خیز به سمت صاحبان قدرت

نویسنده

‏‏ برزو درآگاهی – رامین مستقیم ‏


قرار نبود تحریم ها صدمه ای به مجید طالقانی بزند. اما این ناشر ایرانی می گوید او را مجبور کرده اند قیمت ‏ها را بالا ببرد و تعداد عناوین انتشاراتی خود را کاهش دهد.‏

طالقانی در حالتی عصبی لب به انتقاد باز می کند: “چند هفته ای است که قیمت کاغذ کره ای حداقل 25 ‏درصد زیاد شده است. چرا؟ چون بانک های کره جنوبی از صدور اوراق اعتباری خودداری می کنند. آنها ‏دیگر با بانک های ایرانی کار نمی کنند.“‏

در همین اوضاع، بخشی از اهداف تور اخیر خاورمیانه ای جرج بوش به جلب حمایت شرکای آمریکا ‏دربرابر ایران اختصاص داشت. این پیش از آغاز گفتگوهای برلین در روز سه شنبه میان اعضای دایم ‏شورای امنیت سازمان ملل برای بحث درباره دور سوم تحریم ها علیه ایران است. علت این فعالیت ها، ‏خودداری ایران از توقف برنامه هسته ای این کشور است. ‏

یک سال پس از تصویب اولین قطعنامه شورای امنیت، اثرات آن به نحو آشکاری در حال نمایان شدن است. ‏اما با تجربه ای که از تحریم های دهه 1990 علیه صدام حسین به دست آمده است، دیپلمات ها و تحلیلگران ‏در مورد اینکه آیا این تنبیهات سیاسیون را به تغییر موضع وا می دارد یا به مردم عادی ایران صدمه می زند، ‏خوش بین نیستند. ‏

یک دیپلمات غربی در تهران که به همراه عده ای دیگر به مقامات واشنگتن درباره اوضاع ایران گزارش می ‏دهد گفت: “این (تحریم ها) اثر گذاشته اند. اثر آنها بر اقتصاد سنگین است. اما سوال این است که آیا بر ‏سیاست موثر است؟”‏

گزارشی که چهارشنبه از سوی اداره حسابرسی آمریکا - گروه مستقل و بازوی کنگره آمریکا- منتشر شد می ‏گوید: “اثر کلی تحریم ها و دامنه تحقق اهداف آمریکا بوسیله آنها نامشخص است.” گزارش ادامه می دهد که ‏شرکت های خارجی همچنان به انجام معامله با بخش انرژی ایران که تحت کنترل دولت است ادامه می دهند. ‏

تحریم ها در خیابان ها و مغازه های تهران اثرات آشکاری به جا گذاشته اند. کاهش قدرت خرید مردم و اجبار ‏به خرید اجناس وارداتی ارزانقیمت آسیایی به جای کالاهای اروپایی از این جمله است. ‏

فروشندگان می گویند ظرف چهار ماه گذشته، قیمت برخی اجناس نظیر عطرهای فرانسوی و صفحات چاپ ‏آلمانی تا 50% زیاد شده است. این یکی دیگر از اثرات افزایش نرخ تجارت با دوبی به جای معامله مستقیم با ‏سازندگان و توزیع کنندگان کالاهاست. خیلی از شرکت ها در مورد معامله با ایران دچار نگرانی اند زیرا ‏سایه تحریم وزارت خزانه داری ایالات متحده بالای سر آنهاست. این وزارتخانه خصوصاً شرکت هایی را ‏مورد هدف قرار می دهد که به طور همزمان روابطی با هر دو کشور ایران و آمریکا دارند. ‏

علیرضا مرشد، صاحب یک فروشگاه عینک در خیابان فلسطین تهران، گفت: “در حال حاضر معامله با هر ‏جایی غیر از چین و روسیه، فقط عذاب است.“‏

هرچند برخی ناظران می گویند گردانندگان ایران با هرگونه تحریم بین المللی برای ممنوعیت خرید نفت و گاز ‏از ایران مقابله خواهند کرد، دسته ای دیگر فکر می کنند محدودیت های اقتصادی باعث اعمال فشار بر تجار ‏با نفوذ ایرانی خواهد شد. آنها هم خود برای تغییر شیوه به دولت فشار وارد خواهند کرد. ‏

یک دیپلمات اروپایی گفت از شنیدن اینکه گروهی از بازرگانان ایرانی برای انتقاد از اثرات زیانبار و غیر ‏قابل تحمل تحریم ها بر آنان به رهبر عالی ایران- آیت الله خامنه ای- متوسل شده اند خشنود است. ‏

این دیپلمات که نخواست نامش فاش شود می گوید: “اگر شما می خواهید با مردمی که داری منافعی در این ‏رژیم هستند سر و کار پیدا کنید، راه آن همین تحریم ها هستند. کسانی که در شرکت های تجاری کوچک ‏هستند باید بر رژیم فشار وارد کنند.“‏

اقتصاد ایران به شدت وابسته به نفت است و به صرف هزینه های گزاف خصوصاً در تدارک بنزین ‏ارزانقیمت معروف است. دولت بنزین را وارد می کند و با سوبسید فراوانی می فروشد. افزایش نرخ معامله با ‏خارج نیز سبب شده ایران پول بیشتری خرج کند و منابع دولتی به سرعت مصرف شوند. ‏

ضمناً دولت برای جلوگیری از کاهش ارزش ریال، با تزریق پول نقد به اقتصاد کشور باعث افزایش تورم شده ‏است. این مساله باعث شده مردم فقیر، فقیرتر شوند. ‏

