به دنبال انتقاد همه جانبه سران جناح حاکم از تعیین “نمایندگان ویژه” توسط احمدی نژاد، رئیس دولت دهم روز گذشته بهش یوه خود آنان را از پست شان برکنار کرد و در عوض آن ها را به عنوان مشاور برگزید. تصمیمی که ظاهرا وزیر امور خارجه را از اعلام استعفا منصرف کرده است. با این حال یک سایت نزدیک به دولت به بهانه پیوستن دیپلمات های ایرانی به جنبش سبز انتقادات شدیدی به وزارت امور خارجه وارد کرده است.
محمود احمدی نژاد روز گذشته مجبور شد شش بار نامه بنویسد، شش شخصیت سیاسی را مورد مخاطب قرار دهد، آن ها را برکنار کند و پست های جدید برای آن ها در نظر گیرد. رئیس دولت مستقر دیروز نامه هایی با متن مشابه به نمایندگان ویژه خود در اقصی نقاط دنیا نوشت تا به آن ها بگوید از این پس نه نماینده ویژه او، بلکه مشاوران وی هستند. مخاطبین این نامه ها عبارت بودند از رحیم مشایی، بقایی، حسینی، عباسی، آخوند زاده و ظهره وند.
گفته می شود محمود احمدی نژاد قصد داشت با تعیین نماینده ویژه در خاورمیانه و برخی دیگر از حوزه های استراتژیک بین المللی، تعیین دکترین دیپلماسی جمهوری اسلامی را از وزارت امورخارجه به دفتر خود در خیابان پاستور منتقل کند. هر چند به نظر می آید پس از فشارهای همه جانبه جناح راست، ناچار شده است پرچم سفید را بالا برد و راه دیگری برای اجرای طرح های خود برگزیند.
بزرگترین مخالف این طرح آیت الله علی خامنه ای بود. پس از آنکه در آخرین روزهای مرداد ماه محمود احمدی نژاد، اسفندیار رحیم مشایی را به عنوان نماینده ویژه خود در خاورمیانه تعیین و تمامی دستگاه ها و نهادهای مربوطه را موظف کرد در طراحی و اجرای سیاست های راهبردی خاورمیانه به اسفندیار رحیم مشایی یاری برسانند، رهبر جمهوری اسلامی وارد ماجرا شد.
خامنه ای: وزارت امورخارجه مسئول است
آیت الله خامنه ای اوایل شهریور در دیدار با هیأت دولت دهم صراحتا “وزارت امور خارجه “رامسئول هدایت منسجم و برنامه ریزی شده “همه مسائل” سیاست خارجه و روابط با دیگر کشورها معرفی کرد.
این سخن در شرایطی مطرح شد که به طور سنتی این رهبر جمهوری اسلامی است که سیاست های اصلی خارجی را تعیین می کند و وزرای امورخارجه جمهوری اسلامی در مسائل کلان باید نه مواضع روسای جمهور بلکه موضع آیت الله خامنه ای را “فصل الخطاب” قرار دهند. بر اساس همین سنت، وزیر امورخارجه کابینه ـ در کنار وزیر اطلاعات و وزیر کشور- پیش از معرفی به پارلمان مورد تایید مقام رهبری قرار می گیرد.
متکی: بر شاخه نشسته اند و بن می برند
موضع گیری رهبر جمهوری اسلامی دلگرمی منوچهر متکی وزیر امورخارجه را به همراه داشت. وی در اظهاراتی بی سابقه تصمیم جدید محمود احمدی نژاد را مصداق بارز “ بر شاخه نشستن و بن بریدن” نامید و آن را در راستای تضغیف دستگاه دیپلماسی توصیف کرد. منوچهر متکی به ویژه این را نیز گفت که در این مورد نظر آیت الله خامنه ای “فصل الخطاب” است.
وزیرامورخارجه و دیگر مخالفان تصمیم بحث برانگیز رئیس دولت از آن جهت خوش شانس بودند که نماینده ویژه احمدی نژاد در آسیا سخنانی گفته بود که باعث تیرگی روابط جمهوری اسلامی و ترکیه شد. حمید بقایی - رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری - در کنفرانسی که به بهانه کنفرانس هفتادمین سالگرد حمله متحدین به ایران برگزار شده بود گفته بود: “دولت امپراطوری عثمانی صد سال قبل علیه گروهی از ارمنی‌ها نسل کشی کرد.” اظهاراتی که خشم شدید مقامات ترکیه را به همراه داشت و خواستار توضیح جمهوری اسلامی شد.
