گویا همه چیز از وایبر شروع شده و پیام‌های هشدار آمیزی که زلزله در تهران نزدیک است. کم کم بحث به دیگر شبکه‌های اجتماعی هم کشیده شد و با استناد به یک سایت انگلیسی‌زبان، شایعه زلزله تهران جدی گرفته شد. اما مرکز لرزه‌نگاری کشوری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران اطلاعیه‌ای صادر کرده و در آن “زلزله‌های قریب‌الوقوع که موجب تشویش اذهان عمومی” شده را “ شایعات بی‌اساس” خوانده است.
“بی‌هنجاری لرزه‌یی مشاهده نمی‌شود”
از ابتدای شهریور ماه، زلزله در چندین استان کشور رخ داده که بزرگ‌ترین آنها در مورموری استان ایلام بوده و این منطقه بارها لرزیده است. از آنجا هم خبر رسیده که شایعات، “از خود زلزله خطرناک‌تر شده است”. به گزارش خبرگزاری مهر، پیامک‌هایی منتشر شده که از آمدن زلزله‌ای به بزرگی ۸ ریشتر در یک ساعت مشخص، کندن صدها قبر برای کشته شدگان زلزله آینده، آمدن تعداد ۴۰ روحانی برای اقامه نماز میت بر اجساد کشته شدگان زلزله آینده و… سخن می‌گویند.
اما شایعه زلزله به پایتخت هم رسیده و آنقدر فراگیر شده که مرکز لرزه‌نگاری کشوری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران را هم به واکنش واداشته است. این مرکز در اطلاعیه خود نوشته که “از زمان رخداد زمین لرزه ۱۳۶۹ رودبار– منجیل تاکنون، با هر رویداد هر زمین لرزه بزرگ در کشور، متاسفانه برخی با طرح مطالب بدون پایه علمی و نشر اکاذیب موجب سلب آسایش و تشویش اذهان عمومی می‌شوند.”
همچنین تاکید شده است که “ بر پایه داده‌های لرزه‌یی موجود جز در منطقه مورموری استان ایلام که در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۹۳ زمین‌لرزه به بزرگی ۶.۲ ریشتر را تجربه کرده است و پس لرزه های آن کماکان ادامه دارد، در سایر مناطق کشور بی‌هنجاری لرزه‌یی مشاهده نمی‌شود.”
پیش‌بینی زلزله در سال‌های گذشته بسیار رایج بوده و بخصوص وقتی صحبت از زلزله تهران می‌شود، مخاطبان زیادی پیدا می‌کند. چرا که بارها اعلام شده پایتخت عظیم و پرجمعیت ایران بسیار در برابر زلزله آسیب‌پذیر است. عموما در زمان انتشار این شایعات، نام مهدی زارع، دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله شنیده می‌شود که در گفت‌وگو با رسانه‌ها به تکذیب پیش‌بینی‌ها و گمانه‌زنی‌ها می‌پردازد. او این بار هم به ایسنا گفته است: “ در کشوری که در استان ایلامش زلزله‌ای با بزرگای ۶.۲ در روز دوشنبه قبل آمده معلوم است که نه تنها در ۴۸ ساعت آینده بلکه در ۴۸ روز آینده احتمال وقوع زلزله -ـ به دلیل پس لرزه ها ـ- در منطقه غرب کشور حتما بالاست و ما این مساله را به صراحت گفته ایم و تکرار هم کرده ایم، این هیاهو و شایعه پراکنی و نگران کردن مردم برای چیست؟
تهران و بسیاری از کلان شهرهای ما، مناطقی با مخاطره و ریسک بالای زلزله هستند. این مناطق، یک ماه قبل و یک سال قبل هم به همین وضع بوده اند و بیان اینکه تهرانی ها این روزها باید نگران بیشتری درباره رخداد زلزله داشته باشند بی معنی است.”
این متخصص همچنین توضیح داده است که “اگر زلزله را مطلقا غیرقابل پیش‌بینی بدانیم هم صحیح نیست. زلزله قابل پیش بینی است ولی اکنون کسی در دنیا زمان دقیق آن را نمی تواند اعلام کند. ضمن این که روش‌های پیش‌نشانگری که در دنیا وجود دارند هنوز در ایران عملیاتی نشده است”.
