چند روز پس از ترک مذاکرات کارشناسی با غرب توسط هیات ایرانی٬ این مذاکرات از سر گرفته شده و قرار است که ادامه پیدا کند. هم‌زمان در ایران٬ اصول‌گرایان خبر از تهیه طرحی برای غنیسازی ۶۰ درصدی در مجلس داده و گروهی دیگر خواستار پیشرفت تا “قله هسته‌ای” هستند.
این در حالی است که در آمریکا٬ باراک اوباما کنگره را تهدید کرده است که در صورت تصویب تحریمهای جدید علیه ایران٬ آن را وتو خواهد کرد.
دور جدید مذاکرات در سطح کارشناسی٬ از روز پنج‌شنبه آغاز شده و هم‌چنان ادامه دارد. در این دور از مذاکرات بحث بر سر جزییات عمل‌کرد بانک‌ها و نحوه انتقال پول‌ها پس از برداشته شدن تحریمهای بانکی و همچنین زمان آزادسازی درآمدهای نفتی جمهوری‌اسلامی است که بالغ بر میلیاردها دلار است.
این مذاکرات در حالی مجددا آغاز شده که هفته گذشته و پس از اضافه شدن چند نام حقیقی و حقوقی به لیست تحریم‌ها از سوی آمریکا٬ هیات ایرانی مذاکرات را ترک کرده بود. حمید بعیدی‌نژاد٬ مدیرکل اداره امور خلع سلاح وزارت امور خارجه ریاست هیات ایرانی را در این دور از مذاکرات بر عهده دارد.
وی در گفت‌وگویی با ایسنا خبر از آن داده است که توافق ژنو مانع کاهش میزان صادرات نفت ایران به ۸۰۰ هزار بشکه در روز می شود و قرار است میزان فعلی صادرات نفت خام ایران حفظ شود.
بعیدی‌نژاد گفته است: “از همان ابتدای مذاکرات میان ایران و ۱+۵ بر سر اینکه ۱+۵ در بخش اقدامات متقابلش باید به کاهش تحریمهای نفتی هم بپردازد، اختلاف اساسی وجود داشت. آنها ( به ویژه آمریکایی‌ها) می‌گفتند که نمی‌توانند در خصوص برداشتن هیچ جنبه ای از تحریم های نفتی و یا آزاد کردن عواید نفتی که هم اینک در بانک های خریداران نفت ایران به نوعی با محدودیت های خاصی روبروست انعطافی داشته باشند، چراکه این موضوع در چارچوب تحریم های مصوب کنگره است و دولت آمریکا بدون نظر و کسب موافقت کنگره نمی تواند در خصوص موضوع تحریم های نفتی اقدامی را صورت دهد. در بحث‌های بسیاری که بر روی این مساله صورت گرفت ما می گفتیم اگر بر روی این موضوع وارد مذاکره نشوند، توافقی شکل نخواهد گرفت و در نهایت با اصرار ایران بخشی از تحریمهای نفتی که تصمیم در خصوص آن در نوعی هماهنگی با کنگره در حوزه اختیارات رییس جمهور قرار دارد، در چارچوب اقدامات متقابل ۱+۵ قرار گرفت”.
بر اساس این توافق، با وقفه شش ماهه در بخشی از برنامه اتمی ایران همچون غنی سازی ۲۰ درصدی، کشورهای عضو گروه ۱+۵ بخشی از تحریم ها از جمله افزایش تحریم های نفتی و معاملات فلزات گرانبها را تعلیق می کنند. کشورهای مذاکره کننده با ایران متعهد شده‌اند که در این مدت تحریم تازه ای علیه ایران وضع نشود.
با وجود این تعهد٬ محمدرضا باهنر٬ نایب‌رییس مجلس٬ خبر از آن داده که مجلسی طرحی را برای افزایش غنیسازی تا ۶۰ درصد آماده کرده و آماده ارائه به صحن علنی است.
علی‌اکبر صالحی٬ رییس سازمان انرژی اتمی٬ هم پیش از این پس از دیدار با شش تن از مراجع‌تقلید در قم٬ پیرامون غنیسازی گفته بود: “غنیسازی ادامه خواهد یافت؛ از ابتدا بر روی غنیسازی پنج درصد تاکید داشتیم و این کار ادامه می‌یابد هرچند غنیسازی تا هر سطحی حق مسلم ماست ولی ما این کار را برای رفع نیازهایمان انجام می‌دهیم؛ غنیسازی پنج درصد نیاز ماست و زمانی هم به اورانیوم ۲۰ درصد احتیاج داشتیم که این کار را انجام دادیم و جهان را به شگفتی وا داشتیم و امروز آنها می‌دانند که جمهوری اسلامی با فشار و تهدید، خواسته‌های خود را رها نمی‌کند.”
هم‌زمان کاظم صدیقی٬ امام جمعه تهران٬ هم گفته است: “ما حق غنی سازی و پیشرفت آن تا قله را حق مسلم خود می‌دانیم و شرعا بر خود و هیات مذاکره کننده پیشرفت و اصرار بر این امر را لازم می‌دانیم”.
در نقطه مقابل طرح مجلس ایران خبر می رسد که ۲۶ سناتور آمریکایی در پی تهیه طرحی برای افزایش تحریم‌ها علیه ایرانند. همان زمان بود که سخنگوی کاخ سفید٬ گفت که در صورت تصویب تحریمهای جدید علیه ایران در سنا٬ باراک اوباما٬ آن را وتو خواهد کرد. هم‌زمان ۱۰ نفر از روسای کمیته‌های سنا با تصویب تحریمهای جدید مخالفت کرده‌اند.
