محمود سرابی
151 دلفین در طول یک ماه و نیم گذشته تلف شدند، اما هنوز هیچ گزارش رسمی از علت مرگ آنها اعلام نشده است. دومین گروه از این دلفین ها براساس گزارش‌های به دست آمده در روز چهارشنبه 2 آبانماه و در حوالی ظهر در سواحل خورگان جاسک خودکشی کردند.این دومین خبر از همین دست در طول یک ماه گذشته بود. پیش از آن 79 دلفین در دوم مهرماه خود را به همین سواحل رسانده و مرده بودند. در آن زمان مردم برخی از دلفین های نیمه جان را به دریا بازگرداندند، اما آنها دوباره به ساحل بازگشته و جان باختند.
مرگ دلفین ها در ایران مانند سقوط هواپیما شده و به زحمت می توان تشخیص داد که تقصیر با چه کسی بوده است و در مورد دلفین ها نیز اخباری حکایت از آن دارد که برخی مسوولین معتقدند خود دلفین ها در مرگ خود مقصر بوده اند.
پس از مرگ 73 دلفین، دکتر محمدباقر نبوی معاون سازمان محیط زیست اعلام کرد: ”روی لاشه دلفینها هیچگونه آثار جراحت و ضربه دیده نشده است و فقط از دهان و بینی و چشم تعدادی از آنها خون آمده‌است که پیش‌بینی‌های اولیه حکایت از این دارد که به‌دلیل قرار گرفتن در معرض آفتاب این اتفاق افتاده باشد”.
محمد باقر نبوی در همان زمان گمانه‌زنی کرد که هر چند دلفینها دارای سامانه عصبی ـ راداری قوی هستند اما تصور می‌شود که به‌دلیل اختلال در سامانه عصبی‌شان این اتفاق رخ داده باشد.
دکتر نبوی که معاون دریایی سازمان محیط زیست است، همان روزی این بحث را مطرح کرد که برخی از دلفین های دسته ی دوم نیمه جان بودند خود را به جاسک رسانده بودند. او همچنین تاکید کرد: ”گروه تحقیقاتی اعزام شده از سوی سازمان، عصر شنبه (پنجم آبان) به تهران بازمی‌گردد و نتایج اولیه بررسی‌ها را اعلام می‌کند که در اختیار عموم قرار خواهد گرفت”.
اکنون پس از سپری شدن بیش از 20 روز از آن اتفاق هنوز هیچ خبر رسمی اعلام نشده و هنوز سازمانهای دولتی یکدیگر را متهم می کنند تا جایی که اکنون حتی خود دلفین ها هم متهم شده اند. متهم به جاسوسی.
به گزارش سایت خبری ”عصر ایران” رئیس سازمان شیلات کشور اعلام کرد: ”با توجه به اینکه این دلفین ها از گونه های بومی خلیج فارس و دریای عمان نبوده اند احتمال دارد امریکایی ها برای ردیابی، دلفین ها را به نیت انجام کارهای آزمایشگاهی به خلیج فارس آورده باشند و این دسته از دلفین ها نتوانسته اند در آزمایشات دوام بیاورند. زیرا این گونه دلفین تا 300 مایلی خلیج فارس وجود ندارد”.
اما کارشناسان سازمان محیط زیست و سازمان شیلات این نوع دلفین ها را بومی خلیج فارس می دانند. به گفته کارشناس محیط زیست دریایی، ادعای رئیس سازمان شیلات کاملاً غلط است و این دلفین ها در آب های خلیج فارس زندگی می کنند. به گفته ی این کارشناسان حتی شاهدانی هم در کشتی صیادیی که عامل مرگ این دلفین ها معرفی شده اند وجود دارند که مرگ دلفین ها را توسط این کشتی تایید می کنند. زمانی که گله دلفین ها در تورهای صیادی به دام می افتند برای نجات خود تورها را با دندان پاره می کنند. به همین دلیل صیادان با چنگک این حیوانات را می کشند و جنازه آنها را دوباره به آب برمی گردانند.
صید دلفین ها که غیرقانونی است، چهار میلیون تومان جریمه دارد.
از سوی دیگر براساس همان گزارش سایت خبری “عصر ایران” و با اعلام آزمایشگاه دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، نمونه دلفین ارسال شده به تهران، که پیش از این معاون دریایی سازمان محیط زیست خبر از ارسال آن می داد گندیده و فاسد بوده و امکان آزمایش روی آن وجود نداشته است.
همچنین شعبانعلی نظامی رئیس سازمان شیلات کشور با رد دخالت عامل صید و کشتی های صیادی در مرگ و میر اخیر دلفین ها در جنوب کشور گفت: “احتمال می دهیم علت این مرگ و میر، آلودگی آب، انتشار امواج کشتی های جنگی و زیردریایی ها یا نوعی بیماری های ویروسی باشد”.
