در شرایطی که گفته می شود وزیر خارجه جمهوری اسلامی و رئیس کمیسیون سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ماه آتی مذاکرات برای رسیدن به راه حل جامع هسته ای را آغاز خواهند کرد، یک روزنامه نزدیک به سپاه از سفر احتمالی کاترین اشتون به تهران انتقاد کرده است. همزمان رئیس کمیسیون سیاست خارجی و دبیر کمیسیون اقتصادی مجلس نهم از مشخص شدن تاریخ اجرایی شدن توافقنامه ژنو استقبال کرده اند. در همین حال رئیس جمهور ایالات متحده بار دیگر اعلام کرده تلاش ها در درون کنگره آمریکا برای تحریم بیشتر تهران را نقش بر آب خواهد کرد.
با مشخص شدن تاریخ قطعی اجرای توافقنامه ژنو میان جمهوری اسلامی و گروه ابرقدرت های جهان، قرار است محمد جواد ظریف – وزیر خارجه دولت روحانی – و کاترین اشتون، رئیس هیات نمایندگی گروه 1+5 – در ماه فوریه در مذاکراتی مقدماتی، آماده دست یافتن به راه حلی جامع برای حل و فصل کامل بحران اتمی نظام اسلامی بشوند.
خبرگزاری های داخلی روز گذشته همچنین این احتمال را مطرح کردند که ممکن است خانم اشتون برای این مذاکرات راهی تهران شود و در ایران در مورد برنامه اتمی جمهوری اسلامی مذاکره کند. خبرگزاری فارس که سابقه انجام مصاحبه های تخیلی و کذب بسیاری دارد با انتشار مصاحبه ای از سخنگوی اشتون به نقل از وی نوشته است: “اشتون دعوتنامه رسمی دریافت نکرده، اما تمایل دارد در راستای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای، سفری هم به تهران داشته باشد.”
انتقاد جوان از سفر اشتون
اما روزنامه جوان – نزدیک به سپاه پاسداران – با انتقاد از احتمال چنین سفری در شماره روز دوشنبه خود نوشت: “این سفر دست کم دو معنای بنیادی می تواند داشته باشد. ابتدا اینکه دولت و وزارت خارجه خود را آماده کرده تا تهران را مرکز رفت و آمدهای دیپلماتیک قرار دهد این رویکرد حتی ممکن است به برخی از مقامات (پیشین) آمریکا روی خوش نشان دهد تا واکنش ها مورد تحلیل قرار گیرد.”
فارس در گزارشی که دیروز منتشر کرد به نقل از مایکل مان نوشت: “آنچه که می‌توانم بگویم این است که نماینده ارشد (اشتون) مشتاقانه از گزارش رسانه‌ها در مورد دعوت احتمالی از وی برای سفر به تهران، مطلع شد.”
در همین ارتباط ایسنا به نقل از یک دیپلمات غربی گزارش داده که دور آتی مذاکرات برای یافتن “راه حل اصلی” در مورد برنامه هسته ای ایران است و هدف این است که در این مذاکرات هرگونه بی اعتمادی در جهت تعمیق تنش ها و حتی درگیری ها در خاورمیانه کاهش پیدا کند.
دو طرف سوم آذر به توافقی موقت دست یافتند که بر مبنای آن تهران اکثریت قریب به اتفاق فعالیت های اتمی خود را تعلیق و در برابر غرب هم تحریم جدیدی وضع نمی کند و برخی تحریم های پیشین لغو می شود. با این حال عمر این توافق تنها شش ماه است، ۲۰ ژانویه آغاز می شود و ۲۰ جولای به پایان می رسد. ناظران می گویند تهران و غرب راه دشواری برای دستیابی به راه حلی بلند مدت برای پایان بخشیدن به بحران اتمی نظام و لغو کامل تحریم ها پیش رو دارند.
خوش بینی بروجردی
اما اجرایی شدن توافق شش ماهه ژنو نیز مورد استقبال قرار گرفته است. روز دوشنبه علا الدین بروجردی با خبرنگار خبرگزاری دولت – ایرنا – مصاحبه کرد و با خوش بینی نسبت به آینده سخن گفت: “اجرای این برنامه فضا به تدریج تعدیل خواهد شد و فضای بسته گذشته به تدریج سیر نزولی آغاز خواهد کرد.”
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی بر اثر گذاری اجرایی شدن این توافق بر اقتصاد کشور تاکید دارد و خاطرنشان می کند: “با این اقدام تحریم ها به میزان قابل توجهی کاهش یافته و زمینه برای کارهای اقتصادی بیشتر خواهد شد.”
از اواخر پاییز ۹۰ ایالات متحده حوزه مالی و نفتی جمهوری اسلامی را تحریم کرد و خیلی زود اتحادیه اروپا و بسیاری از دیگر خریداران نفت ایران نیز به آن پیوستند؛ در نتیجه صادرات نفت به یک سوم کاهش یافت و ارزش ریال سقوط آزاد کرد؛ موضوعی که باعث شد کشور با بزرگترین بحران اقتصادی در سه دهه اخیر مواجه شود.