اوباما خود نیز در سخنرانی پایان سال خود٬ با اشاره به گفتوگوهای هسته‌ای با ایران و توافقنامه ژنو٬ با تحریمهای جدید علیه ایران مخالفت کرد٬ خواستار ادامه مذاکرات شد و گفت: “برای ما کار سختی نیست که فشار بیشتری به ایران وارد کنیم. می‌توانیم تحریم های بیشتر را یک روزه تصویب کنیم. اما این به تردیدهای ایران درباره ما دامن می‌زند”
پیش از این اقدام وزارت خزانه‌داری آمریکا در قرار دادن نام افراد حقیقی و حقوقی در فهرست تحریم‌ها٬ با اعتراض مقام‌های جمهوری‌اسلامی روبه‌رو شده بود.
پرویز سروری٬ نماینده سابق مجلس و قائم مقام جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی گفته بود تیم مذاکره کننده ایران “باید اعلام کند پای میز مذاکره نخواهد نشست و تاریخ مصرف توافقنامه به پایان رسیده است٬ مگر اینکه ۱+۵ اقدامات اعتمادساز انجام دهد”. وی اضافه کرده بود که “ایران باید خروج آمریکا از توافقنامه را رسما اعلام کند تا بتواند این توافقنامه را در مسیر درست هدایت کند؛ در غیر این صورت برد با طرف مقابل خواهد بود”.
مجتبی ذوالنور٬ مشاور نماینده ولی‌فقیه در سپاه پاسداران٬ نیز از دیگر افراد منتقد نسبت به مذاکرات اخیر بود: “گذشته نشان داده که هر دولتی به آمریکا اعتماد کرد، نتیجه منفی گرفت و هر دولتی که به غرب خوشبین بود نتیجه کارش خدمت به مردم نبود… تعلیق غنیسازی ۲۰ درصد و اجازه بازرسی به بازرسان آژانس سیسمونی بود برای نوزاد موافقتنامه ژنو که ایران در جهت رفع کامل تحریم‌ها آماده کرد؛ دیپلمات‌های ما باید محکم وارد میدان شده و به غرب بفهمانند، هرگونه عهدشکنی و تخطی که در مسیر پرفراز و نشیبی که با مردم ما در پیش گرفته‌اند به صورت قاطع پاسخ داده خواهد شد”.
با این حال مقام‌های دولت روحانی٬ نظرات دیگری در این زمینه داشتند. مرضیه افخم٬ سخنگوی وزارت امورخارجه٬ گفته بود که تحریمهای جدید٬ نقض توافقنامه ژنو نیست٬ زیرا “اقدام وزارت خزانه داری امریکا هیچ ارتباطی با اعمال تحریمهای جدید علیه ایران نداشته است. در واقع اقدام وزارت خزانه داری آمریکا در راستای همان قانونی است که پیش از این نیز وجود داشت و تنها نام شرکتهای جدید ناقض تحریم اعلام شده است. بعضی از رسانه ها به گونه ای فضا سازی کردند که گویا کنگره تحریم جدیدی علیه کشورمان اعمال کرده است در صورتیکه هنوز چنین اتفاقی نیافتاده است”. وی اضافه کرده بود که این تحریم‌ها٬ نقض سخنان ظریف درباره توافق ژنو هم نیست.
از سوی دیگر محمدجواد ظریف٬ در گفت‌وگویی با روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست٬ گفت که پس از تحریمهای اخیر آمریکا٬ با کری گفت‌وگویی تلفنی داشته است که البته ترجیح می‌دهد” گفت‌و گوهای خصوصی، خصوصی باقی بماند”. به گفته ظریف “این اولین باری نیست که لازم دیده‌ایم که هم در گفتوگوهای علنی و هم در گفتوگوهای خصوصی” شرکت کنیم.
وزیر خارجه جمهوری‌اسلامی اضافه کرده که “با خانم اشتون، هم قبل و هم بعد از چهارشنبه گفت‌وگو کردم. من با دیگران از جمله جان کری گفت‌وگو کردم. یا شاید باید بگویم آنها با من ارتباط برقرار کردند”.
هم‌زمان اداره کل دیپلماسی رسانه‌ای وزارت امور خارجه نیز در بیانیه کوتاهی٬ با تایید انجام این گفت‌وگو٬ اعلام کرده بود: “پیرو تحولات اخیر در زمینه اجرای اقدام مشترک، وزیر خارجه آمریکا با ظریف تماس تلفنی داشته و وزیر امور خارجه کشورمان مراتب نارضایتی ایران را اعلام کرده است”.
وزارت امورخارجه آمریکا هم در بیانیه خود نوشت که کری “در طول پرواز خود به ویتنام” با ظریف صحبت کرده و دو طرف بر اهمیت حرکت رو به جلو در اجرای طرح اقدام مشترک و حفظ فضای سازنده تاکید کردند.
به گفته ظریف “چیزی که می‌توانم بگویم این است که ما در گفت‌وگو‌هایی برای اطمینان یافتن از اینکه همه به توافق ژنو متعهد هستند، شرکت داریم. چیزی که من از جان کری و خانم اشتون شنیده‌ام این است که آنها به نهایی کردن سریع روند مذاکرات ژنو با هدف رسیدن به یک توافق جامع متعهدند”.
