یک سال پس از وعده محمود احمدی نژاد برای ایجاد 2 میلیون 500 هزار شغل در سال های 90 و 91 و در حالی که آمار رسمی نشان می دهد که نه تنها دولت در این زمینه توفیقی کسب نکرد که گزارش رسمی رقم بیکاری را 12.9 درصد اعلام می کند، محمود احمدی نژاد در یک برنامه تلویزیونی زنده همه این ها را تکذیب کرد و ادعا کرد که دولت در اشتغال زائی موفق بوده است.
براساس گزارش مرکز آمار ایران نرخ بیکاری در جمعیت بالای 10 سال کشور طی بهار سال 91 به 12.9 درصد رسیده است. در همین گزارش میزان نرخ مشارکت بالغ بر 38.2 درصد اعلام شده که این شاخص هم در مقایسه با زمستان گذشته معادل 2.3 درصد بهبود پیدا کرده است، اما مقایسه شاخص بیکاری در بهار سال جاری با دوره مشابه در سال 90 نشان از رشد 0.6 درصد نرخ بیکاری و البته کاهش 0.6 درصدی در نرخ مشارکت جمعیت بالای 10 سال در کشور دارد. بر اساس تعریف دولت هر کس حداقل یک ساعت در هفته کار کند، شاغل محسوب می‌شود.
احمدی نژاد در یک برنامه تلویزیونی در اوایل سال 90 گفته بود “سال گذشته یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر و امسال ۲و نیم میلیون نفر با کار می‌شوند و اگر دو سال این ادامه یابد دیگر بیکار نخواهیم داشت.”
آمار رسمی دولت اما از منظر کارشناسان کمتر به واقعیت نزدیک است چرا که رشد اقتصادی کشور طی سال های اخیر ضریب منفی پیدا کرده و در نتیجه تولید ناخالص ملی به صفر نزدیک شده است.
نشریه تحقیقات اقتصادی خاورمیانه در سال 2005 با انتشار گزارشی نوشت که “بحران بیکاری ۴۰ درصدی در ایران که ۲۸ میلیون را شامل می‌شود، جمعیت کل کشور را به طور نسبی دچار فقر اقتصادی کرده‌است.”
به گفته نماینده سابق کارفرمایان در سازمان جهانی شفاف نبودن “نرخ بیکاری و تعداد واقعی بیکاران دلایل متعددی دارد. درحال حاضر شاغل حساب کردن سربازان، زنان خانه دار و دانشجویان و همچنین افرادی که در هفته یک یا دو ساعت کار دارند، همه از ابهامات نرخ بیکاری و وضعیت واقعی اشتغال در کشور است.”
وی با بیان اینکه با یک حساب مقدماتی می‌توان نرخ بیکاری را در حال حاضر بالای 22 درصد دانست، افزود: “هم‌اکنون نه تنها نرخ بیکاری 11.9 و 13.8 نیست بلکه در برخی استان‌ها نرخ بیکاری بالای 45 درصد است.”
محمود احمدی نژاد اما سال گذشته در اظهاراتی جنجالی وعده تحقق 2 میلیون 500 هزار شغل را اعلام کرد. ادعایی که بسیاری از کارشناسان اقتصاد و همچنین نمایندگان مجلس با دیده تردید به آن نگریستند.
رییس دولت دهم اما در تشریح چگونگی ایجاد شغل چنین گفت: “دو و نیم میلیون نفر اصناف در کشور وجود دارند که اگر فقط 500 هزار نفر از آنها فقط نصفی شغل ایجاد کنند و یک کارگر یا شاگرد بیاورند می شود500 هزار شغل و 600 هزار کارگاه صنعتی در کشور وجود دارد که اگر به طور متوسط نیم نفر نیرو به مجموعه خود اضافه کنند می شود 300 هزار نفر اشتغال که مجموعه اینها بیش از یک میلیون شغل می شود که ما بیش از این رقم افرادی که کاملا در کشور بیکارند نداریم.”
وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی دولت که پس از افزایش نرخ بیکاری با وجود وعده های احمدی نژاد به مجلس احضار شده بود با بیان اینکه بیکاری به او مربوط نمی شود گفت: “طبق قانون قبلی وزارت کار مسوول اجرای قانون کار و تنظیم روابط کارفرما و کارگر است یعنی اگر کسی شاغل باشد و مسایلی در دوران کار او و یا پس از آن برای او ایجاد شود به ما مراجعه می‌کند و ما مسوول افراد شاغل و یا بازنشسته هستیم نه افراد بیکار.”
به گفته سیدجواد زمانی یکی از نمایندگان مجلس هشتم: “باید سرمایه گذاری برای تولید و ایجاد اشتغال انجام شود و تنها با صحبت کردن درباره ایجاد شغل، اشتغال حاصل نمی شود؛ احمدی نژاد نباید می گفت نمی گذارند شغل ایجاد کنند و از موضوع عبور کند، بیاید و بگوید که چه کسی نمی گذارد شغل ایجاد شود. احمدی نژاد می تواند بگوید برخی ها با یک شاستی فوق لیسانس می گیرند و دیگران را مورد تمسخر قرار دهد، اما نمی تواند جواب صحیح به مشکلات مردم بدهد! و اینگونه رفتار موجب افزایش مشکلات شده است.”
احمد توکلی از منتقدان دولت و رییس سابق مرکز پژوهش های مجلس نیز توضیح داد: “ارتباط مسلم بین تعداد اشتغال و نرخ رشد وجود دارد که تردیدی در آن نیست و هر چه نرخ رشد پایین تر بیاید، نرخ بیکاری بالاتر می رود دولت در سال ۸۹ نرخ رشد ارایه نداد، و صندوق بین المللی پول، نرخ آن سال را یک درصد اعلام و نرخ رشد سال ۸۸ را ۷.۰ درصد پیش بینی کرده بود و ما فرض را بر یک درصد می گذاریم؛ اما دولت اعلام می کند، در این شرایط، یک میلیون و ششصد هزار شغل ایجاد کرده که نشدنی است و اقتصاددانان حتی در سطح لیسانس هم چنین چیزی را قابل قبول نمی دانند و چنین معجزه ای در هیچ جا رخ نداده است.”
به نوشته سایت تابناک نزدیک به محسن رضایی “نرخ بالای بیکاری به معنی کاهش شدید در سرمایه گذاری در بخش آموزش نیروی انسانی است. افراد بیکار، به مرور زمان غیر متخصص تلقی می‌شوند و با بیکاری چند ماهه و چند ساله، ضمن از دست دادن سابقه تخصصی خود، از تخصص به روز در زمینه شغلی نیز عقب می‌مانند. این امر افزون بر آن که شانس این افراد برای به دست آوردن شغل در آینده را به شدت کاهش می‌دهد، هزینه‌های اقتصادی دولت و جامعه را نیز افزایش می‌دهد.”
نمایندگان مجلس اما در بحبوحه افزایش نرخ تورم و شروع گرانی ها در ایران طرحی را ارایه کردند که براساس آن هر بیکاری مجرد 250 هزار تومان و متاهل 350 هزار تومان تعلق می گیرد. این طرح پس از آن ارایه شد که بیکاری در انگلستان باعث بروز شورش های خیابانی شده بود. این طرح سرانجام با مخالفت دولت به دلیل نداشتن اعتبار کافی به محاق رفت و پیگیری نشد.
محمد خوش چهره از چهره های اقتصادی منتقد دولت در یادداشتی برای روزنامه اعتماد نوشته که بیکاری یک سوم جمعیت ایران در بر گرفته است.