اصولگرایان مجلس هم که در چند سال اخیر به شدت از برنامه اتمی نظام استقبال می کردند و تاکید همیشگی شان این بود که تحریم ها و فشارها را باید تحمل کرد و عقب نشینی را در دستور کار قرار نداد حالا ظاهرا نظرشان کاملا تغییر کرده است. یکی از آن ها ابراهیم نکو دبیر کمیسیون اقتصادی در بهارستان است که دیروز خاطرنشان کرد: “آزاد سازی بخشی از اموال ایران توسط ایالات متحده امریکا نشانه دیپلماسی موفق دولت یازدهم در عرصه بین المللی است.”
وی باز پس دادن بخشی از درآمد های نفتی مسدود شده به دولت روحانی را موجب “نشاط” جامعه دانسته و گفته است: “بازگرداندن ۵۵۰ میلیون دلار از محل ۴.۲ میلیارد دلار اموال بلوکه شده ایران دولت یازدهم را در اجرای برنامه های خود یاری خواهد کرد.”
بر اساس یکی از تعهدات غرب بر اساس عناصر گام اول توافقنامه ژنو، باید بیش از ۴ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی جمهوری اسلامی که در دو سال اخیر در بانک های جهان بلوکه شده آزاد شود، قرار است این پول ها در هشت قسط و طی شش ماه پرداخت شود، اولین قسط اول فوریه – حدود دو هفته دیگر – است.
همزمان یکی از مقامات اتحادیه اروپا نیز تایید کرده است که اعضای قاره سبز از ۲۰ ژانویه تعلیق تحریم هایی را که بر اساس توافق ژنو باید لغو شوند عملی خواهند کرد. بر این اساس اتحادیه اروپا باید برای شش ماه تحریم های صنعت بیمه و صنعت حمل و نقل نفتی ایران، همچنین تحریم دادوستد صنایع پتروشیمی، طلا و فلزات گرانبها را لغو کند.
زیبا کلام: از افراطیون غافل نشویم
صادق زیبا کلام، استاد دانشگاه تهران، نیز نگاه مثبتی به این تحولات دارد و به ایرنا می گوید: “با اجرایی شدن این توافق مناسبات تجاری گسترش خواهد یافت و شرایط اقتصادی کشور به تدریج بهتر خواهد شد. ”
او البته نگرانی های بزرگی هم دارد. اوتمام هراسش از مواضع “افراطی ها” است و گوشزد می کند: “نباید از کارشکنی افراطی ها در ایران و آمریکا غافل شد. کسانی که همواره از بحران هسته ای نفع برده اند از این پس فشار زیادی را بر دولت وارد می کنند.”
برخی پیش بینی های مالی حکایت از این دارد که لغو تحریم ها حدود ۷ میلیارد دلار برای دولت حسن روحانی درآمد خواهد داشت، گرچه ناظران اقتصادی می گویند بحران اقتصادی که در زمان حضور احمدی نژاد در دولت ایجاد شد عمیق تر از آن است که به این زودی ها جبران شود.
اوباما: وتو می کنم
از سوی دیگر روز یکشنبه، باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده نیز به استقبال از توافق بر سر اجرایی شدن توافقنامه ژنورفت. رئیس کاخ سفید تعبیر خود از این رخداد را چنین عنوان کرد: “جمهوری اسلامی ایران برای نخستین بار در طول یک دهه با اقدامات مشخصی برای توقف توسعه برنامه هسته ایش و به عقب برگرداندن برخی قسمت های کلیدی این برنامه، موافقت کرد.”
همزمان او آرامش خاطری نیز به حامیان این توافقنامه داد و برای دومین بار تاکید کرد که مقابل تلاش های مجلس نمایندگان و سنا برای تصویب تحریم های جدید علیه تهران خواهد ایستاد. او به صراحت گفته است در صورت لزوم از اختیارات ویژه رئیس جمهور برای وتوی رای نمایندگان ایالات متحده به نفع توافقنامه ژنو استفاده خواهد کرد. به گزارش رادیو فردا اوباما خاطرنشان کرده: “تحریم های مضاعف و تازه تلاش های ما برای حل مسالمت آمیز مساله هسته ای ایران را به مخاطره خواهد انداخت و من هرنوع مصوبه تحریم تازه (توسط کنگره) را در جریان مذاکرات وتو خواهم کرد.”
نگرانی ها پیرامون احتمال به بن بست رسیدن توافقنامه ژنو زمانی بالا گرفت که برخی از رسانه های آمریکایی هشدار دادند بیش از ۵۰ سناتور آمریکایی در حال حاضر از تشدید تحریم ها علیه نظام اسلامی استقبال می کنند. جواد ظریف پیشتر هشدار داده است که تصویب هرگونه تحریم تازه علیه تهران، مرگ توافقنامه ژنو را رقم خواهد زد.
