به نظر می‌رسد دولت اوباما به سمت توافقی پیش می‌رود که در واقع قبول همان امتیازات محدودی خواهد بود که ایران سال گذشته طی برنامه اقدام مشترک در ازای کاهش قابل‌توجه تحریم‌ها ارائه داد. این برای آمریکا توافق بدی است، اما گزینه‌ها برای بهبود این توافق ممکن است عملی نباشد. برای همین شاید راه جایگزینی وجود داشته باشد که توافق رسمی با ایران امضاء نشود.
در تاریخ ۲۹ ژوئیه، مایکل سینگ، از موسسه واشنگتن گفت برنامه اقدام مشترک برای توقف جاه‌طلبی‌های هسته‌ای تهران ناکافی است و نسبت به هرگونه توافق جامع که صرفا قطعاتی به برنامه اقدام مشترک اضافه کند هشدار داد. او دو راه جایگزین را پیشنهاد می‌کند. یکی اتخاذ موضع سخت‌تر در مذاکرات، که در ازای برداشته شدن تحریم‌ها، خواستار توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم است و یک توافق نهایی مانند برنامه اقدام مشترک، در صورتیکه شواهدی دال بر این‌که ایران تغییر چشمگیر کرده و به دنبال تسلط در منطقه نیست، وجود داشته باشد.
این‌ها راه‌های جایگزین خوبی است، اما اگر امکان‌پذیر نباشند گزینه‌های زیادی باقی نمی‌ماند. همانطور که سینگ اشاره کرده، اعتبار نظامی آمریکا تضعیف شده و تحریم‌های اضافی مستلزم حمایت شورای امنیت سازمان ملل و کشورهای کلیدی واردکننده نفت نظیر چین و هند است. فهرست زیر مسیرهای فرضی پیش روی واشنگتن را در این معضل به تصویر می‌کشد:
۱. متقاعد کردن ایران به توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم، تغییر کاربری نیروگاه آب‌سنگین اراک و زدودن کامل ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای. این بدون صرف زمان زیاد و کشف شواهد غیرممکن است. چنین دستاوردی برای دیپلماسی غربی موفقیت واقعی است که ارزش برداشته شدن تحریم‌ها را دارد.
۲. قبول توافقی مشابه برنامه اقدام مشترک در ازای ارائه شواهد متقاعدکننده دال بر این‌که ایران تغییر چشمگیر کرده و نقش خود در منطقه را تغییر می‌دهد.
۳. افزایش فشار برای دستیابی به گزینه اول، اما با تحریم‌های قوی‌تر یا تهدید واقعی نیروی نظامی در کنار تلاش‌های دیپلماتیک.
۴. نگه داشتن ایران در آستانه سلاح هسته‌ای یا حتی پذیرفتن داشتن سلاح هسته ای (مثل کره‌شمالی).
۵. اصرار بر خواسته‌های باقی‌مانده آمریکا که مانع از توافق در مذاکرات اولیه با ایران شد، حتی اگر باعث انزوا از دیگر اعضای ۱+۵ شود.
۶. دستیابی به توافق رسمی در کنار برنامه اقدام مشترک، با کاهش تحریم‌های بیشتر در ازای کاهش غنی‌سازی اضافی اما محدود، که سینگ نسبت به همین برنامه هشدار می‌دهد. در این سناریو واشنگتن تسلیم اجازه غنی‌سازی ایران و عملیات سانتریفیوژها می‌شود. این مسیر همچنین شامل امتیازات ناکافی در مورد راکتور اراک و سکوت در قبال برنامه تولید سلاح خواهد شد.
گزینه ۶ از کمبودهای زیادی که سینگ از آن نام برده رنج می‌برد، اما دولت آمریکا و بقیه اعضای ۱+۵ احتمالا آن را با مسیرهای دیگر مقایسه می‌کنند و نتیجه می‌گیرند که این مسیر از همه کمتر بد است.
این اشتباه است. همانطور که سینگ اشاره می‌کند، توافق نهایی بر پایه برنامه اقدام مشترک، نه تنها محدودیت‌های ناکافی بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال می کند بلکه نقاط ضعف جدی جفرافیایی و استراتژیک دارد. علاوه بر تخطی احتمالی ایران، تقریبا هرگونه توافق نهایی عملی شکست بزرگی برای آمریکا خواهد بود. در زمینه کنونی جهانی، توافقی مشابه برنامه اقدام مشترک، به عنوان تسلیم در برابر ایران به چشم می‌آید و به کشورهای متخاصم در سیستم بین‌المللی مشروعیت بیشتری می‌دهد.
دنیس راس، در تاریخ ۳۰ ژوئیه می‌نویسد، دولت اوباما باید چشم‌انداز جدید استراتژیک منطقه را مطالعه و مطابق آن عمل کند. این چشم‌انداز محاسبات ما را برای مسائل بزرگتر صلح اسرائیل و فلسطین، سوریه، عراق و ایران شکل می‌دهد. چطور می‌توان مطمئن بود که در ژانویه ۲۰۱۷ دوستان آمریکا در منطقه قوی‌تر هستند و دشمنانش ضعیف‌تر؟
احتمالا ایران با شرایط سخت‌تر در مذاکرات کنار نخواهد آمد. اگر بن‌بست ادامه یابد، واشنگتن باید این‌گونه عمل کند:
مذاکرات را قطع کند.
تحریم‌های جدید وضع کند، اما تحریم‌های موجود را نیز با عطف به قانون مجوز دفاع ملی در سطح خود حفظ کند. سرمایه‌های ایران در سراسر جهان در این صورت مسدود باقی می‌ماند.
انتظارات آمریکا برای ایران روشن شود، به ویژه توافق برای بازرسی‌های بیشتر آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای.
تعیین خطوط قرمز واضح برای اقدام نظامی در صورتیکه ایران به توانایی ساخت سلاح دست یابد.
تقویت کشورهای دیگر نظیر کشورهای حاشیه خلیج فارس و اسرائیل برای دفاع و حمله.
این اقدامات نه به عنوان توافق رسمی، بلکه به عنوان مجموعه‌ای از تفاهمات با ایران، ۱+۵، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، کنگره، اسرائیل و متحدان مختلف آمریکا تعیین شود.
بازگشایی مذاکرات ۱+۵ تنها به شرطی که ایران بخواهد در مورد برنامه هسته‌ای غیرنظامی، بدون غنی‌سازی، مذاکره کند.
در کنار این راه‌های جایگزین آمریکا باید آماده باشد در صورت عبور از خطوط قرمز به اقدام نظامی دست بزند. با این‌که این تعهد می‌تواند برای بسیاری مشکل‌آفرین باشد، اما راه جایگزین دیگری وجود ندارد و واشنگتن باید برای متحدان مردد خود، بر این واقعیت صحه بگذارد.
منبع: بریکینگ انرژی - 18 اوت 2014
