استفاده از اختیارات رهبر برای مقابله با تحریم ها

نویسنده

foroshnaft733.jpg

حمید احدی ‏

همزمان با اعلام تشدید تحریم های اروپا، و افزایش اخبار منتشره درباره احتمال حمله نظامی اسرائیل یا آمریکا به ‏ایران، دولت سلسله اقداماتی را آغاز کرده که به گفته کارشناسان با دور زدن قانون و با استفاده از اختیارات رهبری ‏امکان پذیر می تواند بود. انتقال اجازه تجارت نفت به بنیاد مستضعفان، انتقال دارائی های ایران از بانک های اروپائی ‏و سرانجام واردات کالاهای اساسی که مجلس اجازه آن را به دولت نداده بود از جمله اقداماتی است که در روزهای ‏اخیر اطلاعاتی درباره آن منتشر شده است.‏

سعید لیلاز تحلیلگر اقتصادی برداشت از حساب ذخیره ارزی برای واردات کالا با وجود مخالفت مجلس را، که به گفته ‏رییس جمهور بعد از آن امکان پذیر شد که وی از رهبر جمهوری اسلامی اجازه گرفت، بدعتی خطرناک در جمهوری ‏اسلامی دانسته است. این گفتگو بعد از مصاحبه تلویزیونی محمود احمدی نژاد با مشاور خود صورت گرفت که در آن ‏فاش کرد که بعد از رد پیشنهاد دولت در مجلس نزد رهبری رفته است صورت پذیرفت.‏

بخش دیگری از همین مصاحبه تلویزیونی (که منقدان دولت با اشاره به این که مهدی کلهر مجری مصاحبه مشاور ‏رسانه ای رییس جمهور یک فرد فرهنگی و بی اطلاع از مسائلی اقتصادی است آن را شوتلویزیونی، و پرده داری ‏خواندند و شعارهای بی محتوا و به دور از واقعیت های علمی خواندند) به موضوع مهم آزاد سازی بهای سوخت و ‏پرداخت ماهانه ای نقد به مردم ایران اختصاص دارد. منقدان دولت چنین کاری را با توجه به نزدیک بودن تاریخ ‏انتخابات ریاست جمهوری هزینه کردن از بودجه عمومی برای خرید رای و ایجاد محبوبیت خوانده و آن را در راستای ‏مقدمه سازی دولت برای کاستن از مصرف بنزین و به نوعی آماده شدن برای روزهای سخت تر به حساب آورده اند.‏

از مقدماتی که دولت برای مقابله با شرایط فوق العاده احتمالی برگزیده امضای تقاهم نامه بین وزارت نفت ایران و بنیاد ‏مستضعفان مهم تر از همه بوده و نظر کارشناسان خارجی را جلب کرده است. دو سال پیش به دنبال انتشار اولین ‏قطعنامه شورای امنیت علیه ایران، دولت هفت میلیارد دلار از پروژه های نفتی را به قرارگاه خاتم الانبیای سپاه ‏پاسداران واگذار کرد که این پیش گیری با توجه به خروج بعدی شرکت های معتبر خارجی از حوزه استخراج نفت ‏ایران معنا یافت. در آن زمان سپاه پاسداران با خرید چند شرکت تخصصی عملا وارد حوزه صنعت نفت شد. اما اینک ‏بنیاد مستضعفان که سابقه حضور در بازار نفتی جهان را ندارد بدون رعایت تشریفات قانونی اجازه گرفته است که ‏دوشادوش وزارت نفت به فروش نفت بپردازد از دید حاکمیتی یک تدبیر تازه است که می تواند در آینده معضلات ‏فراوانی به بار آورد.‏

