لباس کردی و لباس ورزشی با صورتی پوشیده. آنها بعد از حمله و تیراندازی با فریادهای بلند الله و اکبر محل را ترک کرده اند.”
به گفته آقای زارعی اگراین موضوع صحت داشته باشد، می شود آن را نشانهای از دست داشتن گروههای بنیادگرای دینی از جمله گروه سلفیها در این حادثه تلقی کرد.
سخنگوی سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان هم می گوید: “در سطح بسیار وسیعی شایع شده که مهاجمین با فریاد های بلند الله واکبر اقدام به ترک محل کرده اند؛ اگر این مساله صحت داشته باشد بلافاصله این نکته به ذهن متبادر میشود که این افراد وابسته به جریان های سلفی منطقه باشند که در سال گذشته هم دست به تحرکات تروریستی در سطح شهر سنندج زدند و دو نفر از علمای دینی شهر را ترور کردند. در صورت صحت این فرضیه، این امر همچنین می تواند زنگ خطری برای همه کنشگران سیاسی، مدنی باشد و نشانی از رشد جریان های بنیادگرای دینی در منطقه.”
با توجه به اینکه گروهای بنیادگرای اسلامی و به صورت مشخص گروه سلفی ها در بیشتر موارد متهم به دست داشتن در اینگونه حوادث هستند، از مختار زارعی که به صورت تخصصی در مورد این گروه ها در کردستان کار کرده است، می پرسم: “این گروهها در کردستان به دنبال چه هدفی هستند؟”
او ابتدا به ویژگی های گروههای بنیاد گرای دینی می پردازد: “یکی از ویژگیهای گروههای بنیادگرای اسلامی این است که هیچ یک از اقدامات آنها معطوف به نتیجه و هدف مشخص نیست. اقدامات آنها معطوف به وظیفه، تکلیف دینی و پاداش اخروی است. در میان آنها اما افرادی هم هستند بنا به اهداف خاص تری اقدام به انجام چنین کارهای می کنند ازجمله اعضای خانواده بن لادن و خانواده های سعودی که منافع دنیوی را در اولویت قرار داده اند.اما آنها عموما، به ویژه در سطح بدنه تشکیلاتی کاملا بر اساس باورهای دینی دست به چنین اقداماتی می زنند.”
بر همین اساس آقای زارعی معتقد است: “یکی از اصلی ترین اهداف یا آرمانهای گروه های بنیاد گرای دینی تشکیل حکومت دینی است، آنها برای نیل به این هدف از هر وسیله ای از جمله اعمال خشونت استفاده می کنند. البته در این خصوص این گروهها با روشنفکران دینی اهل سنت هم عقیده هستند. به اعتقاد گروههای بنیادگرای افراطی از جمله گروهای وابسته به القاعده و گروههای سلفی در صورتی که این امر، یعنی تشکیل حکومت دینی و احیای خلافت اسلامی فراهم نباشد، باید از تشیکل حکومت های غیر دینی- دین به تعریف آنها- جلوگیری کرد.”
به گفته این تحلیل گر مسائل سیاسی اجتماعی کردستان: “آنها اگر نتوانند به صورت جمعی و تشکیلاتی به آرمانهای خود دست یابند، حداقل برای دریافت پاداش های اخروی معتقد به انجام وظایف دینی- که حملات کور تروریستی و انتحاری از جمله آنهاست- در سطوح فردی هستند. با توجه به سوابق این گروه در کردستان انتساب حادثه سنندج به گروههای بنیاد گرا را هم می توان در این چهارچوب به عنوان یک فرضیه اصلی بررسی کرد.”
سپاه ذی نفع این حوادث است
حادثه روز پنج شنبه سنندج اما تنها درگیری مسلحانه در طول ماه گذشته کردستان نبود، پیش از این هم حوادث مشابهی در شهرهای سقز و مهاباد هم به وقوع پیوسته بود. محمد علی توفیقی، روزنامه نگار و عضو سابق شورای مرکزی مجاهدین انقلاب، با اشاره به سوابق مبارزات سیاسی کردها در ایران، این اقدامات تروریستی را حائر اهمیت می داند و معتقد است که گروه های سیاسی و نخبگان باید توجه بیشتری به آن داشته باشند.