رئیس سازمان شیلات با اشاره به اینکه هم اکنون 9 کشتی پرساینر(صیادی) در سواحل جنوبی کشور وجود دارد، افزود: “صید 8 فروند از این کشتی ها 26 مهرماه سال جاری به پایان رسیده و به پایانه ها برگشته اند، اما هنوز یک کشتی در دریاست”.
به گزارش ایسنا، وی درخصوص اینکه گفته می شود کشتی های صید صنعتی تن ماهیان علت مرگ و میر دلفین ها بوده اند، گفت: “اینکه جوامع محلی این امر را عنوان می کنند بیشتر به دلیل اختلاف جامعه صیادی با پرساینرهاست و هیچ ادله یی در این زمینه وجود ندارد”.
همچنین رئیس سازمان شیلات درخصوص اینکه گفته می شود روی بدن تعدادی از 79 دلفین(سری اول) تلف شده در مهرماه سال جاری آثار چنگک دیده شده است، گفت: “هیچ کس نمی تواند تایید کند که این سوراخ چنگک ها قبل از مرگ یا پس از مرگ روی بدن این دلفین ها ایجاد شده است”.
این در حالی است که به گفته ی دکتر نبوی، معاون دریایی سازمان حفاظت از محیط زیست: “نمونه دلفین ارسال شده به آزمایشگاه در تونل انجماد با دمای 30 درجه زیر صفر منجمد شده و تمام زمان مسیر هرمزگان تا تهران را در یخ شناور بوده است”.
دکتر نبوی همچنین در هشتم آبان ماه در حاشیه کالبدشکافی و تشریح جسد یکی از 73 دلفین تلف شده در جاسک مهم‌ترین علل مرگ و میر دلفینها را تورهای صیادی عنوان کرد و گفت: “اگر چه هنوز در خصوص مرگ و میر 73 دلفین در مهر ماه امسال در بندر جاسک به نتیجه قطعی دست نیافته‌ایم اما اطلاعات موجود نشان می‌دهد که به احتمال خیلی زیاد، عامل مرگ و میر این دلفینها تورهای صیادان بوده است”.
وی گفت: “مطالعات انجام شده روی دلفین‌های تلف شده قبلی، نشان داده است که آثاری از آلودگی در بافت آنها وجود ندارد اما در لاشه 9 قطعه از آنها آثار چنگ دیده می‌شود”.
نبوی افزود: “از 2 کارشناس بین‌المللی نیز خواسته‌ایم تا در زمینه علل مرگ و میر 73 دلفین در بندر جاسک به ما کمک کنند”. او در این زمان به هیچ وجه حرفی از فاسد بودن جسد دلفین انتقال داده شده به تهران نداد.
از این رو برخی از کارشناسان و مسوولین سازمان محیط زیست و شیلات بدون ذکر نام خود مدعی شده اند که علت مرگ دلفین ها اعلام نخواهد شد.آنان علت این مساله را به سیاسی بودند مساله مرتبط دانسته و معتقدند فشار برخی نهادهای امنیتی، نظامی و وزارت نفت مانع از این کار است.
از سوی دیگر دامپزشکی استان هرمزگان مرگ 73 دلفین را خودکشی می نامد و اعتقاد دارد که باید علت خودکشی پیدا شود.
به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی، تحقیقات اداره کل دامپزشکی استان هرمزگان نشان از این موضوع دارد که مرگ 73 دلفینی که اخیرأ لاشه انها به ساحل جاسک آمده، خودکشی نام دارد.
رضا وحدانی، رئیس اداره کل دامپزشکی استان هرمزگان در این زمینه گفته است: “طبق گفته های مردم محلی، دلفین ها در 2 آبان ماه سالجاری زنده به ساحل رسیده‌اند. با توجه به تحقیقاتی که کارشناسان دامپزشکی روی بدن این جانوران داشته اند، هیچگونه اثری از چنگکهای صیادی روی بدن آنها مشهود نبود و پوست آنها غیر از تاول، اثر زخم دیگری را بر خود نداشت”.
وحدانی در ادامه افزود: “این مورد با قضیه مرگ دلفین ها در یکماه پیش کاملأ متفاوت است. در بدن برخی از 79 دلفین قبلی آثار چنگکهای صیادی به خوبی مشهود بود. اهالی محلی آنجا و پاسگاه منطقه هم وجود کشتی های صیادی صنعتی را در منطقه تأیید کرده اند. پراکندگی جنازه ها در ساحل نیز نشان از این موضوع دارد که این جانوران در دریا مرده اند و امواج آب آنها را با خود به ساحل آورده اند. اما در این مورد جنازه ها متمرکز در ساحل بودند و بدنشان نیز سالم بوده است”.