شاهدان می گویند تحریم های اعمال شده از سوی شورای امنیت و کشورهایی نظیر ایالات متحده، محدودیت ‏های خاص خود را دارد اما تا همین جا هم باعث ایجاد محیط هراس انگیز برای سرمایه گذاران شده است. ‏

سعید لیلاز، یک اقتصاددان و ژورنالیست ایرانی، می گوید: “تحریم ها مانند کوه یخ هستند. تنها 10% ‏تاثیرات مستقیماً به شورای امنیت ربط دارد. 90% دیگر به خاطر ترس از ایالات متحده است.“‏

برخی مقامات بیم آن دارند که تحریم ها نتیجه ای نظیر شرایط عراق پس از جنگ خلیج فارس در سال 1991 ‏را به دنبال داشته باشد. در آن زمان تحریم ها مانع از معامله شرکت ها با تجار عراقی می شدند و این مساله ‏ضمن فشار بر زندگی مردم معمولی، دست صدام حسین و افراد وابسته به او را بیشتر باز گذاشت. ‏

یک دیپلمات غربی در تهران گفت: “حتی اگر یک کالایی در لیست تحریم هم نباشد، خیلی از شرکت ها وقتی ‏نوبت به معامله با ایران می رسد، می گویند: نه، بهتر است اینکار را نکنیم. شرایط مانند عراق دهه 1990 ‏شده است. در آن موقع شرکت ها از فروش کاغذ و مداد هم به عراق خودداری می کردند.“‏

دولت بوش اعلام کرده هر شرکتی را که با سپاه پاسداران انقلاب - نیروی نظامی ایدئولوژیک کشور که ‏موازی با ارتش ایران فعالیت می کند- معامله کند را مورد تحریم قرار می دهد. گفته می شود این تحریم ها ‏رهبری ایران را هدف قرار داده، بدون اینکه وضعیت اقتصادی طبقه متوسط ایران را تحت الشعاع قرار دهد. ‏به نظر می رسد افراد این طبقه دولت را برای ایجاد تغییرات داخلی تحت فشار قرار دهند. ‏

پاتریک کلاوسون، یک کارشناس مسایل ایران در بخش خاور نزدیک موسسه ای در واشنگتن که گاهی ‏نظراتش در مورد ایران مشابه دیدگاه های کاخ سفید است، می گوید: “پیشنهاد جدید دولت ایالات متحده برای ‏برداشتن قدم های چند جانبه توسط سازمان ملل یا بکمک اتحادیه اروپا، برای اعمال فشار بر رهبری ایران ‏تدارک دیده شده و نه قرار دادن مردم عادی زیر فشار تحریم های اقتصادی گسترده.“‏

با اینحال برخی کارشناسان می گویند استراتژی تحریم های دولت بوش ناشی از سوء برداشت از فعل و ‏انفعالات سیاسی ایران است. یکی از محققان مکتب فکری آمریکایی و اروپای غربی در دهه 1920، راجع به ‏انقلاب های مارکیستی و آنارشیستی در اروپای مرکزی بر این باور است که اگر وضعیت اقتصادی بدتر ‏شود، مردم علیه حکومت های کاپیتالیستی به پا می خیزند. ‏

در واقع او می گوید همزمان با شدت یافتن بحران های اقتصادی، طبقه تندروی ایران صاحب قدرت بیشتری ‏می شود. او گفت: “تندروهای ایرانی از بدتر شدن تحریم ها اصلاً نگرانی ندارند. آنها از اینکه ایالات متحده ‏به ایران حمله کند ناراحت نمی شوند.“‏

از سوی دیگر دیپلمات های غربی می گویند از دو سال پیش و همزمان با انتخاب محمود احمدی نژاد به ‏عنوان رییس جمهور تندروی کشور و نیز تنش های به وجود آمده بر سر خودداری ایران از توقف غنی ‏سازی اورانیوم، سرمایه گذاری خارجی و فعالیت بخش خصوصی غربی در ایران راکد مانده است. ‏

بعضی ها هم می گویند این فشارها باعث ضدیت ایرانی ها با غرب می شود. موسی غنی نژاد، اقتصاددان ‏ایرانی که برای روزنامه دنیای اقتصاد مطلب می نویسد، می گوید: “این چه فشاری بر روی سیستم وارد می ‏آورد؟ آمریکایی ها دارند از مردم یک دشمن می سازند. مهم این است که آنها بتوانند مردم ایران را دوست ‏خود بکنند. آنها عکس اینکار را می کنند.“‏

دیپلمات های غربی می گویند آنها از نزدیک اثرات تحریم ها را بر قیمت ها و رفتار ایرانیان نظارت می کنند ‏و یافته های خود را به پایتخت های اروپایی و واشنگتن می فرستند. به گفته این دیپلمات ها، مقامات کاخ سفید، ‏وزارت خارجه و پنتاگون این اطلاعات را با اشتیاق فراوان دریافت می کنند. ‏

یک دیپلمات اروپایی در تهران می گوید: “تحریم های هدف دار، مهمترین موضوع مناظره کسانی است که ‏در اینجا درباره تحریم ها حرف می زنند. ما در نهایت خواستار تغییر سیاست ها توسط رژیم هستیم، بدون ‏اینکه به مردم عادی صدمه ای برسد. بنابراین باید تصمیم گیرندگان را هدف قرار داد و این کار بسیار بسیار ‏مشکلی است.‏

منبع: لوس آنجلس تایمز – 20 ژانویه ‏