یک نماینده سابق مجلس شب گذشته در گفتگو با روز اظهار نظر کرد که این تفاهم نامه نمی تواند موافق با قانون ‏اساسی باشد چرا که عملا تجارت مهم ترین ماده اولیه کشور و تامین کننده بخش اعظم بودجه است را از یک نهاد دولتی ‏که زیر پرسش و استیضاح مجلس قرار دارد خارج می کند. همین نماینده ترک تشریفات برای چنین واگذاری مهمی را ‏نشان دهنده حساسیت شرایط کشور دانست و گفت اگر ضرورت زمانی وجود نمی داشت می شد همین عمل با رعایت ‏تشریفات در عرض سه ماه صورت داد.‏

تاسیس شرکت های نیمه دولتی و به ظاهر خصوصی برای انجام معاملاتی که بازرگانی بین المللی از انجام آن با دولت ‏جمهوری اسلامی خودداری می کند از دوران مشهور به سازندگی آغاز شد. چند موسسه بزرگ تجارت دریائی و ‏صنایع نفت و گاز از همان دوران باقی مانده اند. بزرگ ترین شرکت موجود در این زمینه پارس اویل که مدت ها بهزاد ‏نبوی و ترکان وزیران سابق عهده دار مدیریت آن بودند و در صنایع جهانی نفت هم دارای مشخصات و سابقه ای شد و ‏حتی در مواردی به خواست دولت، موسسات بزرگی مانند هالی برتون آمریکا [که دیک چینی معاون فعلی رییس ‏جمهور آمریکا از مالکان ان است] را وارد صحنه کرد. ‏

در تفاهم نامه ای که بین سیف الله جشن ساز مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران و محمد فروزنده وزیر سابق سپاه و ‏مدیر عامل بنیاد مستضعفان امضا شده، بنیاد مستضعفان اجازه دارد در کنار شرکت ملی نفت ایران به فروش نفت این ‏کشور در بازارهای بین المللی بپردازد‏‎. ‎

هدف از این کار را متنوع کردن بازارها و فهرست خریداران نفت و فراورده های نفتی ایران اعلام کرده شد و ‏مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران گفت بت این تفاهم نامه شرکت ملی نفت ایران قدرت مانور وسیع تری برای فروش ‏نفت خودش فراهم می کند و راهکارهای جدیدی را تجربه خواهد کرد‏‎. ‎

آن چه بر پیچیدگی قانونی موضوع می افزاید و تنها می تواند با استفاده از اختیارات قانونی ولی فقیه صورت گرفته ‏باشد این است که بیناد مستضعفان در این معامله شرکتی غیردولتی به حساب آورده شده و معلوم نیست که چگونه یک ‏موسسه غیردولتی بدون رعایت تشریفات مناقصه می تواند به چنین معامله ای وارد شود. به همین جهت آقای فروزنده ‏در مراسم امضای تفاهم نامه گفته احساس من این است که وزارت نفت می خواهد آرام آرام یکی از بخش هایی که ‏کاملا بسته بوده است باز کند و قصد دارد نقطه شروعی را اعلام کند و انحصاری از این بابت در اختیار بنیاد نیست‎.‎

این در حالی است که بر اساس قانون، فروش نفت در اختیار شرکت ملی نفت ایران است و درست به همین دلیل مدیر ‏عامل شرکت ملی نفت ایران گفته اگر بنیاد خریدار نفت ایران باشد نیازی به اخذ مجوز نیست ولی اگر بنیاد بخواهد ‏رقیب شرکت ملی نفت باشد مجوز آن را نیز خواهیم گرفت‎. ‎

در این تفاهم نامه، بنیاد به عنوان بخش خصوصی در حوزه فروش نفت خام، فراورده های نفتی و محصولات ‏پتروشیمی در بازارهای جهانی فعالیت خواهد کرد‎. ‎‏ اما کارشناسان معتقدند عملا بنیاد خریدار نفت خواهد شد و آن را ‏دربازار ازاد جهانی به عنوان یک فروشنده بخش خصوصی عرضه خواهد کرد تا خریداران حریص بتوانند تحریم های ‏احتمالی را دور بزنند و به بهای کمتر نفت ایران را بخرند.‏

