آخرین شهردار تهران پیش از قالیباف، با یک جهش بزرگ از خیابان بهشت به پاستور رفته و رییس‌جمهور شده بود، پس دست اعضای وقت شورای شهر تهران باز بود تا به فکر جانشینی برای او باشند؛ جانشینی که امسال می‌خواست تجربه موفق احمدی‌نژاد را تکرار کند و نتوانست. حالا او به جز فراکسیون اقلیت حامیانش، مدافعی تمام قد برای تداوم حضور در سمت شهرداری تهران ندارد. اصولگرایان و اصلاح‌طلبان شورا هم اگر به او به عنوان یک گزینه فکر می‌کنند،ناشی از بده و بستان‌هایی است از جمله گرفتن رای برای ریاست شورا و یا امتیازاتی دیگر. شاید قانونی که در این روزهای آخر پیدا شده، بتواند این گره کور را اندکی باز کند؛ قانونی که می‌گوید شهردار نمی‌تواند برای سه دوره متوالی در سمت خود باقی بماند.
“شهرداری تهران را شوخی گرفته‌اند”
12 شهریور موعد آغاز به کار چهارمین دوره شورای اسلامی شهر تهران است. اما از مدت‌ها قبل بحث بر سر انتخاب شهردار پایتخت بالا گرفته است. چهره‌های زیادی هم از سوی رسانه‌ها مطرح شده اند که در میان آنها از محسن هاشمی، فرزند آیت‌الله هاشمی و مدیرعامل سابق مترو گرفته تا رستم قاسمی، سردار سپاه و وزیر نفت دولت احمدی‌نژاد به چشم می‌خورد. یک عضو شورای چهارم که در لیست ائتلافی اصلاح‌طلبان حضور داشته، در تماس “روزآنلاین” ابتدا از پاسخگویی امتناع می‌کند اما وقتی قرار به محفوظ ماندن نامش می‌شود، حرف‌های تند و تیز بسیاری دارد: “بعضی‌ها تهران و تهرانی‌ها را به مسخره گرفته‌اند. مثل کلاه شعبده‌بازی هر روز یک اسم درمیاورند و می‌گویند کاندیداهای شهرداری تهران. انگار که شهردار تهران شدن، هیچ ضابطه و معیاری ندارد.” از او می‌پرسم اما محمدباقر قالیباف هم قبل از شهرداری تهران، تنها مدیریت نیروی انتظامی را در کارنامه داشت و جواب می‌گیرم: “کاش این گزینه‌ها هم سابقه‌ای در این حد داشته باشند. آقای احمدی‌نژاد با حضورش باعث بسیاری از اولین‌ها در ایران شد که یکی هم شهرداری تهران بدون کارنامه و رزومه بود. آن هم البته دستپخت آقایان سیاسی‌کار بود که همین الان هم در شورا حضور دارند و یا از بیرون شورا، فشار می‌آورند و لابی می‌کنند. عرض من این است که شهرداری کلانشهر تهران شوخی که نیست. “
این عضو شورا معتقد است که هنوز برای تعیین تکلیف شهرداری تهران زود است: “شما ببینید چقدر پیش‌بینی‌ها در مورد ترکیب کابینه و وضعیت رای اعتماد متفاوت از کار درآمد. در مورد شورا هم باید شورا تشکیل بشود و اول تکلیف رییس شورا مشخص بشود، بعدا.”
آیا محسن هاشمی گزینه نهایی اصلاح‌طلبان شوراست؟ این طیف چه گزینه‌هایی را مدنظر دارند؟ با خنده جواب می‌دهد: “شما دوست دارید من یک اسم بگویم که تیتر کنید. من هم می‌گویم که آقای هاشمی مطرح هست اما تنها گزینه ما نیست. بالاخره ایشان یک مدیر شهری است و برای حضور در شورا هم مصمم بود که با رد صلاحیت مانع شدند. اما بهرصورت مسائل سیاسی هم وجود دارد و بنای اصلاح طلبان شورا هم این نیست که وارد جنگ سیاسی بشوند. بنده خودم را عرض می‌کنم ترجیحم روی یک گزینه توافقی است. الحمدالله این روزها همه‌اش صحبت از فتنه است و یک عده می‌خواهند جلوی فتنه را بگیرند و یک عده هم می‌شوند حامی فتنه. وضعیت مناسبی نیست. شما هم اجازه بدهید ان‌شالله فضا آرام‌تر بشود و تصمیمی بگیریم که به خیر و صلاح مردم باشد.”
این در حالی است که محمد حقانی، عضو اصلاح‌طلب شورای شهر گفته است: “ما گزینه خود را انتخاب کرده‌ایم اما نام وی را تا هفته آینده اعلام نمی‌کنیم.”
ابقای قالیباف و مشکلات قانونی
در آذرماه 1369، مجلس شورای اسلامی بر قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداری مصوب آذرماه 1361، الحاقیه‌ای تحت‌عنوان بند 7 ماده 35 اضافه کرد بدین ترتیب که از جمله وظایف و اختیارات شورای اسلامی “انتخاب شهردار برای مدت چهار سال و معرفی به وزیر کشور جهت صدور حکم” است. در ذیل این بند دو تبصره ذکر شده است که در تبصره یک آن به صراحت آمده است: “انتخاب مجدد شهردار به صورت متوالی تنها برای یک دوره در آن شهر بلامانع خواهد بود.”
