رییس سازمان گردشگری می‌گوید هنوز آمار دقیقی از ایرانیانی که تعطیلات نوروز را در خارج از کشور گذرانده‌اند در دست نیست، چرا که هنوز بسیاری از تورهای خارجی به پایان نرسیده‌اند. او اما این را گفته که رقم سفرهای خارجی ایرانیان قابل توجه بوده و تراز ورود و خروج گردشگران به ایران، همچنان منفی است.
از سوی دیگر فرمانده نیرویانتظامی خبر داده که نوروز امسال ۶۷۰ هزار ایرانی، کشور را برای سپری کردن تعطیلات به مقصد یک کشور خارجی ترک کرده‌اند. به گفته سردار احمدی‌مقدم، این تعداد حاکی از افزایش ۳۵ درصدی مسافرت ایرانی‌ها به کشورهای خارجی در نوروز است.
بنا به اعلام مسعود سلطانی‌فر، رییس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از ۲۹ اسفند ۹۲ تا پایان روز ۱۴فروردین ۹۳ بیش از ۵۵میلیون نفر- شب اقامت برای مسافرت‌های نوروزی به ثبت رسیده است اما از این تعداد کمتر از سه و نیم درصد در هتل‌ها و مهمانخانه‌ها سکونت داشته و حتی تعداد چادرخواب‌ها از تعداد مسافرانی که شب را در هتل گذرانده‌اند، بیشتر بوده است. این آمار شاید اهمیت عامل هزینه را در سفرهای نوروزی ایرانیان یادآوری کند اما چه شده که با وجود گرانی نسبی ارز، همچنان سفرهای خارجی تا این اندازه پرطرفدار و پررونق است؟
دبیر انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران به روزنامه جام‌جم گفته “تا زمانی که دولت قدمی جدی برای حمایت از گردشگری داخلی برندارد طبیعی است که سفرهای داخلی آن قدر برای گردشگران گران تمام می شود که ترجیح بدهند پول خود را برای سفر در کشورهای همسایه که به سطح درآمدشان هم نزدیک تر است خرج کنند و دست آخر هم بگویند به جای اینکه یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان برای چهار روز اقامت در کیش پرداخت کردند، همین مبلغ را دادند، اما چهار روز را به ترکیه سفر کردند.”
کیش پررونق‌تر بود یا ترکیه؟
حسن روحانی، رییس جمهوری اسلامی در دومین هفته از سال جدید به جزیره کیش رفت و گفت: “هر کدام از مناطق آزاد کشور ماموریت ویژه ای دارند و جزیره کیش با رویکرد توسعه گردشگری باید به سمت «گردشگری حلال» برود.”
او توضیح بیشتری در مورد مفهوم و مصداق گردشگری حلال نداد اما افزود کیش با آب و هوای مناسب و امکانات زیربنایی کافی، پایانه هوایی و دریایی، برای پذیرایی از سه و نیم میلیون گردشگر در سال ظرفیت دارد.
اتفاقا کیش در نوروز امسال حسابی شلوغ بود و از ۲۵ اسفند سال گذشته تا ۱۲ فروردین امسال، ۳۲۵ هزار نفر به کیش رفتند تا تعطیلات را در این جزیره جنوبی ایران بگذرانند. اما در همین مدت بیشترین گردشگران ایرانی که کشورهای خارجی را به عنوان مقصد تعطیلات نوروزی انتخاب کرده بودند، به ترکیه رفتند؛ کشوری در همسایگی ایران که مشابهت‌های جغرافیایی و فرهنگی زیادی با همسایه شرقی‌اش دارد اما تفاوت بزرگش این است که در آنجا برای گردشگر، حرام و حلال تعیین نمی‌کنند.
وضعیت نامناسب وسایل نقلیه عمومی، ناامنی جاده‌ها، بالا بودن هزینه‌های سفر، ضعف خدمات‌دهی هتل‌ها و اقامتگاه‌ها و مسایلی از این دست، از جمله عواملی است که از سوی کارشناسان به عنوان دلیل گرایش شهروندان ایرانی به سفرهای خارجی معرفی می‌شود. اما در این میان استفاده از آزادی‌هایی که در ایران جرم و ممنوع می‌شود نیز جایگاه ویژه و عمده‌ای دارد. ترکیه و دوبی یکی از پایگاه‌هایی هستند که در تعطیلات نوروز برای برگزاری کنسرت از سوی خوانندگان ایرانی ساکن خارج از کشور و به اصطلاح غیرمجاز انتخاب می‌شوند و برنامه‌هایشان همه ساله با استقبال فراوانی مواجه می‌شود.
