برای نخستین بار در تاریخ سینمای ایران، یک فیلم ایرانی موفق به کسب جایزه اسکار شد. فیلم “جدایی نادر از سیمین” با کارگردانی اصغر فرهادی، جایزه بهترین فیلم خارجی این جشنواره را کسب و در قسمت بهترین فیلم‌نامه، رقابت را به وودی آلن، کارگردان صاحب‌نام آمریکایی واگذار کرد.
پیش از این فیلم “بچه‌های آسمان” به کارگردانی مجید مجیدی از ایران نامزد دریافت جایزه اسکار شده، اما موفق به دریافت این جایزه نشده بود.
فرهادی هنگام دریافت جایزه خود گفت: “سرزمین من فرهنگ کهن و غنی دارد که زیر غبار سنگین سیاست مخفی شده است. جایزه ام را به مردمم تقدیم می کنم. مردمی که مخالف خشونت هستند و با تمدن ها و فرهنگ های دیگر سر سازگاری دارند”.
ساعاتی پس از دریافت جایزه توسط اصغر فرهادی، بیانیه 54 زندانی سیاسی منتشر شد که در آن آمده بود “سینما در سال‌های اخیر مانند هر نهاد مستقل دیگری در جامعه ما آماج سرکوب و سانسور بوده است اما به پشتوانه حمایت مردم هنردوست و آگاه در بزنگاه های تاریخی این ملت ایفای نقش کرده و عاملی در جهت پیوند ایرانیان و گزارشگری از روزگار و خواست‌های ملی بوده است”.
در ادامه نامه این زندانیان می خوانیم: “در شرایطی که متأسفانه حاکمان فعلی چهره ای خشن و عبوس از مردم ما در صحنه بین‌المللی ارائه می‌دهند، این فیلم تصویری صادق و گویا از سینمای واقعی زندگی در ایران امروز به جهانیان عرضه کرده و همچون ندای صلح و آرامش ایرانیان در جهان طنین انداز شده است. ما جمعی از زندانیان سیاسی ضمن تبریک به اهالی سینما و تمامی دست‌اندرکاران این اثر ماندگار به ویژه نویسنده و کارگردان فرهیخته آن آقای اصغر فرهادی که بیش و پیش از هر جشنواره ای جایزه خود را از ملت ایران در یافت کرده است، این موفقیت تاریخی را به هم‌وطنان عزیزمان شادباش می‌گوییم”.
رسانه‌های اصول‌گرا و برخی مسوولان سینمایی نسبت به دریافت این جایزه واکنش نشان دادند. خبرگزاری فارس، در خبری نوشت که فرهادی هنگام دریافت جایزه اسکار، گفته است که “من با افتخار و غرور این جایزه را به مردم سرزمینم تقدیم می‌کنم، مردمی که علی‌رغم تمام دشمنی‌ها و «تنش‌هایی که طی ماه‌های اخیر بر سر برنامه هسته‌ای ایران میان غرب و ایران» به وجود آمده برای تمامی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها ارزش قائلند”.
این قسمت از خبر فارس پس از ساعاتی اصلاح شد.
جواد شمقدری، معاون سینمایی وزارت ارشاد هم که چند روز پیش از مراسم اسکار، این جشنواره سینمایی را “بی‌اهمیت” و در حد جشنواره فیلم “گچساران” خوانده بود، در پیامی موفقیت فیلم فرهادی را “گواهی بر آغاز فصلی جدید در سینمای ایران” خواند و این دستاورد را به اصغر فرهادی و همکارانش تبریک گفت.
شمقدری در پیام تبریک خود اضافه کرده است که کسب جایزه اسکار نشان دهنده “فرود آمدن سر تعظیم قضاوت آمریکایی در مقابل فرهنگ ایرانی” است و نشان از “واکنش متفاوت رأی‌دهندگان آکادمی اسکار به لابی صهیونیستی که بر طبل جنگ می‌کوبد” دارد: “این موضوع آغاز فروپاشی استیلای لابی صهیونیستی بر جامعه و نهادهای آمریکایی است”.