آقای توفیقی می گوید: “این اقدامات، جز در سالهای اول انقلاب که اتفاقاتی از این دست را در کردستان شاهد بودیم، در سی سال گذشته بی سابقه بوده است. در واقع عملا در سالیان اخیر گفتمان غالب در میان گروه های اپوزیسیون و روشنفکران کرد با رویکردهای مدنی و مسالمت آمیز انطباق بیشتری یافته است و بجز یک یا دو گروه، سایر احزاب عمده کرد مبارزه مسلحانه را کنار گذاشته اند. در وقایع اخیر نیزهمه جریانات سیاسی کردی یا از طریق بیانیه و یا با مصاحبه، انزجار خود را از اینگونه اقدامات نشان دادند و اعلام کردند که تروریسم و خشونت قادر به برآورده کردن مطالبات انسانی، آزادیخواهانه و دمکراتیک مردم کرد نیست. البته جمهوری اسلامی بلافاصله با تکرار اتهامات همیشگی، ضدانقلاب را مقصر اصلی قلمداد نمود. اگرچه تا این لحظه رسما هیچ گروهی مسئولیت این اقدامات را به عهده نگرفته است لذا با توجه به سوابق امر و رویکرد فریبکارانه حاکمان مستبد ایران، ادعاهای آنها از اعتبار چندانی برخوردار نیست.”
دکتر توفیقی با “مبهم” خواندن شروع دور جدید خشونت ها در کردستان، فرضیه دخالت سپاه پاسداران و بخش هایی از حاکمیت رادر این اتفاقات مطرح می کند: “قراین و شواهد نشان می دهد که بخش هایی از حاکمیت از جمله سپاه که در حال حاضر همه ارکان را تحت سلطه خود درآورده اند، از بروز این خشونت ها بیشترین منفعت را خواهند برد زیرا می توانند با توجیه ناامنی در کردستان، ضمن تشدید رویکرد امنیتی در این منطقه، که متاسفانه در سی و یک سال گذشته آسیب های فراوانی را متوجه مردم کرد نموده، راه حلی برای فائق آمدن بر مشکلات وحشتناک اقتصادی، سیاسی و اجتماعی که کشور در سایه ناکارآمدی اقتدارگرایان با آن مواجه شده است، بیابند.”
اجلال قوامی هم معتقد است که این حوادث با هدف امنیتی کردن جامعه کردستان صورت می گیرد. سخنگوی سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان می گوید: “رشته حوادثی که هم اکنون در مناطق کرد نشین اتفاق افتاده است به هیچ وجه مورد قبول کنشگران مدنی، سیاسی، حقوق بشری و به ویژه مردم کردستان نیست. در حقیقت اینگونه حوادث جز اینکه هزینه را بر مردم کردستان تحمیل کند، هیچ دستاوردی در بر نداشته و تنها در جهت هر چه بیشتر ملیتاریزه کردن فضای کردستان صورت گرفته ؛از همین رو همواره به این حوادث با دیده شک و سئوال نگریسته می شود.”
محمد علی توفیقی در ادامه ریشه این حوادث را در وضعیت کنونی کشور می یابد. او می گوید: “ناکارآمدی نظام موجود در مدیریت جامعه ایران تنها محدود به ابعاد سیاسی و خفقان ناشی از آن نبوده و سطوح گسترده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را نیز در برگرفته است. اقتدارگرایان وطنی که از بد حادثه ادعای مضحک مدیریت جهانی را دارند، در خارج از مرزهای ایران نیز از وضعیت بهتری نسبت به داخل برخوردار نبوده و علاوه بر بحران مشروعیت با معضل بزرگی بنام موضوع هستهای و انزوای شدید بین المللی مواجه هستند. در چنین گردابی از مشکلات ساختاری در داخل و خارج، تداوم و گسترش جنبش سبز و پافشاری مردم بر مطالبات آزادی خواهانه و دمکراتیک، بر ناتوانی حاکمان افزوده و آستانه آسیب پذیری و امکان اعمال کنترل بر اوضاع را برای «اقلیت حاکم» به شدت کاهش داده است؛ به همین علت هیچ بعید نیست که محافل سناریو نویس در بخش های نظامی و امنیتی برای خروج از بن بست موجود بحران سازی های نمایشی را در دستور کار قرار داده باشند.”