این همه باعث شد تا منوچهر متکی به انتقاد از نماینده ویژه احمدی نژاد بپردازد و سخنان وی را “نسنجیده” بخواند: “مشخص نیست آقای بقایی بر اساس کدام مسوولیت و از چه جایگاهی اینگونه سخنان نسنجیده را بیان می کند، در حالی که هنوز آثار منفی اظهارات اخیر ایشان که موجب بروز مشکل در روابط خارجی شد، از بین نرفته است.”
استعفای متکی؟
در همین حال شایعات مبنی بر وجود اختلافات میان منوچهر متکی و محمود احمدی نژاد آن قدر بالا گرفت که گفته شد متکی قرارست از سمت خود کنار رود. اینک امابه نظر می رسد تصمیم به برکناری نمایندگان ویژه، رضایت متکی را موجب شده است. ساعاتی پس از انتشار نامه های شش گانه رئیس دولت، وزیر امورخارجه در یک کنفرانس مطبوعاتی در پاسخ به پرسش ها پیرامون شایعه استعفا از وزارت خارجه تصریح کرد: “ما به شایعاتی که عمدتا در خارج از کشور با اهداف خاص سیاسی مرتبط با منافع کشورمان مطرح می‌شود جواب می‌دهیم. شایعات دیگر چندان در اولویت‌ها برای پاسخگویی نیست.”
برخی بر این باورند که استعفای منوچهر متکی از وزارت امور خارجه برای دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی خطرناک است؛ آن هم در شرایطی که در روزهای اخیر دیپلمات های ایران در اروپا از سفارتخانه های جمهوری اسلامی استعفا می دهند و به جنبش مخالفان دولت می پیوندند.
استعفای دیپلمات ها و ضعف وزارتخانه
در همین ارتباط روز گذشته سایت رجا نیوز که از مواضع رئیس دولت حمایت می کند، با اذعان به استعفای دیپلمات های ایرانی در قاره سبز آن را مرتبط با “ضعف” وزارت امورخارجه در “کادرسازی نیروهای انقلاب” دانسته است.
رجانیوز تعیین نمایندگان ویژه رئیس جمهور را نیز در برای “ترمیم” نقاط ضعف وزارت امورخارجه توصیف کرده و نوشته است: “گفته می‌شود یکی از اهداف رئیس‌جمهور در انتصاب نمایندگان ویژه بر اساس اصل 127 قانون اساسی نیز ایجاد زمینه برای ترمیم همین نقاط ضعف و در دستور کار داشتن رویکردهای تحولی در وزارت امور خارجه است. اگرچه برخی از مصادیق در نظر گرفته شده به‌دلیل سوابق اجرایی و اظهارنظرهای جنجالی خود احتمالاً تنها به حاشیه‌ها خواهند افزود.”
توکلی: تصمیم احمدی نژاد قانون شکنی است
گفتنی است با بالا گرفتن اختلافات میان متکی و احمدی نژاد و احتمال استعفای متکی، دیگر چهره های سیاسی جناح راست نیز فشار بر احمدی نژاد را آغاز کردند. احمد توکلی در صف مقدم قرار گرفت. وی به عنوان رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، در نامه ای به محمود احمدی نژاد با انتقاد از انتصابات جدید وی، این تصمیمات را “قانون شکنی” نامید و افزود: “آیا به این ترتیب جایی برای وزارت خارجه، شورای امنیت ملی، دبیر‌خانه آن و وزارت اطلاعات باقی گذاشته‌اید.”
نماینده اصولگرای مجلس هشتم در این نامه همچنین صلاحیت این نمایندگان برای پست های جدید را به چالش کشید و آن ها را ماموران سابق اطلاعات نام نهاد و گفت: “خوب است سوابق علمی و تجربی آقای مشایی و آقای بقائی را به آگاهی ملت شریف ایران برسانید تا معلوم شود مأمور سابق وزارت اطلاعات و رئیس دفتر فعلی رئیس جمهور که حدود ده شغل دیگر را هم بر عهده گرفته، یا مأمور سابق وزارت اطلاعات و معاون گردشگری فعلی چه صلاحیتی دارند که همه نهادهای ذیربط فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی باید در خدمت آنان قرار گیرند.”
همزمان 122 نماینده مجلس نیز در تذکری مشترک به محمود احمدی نژاد وی را به “موازی کاری” در سیاست خارجی متهم کردند و از وی خواستند از نظرات آیت‌الله خامنه‌ای در مورد تمرکز فعالیت‌های دیپلماسی در وزارت خارجه “تبعیت” کند.