علیرضا سجادپور، مدیرکل نظارت و ارزشیابی در معاونت سینمایی وزارت ارشاد نیز جایزه اسکار را “حاصل سینمای ایران” و موفقیت آن را “متعلق به همه سینمای ایران” دانست و اضافه کرد که این فیلم “در ایران هم مورد توجه واقع شد و جایزه اصلی جشنواره فجر را از آن خود کرد،و با حمایت معاونت سینمایی به اسکار رفت”.
سیداحمد میرعلایی، مدیر عامل بنیاد سینمایی فارابی نیز، گفت: “جدایی نادر از سیمین اثر ارزشمندی در سینمای ایران بود که ابتدا در جشنواره فیلم فجر سال گذشته مطرح شد و به نوعی با دریافت جایزه از فجر، حرکت افتخار آمیز خود را در سینمای دنیا آغاز کرد و دنیا را تحت الشعاع قرار داد. «جدایی نادر از سیمین» طی فرآیندی کار‌شناسی شده توسط جمعی از سینماگران کشور که بنیاد سینمایی فارابی آنها را گرد هم آورده بود، به عنوان نماینده سینمای ایران به اسکار معرفی شد و ثابت کرد که نماینده‌ای شایسته برای سینمای کشور است و مرزهای تازه‌ای را در مقابل سینمای ایران گشود، کسب خرس طلایی برلین، گلدن گلوب، جایزه سینمایی سزار و در نهایت اسکار در کنار فروش چشمگیرجهانی، نشان دهنده حضور درخشان این فیلم شایسته در سینمای جهان است”.
امیر اسفندیاری، مسئول بخش بین‌الملل بنیاد فارابی ضمن تحسین این دستاورد، کسب این جایزه را “موفقیتی بزرگ” خواند که نباید با “برچسب‌هایی مانند سیاه‌نمایی” لکه‌دار شود.
محمد خزاعی، دبیر جشنواره فیلم فجر نیز درباره جایزه فرهادی این‌گونه اظهارنظر کرد: “اصغر فرهادی که خود فرزند سینمای ایران اسلامی است و فرزند همین خاک با تمدن، افتخاری دیگر را برای سینمای ایران به ارمغان آورد، تا مردم این سرزمین، بار دیگر در فضای غبارآلود و سیاست‌زده جهان، بدرخشند و نام کشورشان بر بلندای رویداد فرهنگی جهان به صدا در بیاید”.
اما جمال شورجه، کارگردان نزدیک به اصول‌گرایان از “عدم ممیزی” مسوولان گله کرد و گفت: “آنها می‌خواهند از ایرانی که پرچمدار آزادی‌خواهی و عدالت‌جویی و حکومت بدون وابستگی به غرب خصوصا آمریکاست، چشم‌پوشی کنند و توسط فیلم‌هایی مانند «جدایی نادر از سیمین» که به مجامع جهانی راه پیدا می کند، تصویر نادرست درونی ایران را نمایش دهند… اصغر فرهادی در راستای اندیشه‌های آمریکا، اروپا و صهیونیست‌ها قدم بر می‌دارد”.
خبرگزاری دانشجویان ایران، وابسته به بسیج دانشجویی نیز، نوشته است که “گفتن این جمله که فرهادی جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی را بدست آورد نادرست است زیرا مدیران برگزار کننده جشنواره هشتادو چهارم اسکار در جهت اهداف مورد نظر غرب و اروپا این جایزه را به او دادند”.
یک سایت اصول‌گرای دیگر نیز با اشاره به مراسم قبلی دریافت جایزه توسط فرهادی، نوشته است: “این حرکت بی شرمانه اصغر فرهادی، حقیقت همراه با تأسفی را به ذهن تداعی میکند که براستی از خود باختگی و پس افتادگی فرهنگی با دهها جایزه رنگارنگ خارجی نیز در افرادی نظیر اصغر فرهادی عریان و مشهود باقی مانده است”.