چرا کردستان؟
چه سنخیتی میان سلسله حوادث یک ماه گذشته کردستان وجود دارد؟ عاملان این حوادث چه افراد یا گروههایی هستند؟ آیا نشانه هایی برای انتساب این سلسه عملیات نظامی به یک گروه مشخص وجود دارد؟ این ها سئوالاتی هستند که در خصوص حوادث اخیر کردستان در برابر فعالان کرد مطرح می کنیم.
مختار زارعی، تحلیگر مسائل سیاسی – اجتماعی در کردستان در پاسخ می گوید: “ارتباط چندانی بین این حوادث وجود ندارد. در سنندج بر اساس نشانه های موجود گمان می رود دست سلفی ها در میان باشد. اما در مهاباد قضیه به گونهی دیگری است. بر اساس آنچه در میان مردم مهاباد و افکار عمومی این شهر در خصوص عاملان حادثه شایع شده، حادثه مراسم رژه هفته دفاع مقدس، نتیجه مستقیم اختلافات بخش هایی از سپاه پاسداران با طائفه منگورها و تسویه حساب های درونی بوده است. تحت هیچ شرایطی فرضیه دست داشتن گروه های اسلامی در حادثه مهاباد در میان افکار عمومی و کنشگران مدنی سیاسی مطرح نبوده است.”
به گفته آقای زارعی البته «نمی توان به صورت کلی در خصوص آمران و عاملان رویدادهایی از این دست، به یک ارزیابی کلی رسید. اما بر اساس آنچه در سطح افکار عمومی هر دو شهر جریان دارد، می شود گفت این دو حادثه از دو جنس متفاوت بودهاند.»
اما اجلال قوامی معتقد است از بسیاری جهات این حوادث مشابه هم هستند. او می گوید: “هر دوی این حملات تروریستی در سطح شهر رخ داده و در هر دو مورد ساعات پرتردد و ترافیک روز برای انجام عملیات انتخاب شده است. در این حوادث عاملان یا مهاجمین از مردم به عنوان یک سپر انسانی استفاده کرده و عملیات خود را از داخل جمعیت سازمان دادهاند. تنها تفاوتی که در بین حادثه سنندج و مهاباد وجود دارد، ابزارهای مورد استفاده در عملیات هستند. در مهاباد از بمب استفاده کرده و عامل یا عاملان اصلی در لحظه وقوع انفجار در محل حضور نداشته اند، اما در سنندج عاملان در ملاء عام اقدام به تیراندازی کرده اند.”
محمد علی توفیقی، در ارتباط با انتخاب کردستان برای انجام این حملات می گوید: “کافی است به بررسی سوابق امر و وقایع ابتدای انقلاب 57 در این منطقه پرداخت. درآن زمان نیز حکومت تازه استقرار یافته به بهانه واهی تجزیه طلبی و مقابله با ضد انقلاب، با تحمیل جنگ بر این منطقه ستم دیده ضمن انحراف افکار عمومی از ماهیت غیردمکراتیک و فاشیستی خود توانست با اغوا و تهییج ملی، تحریک احساسات مذهبی و اعلام کاذب شرایط فوق العاده، زمینه های برقراری خفقان در کل کشور و سرکوب تمامی جریانات سیاسی را فراهم نماید؛ انسداد سیاه و دهشتناکی که با شروع جنگ عراق و ایران در مقیاسی بزرگتر همچنان ادامه یافت. اما واقعیت همراهی آگاهانه مردم کرد با جنبش سبز و تجربه ی گرانبهایی که ملت ایران از اتفاقات تلخ و رفتارهای فریبکارانه حاکمان در سی سال گذشته بدست آورده است و رویکرد مدنی و مسالمت آمیز «جنبش ملی کرد» بدون شک مانع از موفقیت اقتدارگرایان در اجرای سناریوی نخ نما و تکراری «ادامه حیات در پناه بحران های ملی و منطقه ای» خواهد شد.پس بطور خلاصه می توان گفت که اقتدارگرایان حاکم قصد دارند با بحران سازی کاذب در کردستان زمینه های تداوم استبداد دینی موجود را فراهم نمایند.”