‎ ‎بزرگترین موسسه غیر دولتی‎ ‎

بنیاد مستضعفان در تابستان سال 1358 با سرمایه اولیه شرکت ها و موسسات مصادره شده توسط دادگاه های انقلاب ‏هدف کمک به فقرا و نیازمندان تاسیس شد ‏‎.‎اما در گذر ایام تبدیل به موسسه ای اقتصادی شد که به نوشته بعضی از ‏منابع از بزرگ ترین نهادهای اقتصادی خاورمیانه به حساب می آید. اولین بار این سخن را محسن رفیق دوست رییس ‏سابق بنیاد بر زبان آورد که بعدا جای خود را به محمد فروزنده داد. هر دو این مدیران قبل از انتصاب به مدیریت بیناد ‏در سپاه پاسداران مشغول خدمت و چندی وزیر سپاه و یا دفاع بوده اند.‏

از نظر حقوقی، بنیاد نه یک موسسه دولتی و نه یک موسسه خصوصی است بلکه یک موسسه ای عمومی است که ‏دولت اجازه دخالت در آن را ندارد و زیر نظر مستقیم رهبر ایران اداره می شود و فقط جوابگوی اوست گرچه با ‏اجازه رهبر، مجلس در یک زمان تحقیق و تفحضی درباره کار این بنیاد کرده است‎.‎

بنیاد در زمینه های مختلفی فعالیت دارد از تجارت، کشاورزی و حمل و نقل گرفته تا ساختمان سازی و عمران، صنعت ‏و معدن و فعالیت های فرهنگی و اجتماعی‎. ‎

این نهاد در طول نزدیک به سی سال اخیر علاوه بر فعالیت های اقتصادی و تجاری، در اجرای بزرگترین پروژه های ‏عمرانی نظیر ساخت سد، جاده، راه آهن و پروژه های نفت و گاز فعال بوده و اکنون نیز برای اولین بار در تاریخ ‏ایران، پایش به معاملات نفتی باز شده است‏‎. ‎

‎ ‎عقب نشینی در تهران‎ ‎

اقدامات آماده سازی اقتصادی تنها پی آمدهای اعلام تشدید تحریم اروپائی نبود، بلکه همزمان با قطعی شدن تصمیم ‏اروپا، ابتدا رییس ستاد نیروهای مسلح و بعد از آن چند تن از نمایندگان مجلس از لزوم توجه به نکات مثبت بسته ‏پیشنهادی اروپا گفتند. این سخن همزمان با حضور سولانا در تهران از سوی علی لاریجانی بیان شده بود اما دولت ‏بلافاصله تا جائی با آن مخالفت کرد که سخنگوی دولت منتظر خروج سولانا نماند و خبر از رد بسته توسط دولت ایران ‏داد و روزنامه کیهان هم به عنوان سخنگوی همفکران دولت تندرو احمدی نژاد اعلام کرد که بسته خالی است و توسط ‏دولت رد شده است. آن چه به گفته دکتر فیروزآبادی اهمیت می داد این بود که خلاف سیاست دولت صورت می گرفت ‏که از پایان سرد سفر سولانا استفبال کرد و حتی روزنامه دولت اعلام داشت که رییس جمهور و رییس مجلس حاضر به ‏پذیرفتن سولانا نشده اند.‏

با این تغییر تاکتیکی که به نظر می رسید دیرتر از آن اتخاذ شد که اثر بگذارد، وزیر خارجه هم ماموریت گرفت که ‏اعلام دارد بسته پیشنهادی پنج به اضافه یک رد نشده است. این نظر که کاملا خلاف مشهود سیاست دولت بود روز بعد ‏تعدیل شد. اما عقب نشینی بزرگ تر توسط روزنامه کیهان صورت گرفت که تمام نوشته های خود در زمان سفر سولانا ‏را از یاد برد و در سرمقاله روز سه شنبه خود نوشت در حالی که ایران مشغول بررسی بسته پیشنهادی بوده چرا ‏اتحادیه اروپا تصمیم به تشدید تحریم ها گرفته است.‏

