از بودجه ی مسجد سازی تا بودجه تئاتر…
داریوش فرهنگ پس از 30 سال با اجرای نمایش”گالیه”به مجموعه تئاتر شهر می آید. وی درگفتگوی خود با روز مسئولین مرکز هنرهای نمایشی را هدف انتقادات تندی قرار می دهد… این گفت و گو را از پی بگیرید…
پس از سال ها دوری از تئاتر،”گالیله”را برای اجرا انتخاب کردید. چرا؟
من از تئاتر رایج و مرسوم و کلیشه‌ای بیزارم و به همین دلیل هم این مدت از تئاتر فاصله گرفتم. البته یک بار خواستم”ننه دلاور” را اجرا کنم، اما موضوع آن را مناسب ندیدم، و بعد اجرای”مردی برای تمام فصول” به من پیشنهاد شد، که بعد از اینکه مطلع شدم بهمن فرمان‌آرا قصد اجرای آن را دارد، منصرف شدم و سپس به انتخاب خودم”گالیله” را برای اجرا برگزیدم.
آقای فرهنگ،نمایش “گالیله”ازآن جمله متونی است که درسال های اخیر با اجرای آن مخالفت های زیادی شده است. یکی از کارگردانانی که قصد اجرای این نمایش را داشت حمید سمندریان بود. چه شد که دراین برهه مجوز اجرای گالیله را به شما دادند؟
نمایشی که من به صحنه برده ام با نگاهی دیگرو متفاوت اجرا می شود. یعنی ما عین نمایش را به صحنه نبرده ایم ودر واقع اثر با دراماتورژِی اساسی روبرو شده است. حمید سمندریان از زمانی که استاد من بود، تصمیم به اجرای این نمایش داشت که به دلایلی که خود صلاح دیده، تا به حال این نمایش را روی صحنه نبرده و من می‌دانم که هیچ ممانعتی برای اجرای این اثر از سوی مسئولان در مورد شخص سمندریان وجود نداشته است.
اما درطول سال های اخیر سمندریان تلاش زیادی برای به صحنه بردن نمایش داشت. این طور نیست؟
شاید من حکم جاده صاف کن را برای حمید سمندریان ایفا کنم؛ چرا که چندین سال پیش هم، وقتی ایشان قصد اجرای نمایش”دایره گچی قفقازی” را داشت، ابتدا من آن را روی صحنه بردم و سپس این نمایش را حمید سمندریان کارگردانی کرد؛ حالا هم شاید به همین منوال، ابتدا”گالیله” را من اجرا کنم و سپس او آن را روی صحنه ببرد. احترام ایشان بر من واجب است، اما این دلیل بر اختصاص دادن یک نمایش به شخصی خاص نیست.
چه شد که به فکر دراماتورژی “گالیه “افتادید؟
گالیله،اثر برتولت برشت،متنی طولانی است و برای تماشاگر امروز جذابیتی ندارد، این طور بگویم که “گالیله” مناسب فضای جامعه امروز نبود. به همین دلیل من به همراه”سعید شاهسواری” نسخه اصلی آن را با رعایت مسائل پایه‌ای نمایش و درام و متناسب با فضای جامعه بازنویسی کردیم؛ چرا که ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که هر روز پر از حادثه است. خود برشت هم معتقد بود که هر اثر نمایشی باید متناسب با نیازهای روز جامعه دستخوش تغییراتی شود. “گالیله” تقابل عقل و جهل، جامعه نوین و کهنه و تقابل روشنایی و تاریکی است و ما برداشت آزادی از نسخه برشت داشته‌ایم.
با توجه به اینکه سال ها از صحنه تئاتر دوربودید وگمان می رود که اغلب بازیگران نسل جدید را نشناسید،معیار انتخاب بازیگرانتان را چگونه طراحی کردید؟
در این مورد معتقدم بازیگر قبل از بهترین یا بدترین بودن باید مناسب‌ترین باشد و اشتراک سلیقه میان اعضای گروه برایم مهم‌ترین عامل انتخاب بازیگران بود.
پس از 30 سال به تئاتر بازگشتید. شرایط امروز و30 سال گذشته تئاتر را چگونه ارزیابی می کنید؟
غیبت 30 ساله من از صحنه نمایش مربوط به وضعیت حقیرانه و تنگ‌نظرانه تئاتر و بحران اقتصادی و مدیریتی آن است. تا زمانی که حمایت بی‌قید و شرط نسبت به تئاتر وجود نداشته باشد ما دوام نمی‌آوریم؛ چرا که وضعیت بد تئاتر گویی با آن زاده شده است. بودجه تئاتر نسبت به ورزش و سینما کم‌ترین بودجه است و مسئولان توجه کمی نسبت به سینما تئاتر دارند.