مهدی زارع پیشنهادی هم برای مخاطبان این شایعات دارد: “نگویید در گروه وایبری که هستم مدام برایم پیام می آید، یا وایبر را حذف کنید یا از آن گروه خارج شوید. اگر پیامکی تکراری اینچنینی از آشنایی آمد، پیشنهاد می کنم آن شماره را در لیست سیاه - و قفل شده- گوشی خود قرار دهید وقتی از پیرون از خانه دود غلیط و مسمومی در هوای پیرامون خانه شما پراکنده شده باشد، عاقلانه ترین کار بستن پنجره هاست، نه اینکه تمام در ها و پنجره ها را باز کنیم و بعد بگوییم از این هوای مسموم و آلوده آزار می‌بینیم! مگر حفاظت از حریم روانی خودتان را فراموش کرده اید و اختیارتان را به دست پیامک‌ها و گروه‌های وایبری داده اید؟”
اسماعیل فرزانگان، رییس شبکه شتاب‌نگاری زلزله کشور هم دراین‌باره به وبسایت شفاف گفته است: “تهران شهری است که سابقه رویداد زمین‌لرزه دارد. بنابراین شهری که یک بار در آن زلزله رخ دهد از پتانسیل ایجاد زمین لرزه‌های دیگر نیز برخوردار است. وجود گسلهای فعالی چون گسل مشاء در شمال تهران و… همه نشان از این دارد که شهر تهران شهری زلزله‌خیز است و شهر تهران هم همانند سایر شهرهای بزرگ دنیا نظیر استانبول، توکیو و سانفرانسیسکو و… در معرض زمین‌لرزه قرار دارد. اما اینکه افرادی از جو حاکم بر جامعه و افکارعمومی سوءاستفاده و دیدگاه‌هایی را مطرح کند، ادعایی کذب است. اینکه شایعه‌ای برپا می‌شود که ۶۴ ساعت یا ۷۰۰ روز دیگر در تهران زمین‌لرزه اتفاق می‌افتد، شایعه‌ای کذب است چرا که هیچ مستندات و داده‌های علمی برای اثبات آن وجود ندارد و هیچ مرکز ثبت زلزله‌ای تا به حال چنین مستنداتی را ارایه نکرده است که چنین گسلی در تهران فعال شده است.”
زلزله محتمل تهران و آسیب‌ها
همه کارشناسانی که در روزهای اخیر اظهارنظر کرده‌اند، یک “اما” هم در صحبت‌هایشان گذاشته‌اند. آنها توضیح داده‌اند که اگرچه خبر پیش‌بینی زلزله تهران در روزهای آینده کذب است “اما” این زلزله برای همیشه غیرممکن نیست. از جمله مهدی زارع یادآوری کرده که “در سرزمینی که در آن زلزله بم ۱۳۸۲ و طبس ۱۳۵۷ و… آمده است باید همواره آماده زیست و اگر اوقات دیگر سال از این موضوع غافلیم اشکال از ماست.”
آخرین زلزله مهیب تهران در سال ۱۲۰۹ اتفاق افتاد. در حالی که کارشناسان دوره بازگشت چنین زلزله‌ای را در حدود ۱۵۸ سال تخمین می‌زنند، احتمال وقوع آن سال ۱۴۰۰ به ۷۰ درصد افزایش خواهد یافت و تقریبا تمام مناطق تهران در معرض آسیب دیدگی شدید ناشی از این زلزله قرار دارند. ممکن است در تهران لغزش‌های شدید زمین هم اتفاق بیفتد. گسل شمال تهران و گسل شهر ری توانایی ایجاد زلزله هایی به ترتیب به بزرگی ۷.۲ و ۷ ریشتر را دارند و در هر حرکت خود می‌توانند تا ۱۳۰ و ۹۰ سانتیمتر جابجا شوند.
در واقع تهران در گسلهای بسیار در شمال و جنوب شهر محاصره شده و ساخت‌وسازهای فعلی و گسترش این کلانشهر نیز در امتداد گسل‌ها صورت می‌گیرد. از سوی دیگر بافتهای فرسوده یکی از نقاط بسیار آسیب‌پذیر تهران در برابر زلزله است. برای مقاوم‌سازی بافتهای فرسوده تهران دولت باید حداقل دو سوم ارزش هر ساختمانی را به صورت وام در اختیار مالکان قرار دهد. اما بافتهای فرسوده ۸۰ درصد از بافت های تهران را تشکیل داده‌اند و هزینه بازسازی آنها در حدود چند هزار میلیارد تومان خواهد بود؛ اعتباری که تامین آن ضروری است، چرا که این ساختمانها حتی فرصت خارج شدن ساکنان را نمی‌دهند و به سرعت تخریب می‌شوند.
عکس: منطقه زلزله‌زده مورموری - ایلام