به دنبال این اخبار که در هفته ی اول مرگ دومین دسته ی دلفین ها رخ داد روابط عمومی سازمان شیلات توضیحی خطاب به خبرگزاری ها منتشر کرد.
به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی دربخشی از متن این جوابیه آمده است: “بدون شک وجود آلودگیهای مختلف منشاء این مرگ و میرها می باشد زیرا این نوع مرگ و میرها در مورد سایر گونه ها مثل نهنگ‌ها، لاک پشت‌ها و حتی ماهیان اقتصادی بارها مشاهده شده است. بدون دریافت نتیجه آزمایشات مربوط به میزان باقیمانده آلاینده ها چگونه کارشناس و یا استاد دانشگاهی ادعا می کند که بطور حتم موضوع مرتبط با مسائل صیادی است، درحالیکه در منطقه صیدی وجود ندارد”.
همچنین سازمان شیلات گرفتاری دلفین ها را در تور صیادان تنها به این علت که دلفین هاغ باهوش هستند رد می کند.
سازمان شیلات در حالی این جوابیه را منتشر کرده و تورهای صیادی و کشتی های صیادی را عامل مرگ دلفین ها ندانسته است که در 16 آبانماه فاطمه واعظ جوادی رئیس سازمان محیط زیست اعلام کرد:” عامل آلودگی نفتی در مرگ دلفینها منتفی است. اما احتمال مهم درباره مرگ سری دوم لاشه دلفین هایی که به ساحل جاسک آمدند تأثیر رادار کشتی‌ها و زیردریایی‌ها و ایجاد اختلال آن، در گیرنده‌های دلفینها است. این موضوع درحال حاضر در دست بررسی است. درعین حال از سازمان کشتیرانی و کنوانسیون حفاظت از محیط زیست خلیج فارس و دریای عمان نیز خواسته شده گزارش سه‌ماهه‌ای از رفت وآمد نفت‌کشها و کشتی‌های حامل مواد شیمیایی در منطقه به سازمان محیط زیست ارائه دهد”.
به گزارش خبرگزاری میراث، واعظ جوادی اعلام کرد: “نمونه‌برداری از لاشه دلفینی که بتازگی تلف شده و به تهران انتقال یافته، با حضور کارشناسان انجام شده و تا دو هفته دیگر برای بررسی موضوع کمیته ای تخصصی تشکیل و نتایج آن اعلام می‌شود”.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه افزود: “گونه دلفین های تلف شده در یکماه قبل کاملأ متفاوت با مرگ دلفین های جدید است.اما در این زمینه نیازی به دعوت از کارشناسان خارجی نداریم زیرا تمام تخصص‌های لازم در کشور وجود دارد”.
از سوی دیگردکتر غلامرضا مولوی، عضو هیأت علمی گروه انگل شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفتگو با خبرگزاری میراث فرهنگی با تأیید دریافت نمونه بافت لاشه دلفین ها گفت: “اما مسئله مهم این است که این نمونه بافتها جایی برای بررسی ندارد”.
مولوی در ادامه گفت: “متأسفانه از نظر سیستم کاری هواپیماها، امکان اینکه شخصأ به محل بروم نبود. دانشگاه علوم پزشکی از اینگونه بررسی ها استقبال می کند ولی نمی شود به محض اطلاع، بلیط هواپیما برای رفتن به محل پیدا کرد. باید بررسی ها از علاقه شخصی به ارتباطی سازمانی تبدیل شود. برای همین یکی از کارمندان محیط زیست بندرعباس با توجه به شرایط اقلیمی و فاسد شدن لاشه ها، توانسته همین مقدار نمونه بافتها را به تهران بیاورد”.
وی در ادامه افزود: “از 79 دلفینی که لاشه هایشان پیدا شده، جمعأ یک کیلو نمونه آورده شده است. نمونه آورده شده شامل بخشی از برشهای معده و قسمتهای گوشت زیر باله های عقبی است. باید بگویم که عملأ نتیجه گرفتن از این نمونه بافتها غیرممکن است.“
وی درخصوص احتمال آلودگی نفتی و شیمیایی در مرگ دلفینها گفت: “این موضوع در تخصص من نیست. البته تا این لحظه در بررسی ها اثری از آلودگی نفتی یا شیمیایی رؤیت نشده است. واقعیت این است که تخصص من مربوط به انگل شناسی است و برای بررسی درباره اینگونه آلودگی ها، نمونه بافتها باید به بخش سم شناسی فرستاده شود. باید از یکی از دوستان متخصص در این امر کمک بگیرم تا مشخص شود که آیا می توان روی این نمونه بافتها بررسی انجام داد یا نه.“
پیش از این نیز سعید حسینی، مدیرکل سابق محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با میراث خبر اعلام کرده بود که هرگز دلیل اصلی مرگ دلفین ها اعلام نخواهد شد.