راهکاریا پیشنهادتان برای این موضوع چیست؟
من نمی توانم پس از 30 سال راهکار نشان دهم. شرایط را می فهمم وبا مشکلات آشنا هستم. ولی واقعیت این است که ما تا چه اندازه نیاز به مساجد داریم. مسجد لازمه امور مردمی است اما تا زمانی که تمایزی وجود داشته باشد میان دو مکان فرهنگی به لحاظ بودجه یک قسمت کار می لنگد. این واقعیت است. چرا باید چشمانمان را به ماجرا ببندیم.
مسئولین تئاتر بودجه مختصر تئاتر را علت افت هنرهای نمایشی ما می دانند. به نظر شما هم مسئله همین است؟
این مساله کاملا درست است اما اختصاص بودجه تئاتر را بیگانگان برایمان تامین نمی کنند. کار خود دولت،مجلس ومرکز هنرهای نمایشی است ونه کس دیگری. بودجه تئاتر 7 میلیارد تومان است. معلوم است که با این رقم نمی شود کاری کرد. مدیر مرکز هم که پیگیری نمی کند. ما هم که چشمانمان را بسته ایم بنابراین باید سرمان بیاید. من منزلی را در شمال تهران سراغ دارم که آپارتمانی است. قیمت آن واحد 7 میلیارد تومان است. حاضرم آدرسش را به آقای پارسایی و دوستان بدهم تا تحقیق کنند. یعنی بودجه یک بخش مهم فرهنگی درایران باید هم تراز با رقم یک خانه باشد؟این اصلا انصاف نیست.
وحالا شرایط را آن طوری که حدس می زنید می بینید؟
ببینید،دلم می‌خواست روزی به تئاتر برگردم تا بتوانم این وجه حقارت آمیز را تبدیل به یک وجه جریان‌ساز کنم و تصورم این است که شاید اجرای این نمایش یک خانه‌تکانی در تئاتر باشد. احساس کردم گالیله آن نمایشنامه‌ای است که می‌توانم با آن اهدافم را دنبال کنم.
آیا “گالیله”درجشنواره تئاتر فجر هم به صحنه می رود؟
الان فرصت تمرین ما بسیار ناچیز است وحجم تولید کار بالاست. هرروز صبح وبعد از ظهر تمرین می کنیم وساعت تمریناتمان به 8 ساعت رسیده است. در حال حاضر در یک فضای فرضی با میزانسن‌های فرضی در حال تمرین هستیم و من حداقل باید دو یا سه روز قبل از اجرای نمایش در جشنواره، تالار اصلی تئاترشهر را در اختیار داشته باشم تا گروه بتواند خود را با سالن تطبیق دهد؛ چرا که من نمی‌توانم بعد از 30 سال با حیثیت خودم بازی کنم. در غیر این صورت داشتن اجرا در جشنواره برایم امکان‌پذیر نیست. من می‌خواهم یک تئاتر دیداری اجرا کنم نه صرفاً اثری شنیداری.
همین الان که شما مشغول تمرین نمایشتان با امکانات ویژه هستید بسیاری از گروهها هستند که شاید یک سوم سخت افزار های شما را دراختیار نداشته باشند. چه اتفاقی می افتد که تبعیض های امکاناتی میان یک تا چند گروه تا این حد چشمگیر می شود؟
من موظف به پاسخگویی به شایعات نیستم و شما باید سوالات و شکایات فردی را با مسئولان مطرح کنید و جواب بگیرید. اما باید این را هم اضافه کنم که این اثر، نمایشنامه سنگینی است که هر کسی نمی‌تواند آن را به راحتی اجرا کند. حتماً فرهنگ و گروهش لیاقت این امکانات را داشته‌اند؛ گرچه برای ما این تسهیلات خنده‌دار است، ولی شاید برای تئاتر خیلی به چشم بیاید. من با بودجه‌های میلیاردی کار کرده‌ام و این‌ها برایم ناچیز است ولی باید بگویم که اجرای این نمایش به نفع همان افرادی که در حال حاضر به میزان تسهیلات اختصاص یافته به کار ما گله‌مند هستند، جریان‌سازی خواهد کرد.
وشما اعتبار افراد را دربرابرسوال ما قرار می دهید؟
بله. در کارهای هنری پول، اعتبار نمی‌آورد؛ بلکه این اعتبار است که با خود پول به همراه می‌آورد.