‎ ‎در تحریم های جدید که به گفته مقام های اتحادیه اروپا در واکنش به امتناع جمهوری اسلامی از همکاری با جامعه بین ‏المللی و عدم اجرای مصوبات شورای امنیت سازمان ملل اعمال می شود، ۲۰ تن از مقام های جمهوری اسلامی و ۱۵ ‏سازمانی که در مصوبه جدید اتحادیه اروپا از آنان به عنوان “افراد و سازمان های درگیر در برنامه هسته ای جمهوری ‏اسلامی” نامبرده شده در لیست سیاه ممنوعیت دریافت ویزای اتحادیه اروپا قرار گرفته اند‏

‎.‎

تاکنون اسامی کامل افراد و سازمان های ممنوع الورود به اتحادیه اروپا منتشر نشده اما روز سه شنبه اعلام شد که ‏غلامرضا آقا زاده، رییس سازمان انرژی اتمی ایران، محمد مصطفی نجار، وزیر دفاع و محمد علی جعفری، فرمانده ‏سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست افراد ممنوع برای دریافت ویزای کشورهای عضو اتحادیه قرار گرفته ‏اند.سایر اسامی این فهرست تاکنون منتشر نشده است‏‎.‎‏ ناگفته نماند که غلامرضا آقازاده از پر تردترین مقامات ایرانی به ‏کشورهای اروپائی است و وزیر دفاع هم چند باری به کشورهای اروپائی سفر کرده است اما از سفرهای اروپائی ‏فرمانده سپاه و سایر مقامات درجه دو که نامشان در فهرست اتحادیه اروپا آمده خبری در دست نیست.‏

‎ ‎آغاز عملیات تحریم اروپا‎ ‎

‏ ‏‎

روز سه شنبه یک مقام وزارت خارجه بریتانیا به روزنامه شرق الاوسط گفت: دستور انسداد دارایی های بانک ملی ‏ایران‎ ‎در لندن حداکثر تا پنجشنبه صادر می شود. این خبر در حالی است که هم اکنون امکان انجام معاملات تجاری ‏بانک ملی حتا شعبه های‎ ‎داخل ایران با اروپا وجود ندارد‎.


انتخاب از قول خبرنگار خود نوشته است که یک منبع نزدیک به سفارت ایران‎ ‎در ایتالیا گفت که مسدود کردن دارایی ‏های ایران در ایتالیاهم آغاز شده است.‏

اطلاعات بیشتری که انتخاب داده نشان می دهد زهره وند سفیر ایران در ایتالیا‎ ‎‏ به تهران خبر داده که امروز ‏دستورالعملی مبنی بر انسداد دارایی های ایران از یک مقام قضائی دریافت‎ ‎کرده است‎.‎

جالب این که با وجود هشدار قبلی زهره وند سفیر معزول جمهوری اسلامی در رم، دیروز آشکار شد که هنوز سه و نیم ‏میلیارد دلار در بانک های ایتالیا وجود داشته و انتقال صورت نپذیرفته بوده.‏

کارشناسان معتقدند به نظر نمی رسد با تمامی تبلیغاتی که دولت در مورد انتقال دارائی های ایران از اروپا و آمریکا به ‏کار برده تمامی ذخایر ایران از بانک های اروپائی به بانک های آسیایی منتقل شده باشد. گرچه در همین زمان کم ‏نیستند کارشناسانی که بانک های درجه دوم آسیایی را در این شرایط رکودی جهان جای نامطمئی می بینند که احتمال ‏صدمه خوردن به دارائی های کشور در آن بسیار زیاد است.‏‎