نکته جالب در این بین، اظهارنظرهای شیلات درخصوص رد احتمال صیادی صنعتی برای مرگ دلفین ها است. اوایل تیرماه سالجاری بود که موسی بدیعی، رئیس اداره کل شیلات استان هرمزگان اعلام کرد که از سال گذشته تاکنون حتی یک کشتی صیادی صنعتی در آبهای سرزمینی این استان فعالیت نکرده است. اما گفته های ساکنین این استان خلاف این گفته را می رساند و اکثر آنان به حضور کشتی های صیادی صنعتی در منطقه اشاره کرده اند که این موضوع توسط پاسگاه منطقه نیز تأیید شده است.
اگر ثابت شود که دلفین ها در اثر آلودگی تلف شده اند سازمان محیط زیست مقصر و در صورت اثبات وجود ضربات چنگگک و تور صیادی، شیلات مقصر اصلی خواهد بود، اما با ادامه ی روند کنونی به نظر می رسد که سازمانهای دولتی بسیار تمایل دارند مرگ دلفین ها را خودکشی دسته جمعی به علت عاملی ناشناخته که علم برای آن پاسخی ندارد بدانند.
چرا که بررسی ها در علت‌یابی مرگ 79 دلفین (سری اول) ساحل جاسک هنوز بی نتیجه مانده است. برخی کارشناسان احتمال می دهند که خواست عمومی مسوولین بر این باشد که علت مرگ این جانوران، همانند علت اصلی مرگ 64 دلفینی که سه سال پیش لاشه هایشان درست در همین زمان و همین مکان یافت شد، اعلام نشود.
به نظر این کارشناسان؛ پیش بینی احتمالات گوناگون برای مرگ این جانوران توسط مدیران به جای پیگیری احتمال اصلی، باعث می شود تا مسببین این واقعه همچنان به کار خود ادامه دهند و از دیگر سو همه چیز به نتایج بررسی علمی در دانشگاه ختم می شود، بررسی هایی که از ابتدا بیهوده بودن آنها معلوم بود.
تمام بررسی ها و اکثر نظرات کارشناسی، نشان از این موضوع دارد که صیادی صنعتی احتمال اصلی مرگ دلفین هاست و در این خصوص سازمان شیلات باید جوابگو باشد. گرچه شیلات این موضوع را رد می کند.
در این میان؛ مدیران سازمان محیط زیست، به جای یاری رساندن به رسانه ها برای ریشه کن کردن معضل اصلی، آنها را از اظهارنظر غیررسمی در این رابطه پرهیز می دهند و اعلام نظر قطعی را موکول به پایان بررسی های کارشناسانه در دانشگاه تهران می کنند.
از سوی دیگر به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی به نقل از کارشناسان احتمال آلودگی نفتی و شیمیایی در مرگ 79 دلفینی که لاشه آنها در شهرستان جاسک کشف شد، بسیار پائین است. کارشناسان؛ نزدیکترین احتمال مرگ برای این دلفین ها را کشتی های صید صنعتی و تورهای پرساین می دانند.
همچنین معاون پژوهشی دانشگاه هرمزگان، پیش از این نیز به میراث خبر از احتمال مرگ دلفین ها بر اثر تورهای صنعتی پرساین کشتی های صیادی گفته بود. یکی از کارشناسان زیست محیطی نیز در گفتگو با خبرگزاری میراث فرهنگی احتمال آلودگی نفتی و شیمیایی در مرگ دلفین ها را بعید و صیادی صنعتی را یکی از احتمالات نزدیک برای مرگ این 79 دلفین دانسته بود. وی مرگ 64 دلفینی را که لاشه آنها 3 سال پیش کشف شده بود، بر اثر همین تورها دانسته بود.
نکته جالب این است که سازمان شیلات در مرگ 79 دلفین ماه قبل سکوت اختیار کرد و درحال حاضر مدام درخصوص مرگ 73 دلفین آبانماه اظهارنظر کارشناسی می کند. مسئولین درحالی اظهارنظر درباره مرگ 79 دلفین مهرماه را رد می کنند که اکثر کارشناسان بر عامل صیادی صنعتی در مرگ آنها متفق القولند. نبوی، مدیرکل محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست نیز در کنفرانس خبری خود عکسی از لاشه یکی از 79 دلفین مهرماه به خبرنگاران نشان داد که در آن آثار ادوات صیادی روی بدن دلفین مشخص بود.
اکنون پس از تلف شدن 151 دلفین در طی یک ماه و نیم و 64 دلفین در سه سال قبل، سوال اصلی این است آیا باید شاهد مرگ دلفین ها همانند سقوط هواپیما ها بدون ذکر علتی در این باره باشیم.