خواب های شوم
از سوی دیگر همزمان با حادثه درگیری میان افراد مسلح ناشناس و نیروی انتظامی در سنندج، مقامات جمهوری اسلامی از طریق تریبون های نماز جمعه دراین مناطق و رسانه های داخلی، همزمان با محکوم کردن این حادثه آن را به “استکبار جهانی”، “بد خواهان دین” و “ضد انقلاب” و “دشمنان اسلام” انتساب داده و آنرا تلاشی با هدف “اختلاف انداختن بین شیعه و سنی” و “نشأت گرفته از شکست کشورهای استکباری” دانستند.
سیدموسی موسوی، نماینده ولی فقیه در استان کردستان در پیامی ضمن محکوم کردن حادثه پنجشنبه سنندج و “تروریستی” خواندن آن گفت: “خودفروخته‌گانی که به این گونه رفتار تروریستی دست می‌زنند و خون بی‌گناهان و مظلومان را در شهرهای کردستان عزیز می‌ریزند، بدانند که خواب‌های شوم آنان تعبیر نمی‌شود و در کمترین فرصت ممکن به سزای اعمال ننگینشان می‌رسند.”
همزمان، امین راستی، امام جمعه موقت سنندج در خطبه های نماز جمعه، با بیان اینکه “ریختن هر قطره خون شهیدان نشان از تثبیت قرآن، اسلام و انقلاب دارد”، گفت: “ترورهای کور دشمنان با هدف اختلاف بین شیعه و سنی است.”
سیدعماد حسینی، نماینده شهرستان قروه، در مجلس هم با نگران کننده توصیف کردن “اقدامات تروریستی و بی‌پروای دشمنان در میدان آزادی سنندج “ از نیروی انتظامی خواست« در برابر آنها که بدون ترس و واهمه اقدام به چنین جنایاتی کرده و مردم و ماموران انتظامی را به رگبار می‌بندند، هوشیار» باشند.
واکنش ها تنها به نماینده ولی فقیه، نمایندگان مجلس و امامان جمعه خلاصه نشد. شورای اطلاع‌رسانی استان کردستان هم طی بیانیه‌ای حادثه روز پنج شنبه سنندج را محکوم و اعلام کرد: “این اقدام تروریستی عمق عناد و کینه‌توزی استکبار علیه ملت ایران را نشان داد.”
شورای اسلامی کردستان، دیگر نهاد دولتی در کردستان بود که به این حادثه واکنش نشان داد. این شورا در بیانیه ای به همین مناسبت نوشت: “دشمنان نظام اسلامی در راستای اهداف شوم خود از هیچ جنایت، توطئه و خیانتی برای ضربه زدن به مردم به عنوان مهمترین حامیان نظام اسلامی در کشور به ویژه استان کردستان کوتاهی نمی کنند که انجام دو اقدام تروریستی در کمتر از یک ماه در شهرهای مهاباد و سنندج نمونه این اقدامات پلید و ناجوانمردانه است و مردم و مسوولان باید ضمن هوشیاریآگاهی، با حضور خود در تمام صحنه ها این دسیسه های شوم را نقش برآب کنند.”
این واکنش ها در حالی ادامه دارد که حسین ابراهیمی، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، دیروز از بررسی حادثه روز پنج شنبه سنندج طی روزهای آینده در کمیسون امنیت ملی خبر داد.