خبرگزاری وابسته به بسیج دانشجویی هم در تحلیلی بر فیلم فرهادی، این چنین نوشت: “آقای فرهادی! یک سئوال مهم، این همه دم از فرهنگ ایران زمین زدی، کجا آن را به تصویر کشیدی؟… همه دنیای امروز در سیاست خلاصه می شود و دلاری بدون اهداف سیاسی و استعماری به کسی اهدا نمی شود… آقای فرهادی آن فرهنگی که تو از ایران مخابره می کنی فرهنگ منهای اسلام است که مخالف صد درصد انقلاب اسلامی و آرمان های امام است، پس لطف کن از این به بعد از ایران منهای اسلام صحبت کن تا مردم ماهیت ذهنی تو و امثال تو را بهتر بشناسند و خود تصمیم بگیرند”.
اصغر فرهادی خود اما در گفت‌وگویی پس از دریافت جایزه اسکار، گفت که فیلم وی “حاوی پیام‌هایی برای مردم است و نه سیاستمداران”.
وی همچنین با اشاره به واکنش‌ها در داخل ایران نسبت به حضور فیلم وی در جایزه اسکار گفت: “دولت ایران چندان یکدست نیست و در اتفاقاتی هم که پیش از این برای این فیلم روی داده، برخی از موفقیت‌های این فیلم ناراحت بودند، برخی سکوت کردند و برخی هم خوشحال بودند…. در دستگاه دولتی ایران افراد متفاوتی هستند”.
پیش از این در جریان تولید فیلم جدایی نادر از سیمین، اظهار نظر فرهادی در جشن خانه سینما و ابراز امیدواری وی برای فراهم آمدن زمینه فعالیت فیلمسازان و بازیگران مستقل در ایران، خشم مقام‌های دولتی را برانگیخت و موجب توقف روند ساخت این فیلم شد. با این حال پس از دیدار فرهادی با مقامات سینمایی آنها اعلام کردند از آنجا که فرهادی اظهارات خود در جشن خانه سینما را پس گرفته، اجازه دارد ساخت فیلم خود را ادامه دهد.
در همین حال، سیدمحمد خاتمی، رییس‌جمهور دوران اصلاحات با صدور پیامی، کسب این جایزه را به فرهادی تبریک گفت. خاتمی نوشت: “این حادثه را باید نشانه‌ای روشن بر آن دانست که هنر به‌طور عام و سینما به‌طور خاص از مهم‌ترین ابزارهایی است که می‌تواند در جهان ناامن، جنگ‌زده و پر از تبعیض و ناروایی و خودکامگی، موجب نزدیکی دل‌ها و چیرگی انسانیت و محبت بر خشونت شود و گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها را به جای تنش و درگیری بنشاند”.
محمدرضا تابش، دبیرکل فراکسیون اقلیت مجلس و خواهرزاده سیدمحمدخاتمی، که حضور وی در انتخابات مجلس نهم با واکنش منفی اصلاح‌طلبان مواجه شده است نیز در پیام خود نوشت: “اصغر فرهادی شادی را امروز به مردم ایران هدیه کرد و ایرانیان به دور از هر گونه تعارفات و جناح بندی‌ها، احساس غرور می‌کنند. سینمای نجیب ایران توانسته از تمام قله‌های سینمایی، تحفه‌ای برای ملت ایران بیاورد. بی‌شک «اسکار» تنها رویدادی نیست که درخشش هنرمندان ایرانی در آن را باید قدر دانست بلکه بدلیل توجه چشمگیر افکار عمومی جهان، هماوردی است که حضور قدرتمندانه فیلم‌های ایرانی در آن و کسب موفقیت‌های ممتاز، فرهنگ و هنر بالنده ایرانی را بیش از پیش متجلی می‌سازد”.