تا چند روز پیش، کمتر کسی سراغی از این قانون می‌گرفت اما حالا سرنوشت قالیباف تا حدود زیادی به آن بستگی پیدا کرده است. محمود علیزاده طباطبایی، وکیل پایه یک دادگستری که خود کاندیدای شورای شهر بود و با رد صلاحیت از حضور در انتخابات باز ماند توضیح می‌دهد: “ در ارتباط با این موضوع از شورای‌عالی استان‌ها هم استعلام شده است و در کتاب «استعلامات حقوقی» به امضای رییس شورای‌عالی استان‌ها، مهندس چمران هم رسیده است و به این ترتیب تبصره ماده 35 معتبر اعلام شده و صراحتا اعلام شده است که انتخاب مجدد شهردار به‌صورت متوالی تنها برای یک دوره در آن شهر بلامانع است.”
اما نادر نوروزی، مدیرکل حقوقی شهرداری تهران با این نظر مخالف است و می‌گوید: “ هر شورای شهری می‌تواند فردی را انتخاب کند که یک یا چندین دوره متوالی شهردار بوده باشد و نقدی به‌لحاظ قانونی به آن وارد نیست.”
او استدلال می‌کند: “ شاید این اشتباه از جایی آغاز شده که در سال 1361 قانونی به تصویب رسید که در ماده 7 آن اشاره شد شهردار بودن یک فرد فقط یک بار می‌تواند به‌صورت متوالی استمرار داشته باشد اما ازآن‌جایی که قانون‌گذار را حکیم می‌دانیم زمانی که در قانون تشکیلات و وظایف شوراها و انتخاب شهردار مصوب خرداد 1375 هیچ قید و محدودیتی برای این انتخاب تعیین نمی‌شود قاعدتاً به‌معنای نسخ محدودیت قانون سال 61 است.”
مرتضی طلایی، نزدیک‌ترین یار قالیباف در شورای سوم و چهارم هم می‌گوید که حتی در صورت وجود چنین قانونی، قالیباف دو دوره کامل شهردار تهران نبوده و دوره اول شهرداری او از سال 84 تا 86 بوده است.
از سوی دیگر مهدی چمران، رییس دو دوره گذشته شورا و نفر اول منتخبان دوره چهارم معتقد است که طبق قانون هیچ منعی برای به کارگیری متوالی شهرداران وجود ندارد اما اگر نمایندگان مجلس معتقدند مشکلی وجود دارد برای این قانون استفساریه بدهند؛موضعی که مورد تایید معاون حقوقی، شورا و امور مجلس شهرداری تهران هم قرار دارد.
در کنار همه این اختلافات حقوقی اما هنوز مشخص نیست که آیا شخص محمدباقر قالیباف، کاندیدای پر امید دو دوره انتخابات ریاست‌جمهوری مایل به تداوم حضور در شهرداری تهران هست یا نه.
روزنامه شرق گزارش داده که نام قالیباف به‌عنوان یکی از گزینه‌های مطرح برای معاونت ریاست‌جمهور و ریاست سازمان محیط زیست به میان آمده است. او چند روز پیش به دیدار روحانی در پاستور رفت که خبر آن را هم برخی رسانه‌ها منتشر کرده‌اند. اگر چه در آن خبرها، از احتمال رفتن شهردار تهران به سازمان بنیاد شهید، سخن به میان آمده بود اما منبع خبری شرق گفته که مذاکره طولانی‌مدت روحانی و قالیباف روی سازمان حفاظت از محیط‌زیست بوده است.
گزینه‌های روی میز
این دوره تعداد اعضای شورا به 31 تن رسیده و اجماع و ائتلاف میان آنان، دشوارتر هم شده است. پس از انتشار خبرهایی مبنی بر اینکه مهدی چمران با ارسال نامه‌ای به مجلس، موجبات رای عدم اعتماد نجفی را فراهم کرده، اختلاف او با اصلاح‌طلبان بیش از پیش شده است.
اصلاح‌طلبان، احمد مسجد جامعی را به عنوان کاندیدای بالفعل ریاست شورا می‌بینند اما باید دید رای سایر اعضا چگونه است. یکی از احتمالاتی که درباره آن سخن گفته می‌شود به توافق رسیدن اصلاح‌طلبان با حامیان قالیباف بر سر ادامه شهرداری اوست به شرط اینکه ریاست شورا هم به مسجد جامعی برسد. در این بین، مهدی چمران را هم نباید در معادلات انتخاب رییس شورا و شهردار دست کم گرفت. او که حدود ۱۰ سال رییس پارلمان شهری پایتخت بوده مواضع سیاسی‌اش را شفاف عنوان نمی‌کند،و در ریاست شورا هم مایل به برگزاری جلسات غیرعلنی و لابی‌های پشت پرده است.
پس از موازنه قوا بر سر رییس شورا، نوبت به انتخاب شهردار خواهد رسید و گزینه‌هایی که در میان آنان، نام محسن هاشمی(مدیرعامل سابق شرکت متروی تهران)، محمد پژمان (شهردار مشهد)، پرویز فتاح (وزیر سابق نیرو)، محسن مهرعلیزاده ( رئیس سازمان تربیت بدنی دولت خاتمی) و علی نیکزاد ( وزیر راه‌وشهرسازی دولت دهم) بیش از بقیه شنیده می‌شود. البته نام‌هایی مانند رستم قاسمی، مهرداد بذرپاش و معصومه ابتکار هم مطرح شده که بعید به نظر می‌رسد هیچ شانسی داشته باشند.