در سال‌های اخیر، سخت‌گیری بر تورهای مسافرتی داخلی نیز شدت بیشتری گرفت و به عنوان مثال در تیر ماه سال ۱۳۹۱ و تنها در عرض یک هفته، مجوز ۱۵ آژانس گردشگری به دلیل “برگزاری تورهای غیراخلاقی” لغو شد. فرمانده ناجا همان زمان هشدار داده با تورهایی که در آن اخلاقیات رعایت نمی‌شود “به شدت و بدون هیچ اغماضی” برخورد می‌کند و سازمان گردشگری هم با اعلام شماره تماسی از مردم خواسته بود تورهای غیراخلاقی را گزارش بدهند تا مجوز آژانس برگزار کننده “بلافاصله و بدون تعارف” باطل شود.
بنا به اظهارات مسوولان وقت گردشگری، مختصات یک تور غیراخلاقی،عبارت از برگزاری جشن های مختلط، رعایت نکردن حجاب و سرو غذای حلال، اقامت زنان و مردان نامحرم در یک اتاق از هتل و مواردی از این دست بود. مواردی که احتمالا در تورهای خارجی به عنوان یک جاذبه مطرح می‌شود.
مقامات گردشگری و انتظامی علاوه بر تلاش برای کنترل سفرهای داخلی، در مورد اعمال محدودیت برای سفرهای خارجی هم سوابقی داشته‌اند. به عنوان مثال از سال ۸۴ پرواز تورهای داخلی به مقصد جزایر ترکیه و یا استفاده از نام برخی مقاصد گردشگری مانند پاتایا و آنتالیا در آگهی‌های مطبوعاتی ممنوع شده است. اما تورها با تغییر مقصد و انتخاب فرودگاهی در نزدیکی این جزایر مشتاقان ایرانی را به سواحل بدون محدودیت ترکیه می‌رساندند. به طوری که تنها در ماه ژوئن سال ۲۰۱۰، تعداد ۱۴ هزار ایرانی به آنتالیا سفر کردند و تعداد مسافران ایرانی آنتالیا برای کل این سال، طبق گزارش رسانه‌های ترکیه به ۶۹ هزار نفر رسید. همچنین در سال ۱۳۹۰ ایران به عنوان بزرگترین فرستنده توریست به تایلند اعلام شد.
محدودیت‌های دیگری مانند ممنوعیت سفر به ارمنستان، دبی و ترکیه در محرم سال ۸۸ نیز مصداق دیگری از تلاش برای کنترل مسافرت ایرانیان به خارج کشور و بخصوص کشورهای همسایه بود که در ایام پرتوریست، برنامه‌های ویژه‌ای مانند کنسرت خوانندگان ایرانی خارج از کشور را به همراه دارد. اما هیچ کدام مانند رشد بی‌سابقه قیمت ارز خارجی در دو سال گذشته، نتوانست مانع سفرهای خارجی ایرانیان شود؛ عاملی که در نوروز امسال کمی نسبت به قبل تعدیل شد و بار دیگر ایرانیان ترجیح دادند تعطیلات خود را در جایی سپری کنند که بایدها و نبایدهای کمتری بر مختصات سفر و حتی زندگی شخصی‌شان حاکم باشد.
در این بین، تفاوت قیمت تورهای داخلی و خارجی هم که چندان محسوس نبوده، بسیاری را به صرافت تجربه تعطیلات نوروزی در خارج از کشور انداخته است. خبرآنلاین گزارش داده که هزینه متوسط هر شب اقامت در هتل‌های ایران برای اتاق دو نفره، ۱۸۹ هزار تومان و برای آپارتمان دو خوابه مناسب چهار نفر، ۴۰۰ هزار تومان است.
روزنامه جام‌جم که خود یکی از مهم‌ترین مراکز انتشار تبلیغات تورهای گردشگری است قیمت یک تور داخلی را در مقایسه با دو تور خارجی این گونه عنوان کرده است: تور کیش: ۳ شب و ۴ روز با اقامت در هتل ۴ ستاره، همراه با صبحانه، ناهار و شام - یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان / تور استانبول (ترکیه): ۴ شب و ۵ روز، همراه با اقامت در هتل ۴ ستاره: یک میلیون و۸۰۰ هزار تومان / تور دبی: ۴ شب و ۵ روز، اقامت در هتل ۳ ستاره، صبحانه، ناهار و شام - یک میلیون و ۶۰۰ هزارتومان.
ضمن اینکه تسهیلات ویژه ارائه شده از سوی تورها مانند پرداخت قسطی، باعث شده تا سفر خارجی در نوروز ۹۳، به صرفه‌تر و خواستنی‌تر باشد.
