کاوه برزگر
هشت روزنامه سراسری متعلق به هر دو گرایش سیاسی اصولگرا و اصلاح‌طلب دیروز (دوشنبه) تیتر اول خود را به خبر انحلال هیات امنای حساب ذخیره ارزی اختصاص دادند. این خبر که تقریبا در همه روزنامه‌های صبح تهران بازتاب داشت، در روزنامه‌های دو جناح با تیترهایی همچون “پول نفت سر سفره دولت”؛ “دلارهای نفتی در دستان دولت”؛ “تیر خلاص دولت به حساب ذخیره ارزی” و “قلک شکسته در آغوش دولت” مورد توجه قرار گرفت.
در پی اقدام دولت نهم در انحلال هیات امنای حساب ذخیره ارزی و سپردن وظایف آن به کمیسیون اقتصادی دولت که بنا به ادعای دولت با هدف “تسریع در انجام وظایف و ماموریت‌ها” انجام شده است، علاوه بر روزنامه‌های اصلاح طلب اعتماد، سرمایه، حیات نو، صدای عدالت و مردمسالاری، سه روزنامه اصولگرای همشهری، تهران امروز و ابرار نیز این خبر را به عنوان تیتر یک خود انتخاب کردند و در گزارش‌ها و یادداشت‌هایی به انتقاد از اقدام اخیر دولت پرداختند.
این انتقادهای همه‌جانبه کارشناسی در حالی در روزنامه‌های دیروز مطرح شد که الیاس نادران، نماینده شاخص عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس نیز دیروز در گفت‌وگو با دو خبرگزاری ایسنا و فارس، اقدام دولت احمدی نژاد در انحلال هیات امنای حساب ذخیره ارزی را خلاف قانون دانست و تاکید کرد که دولت در صورت تمایل به انجام این کار، باید لایحه‌ای را در این باره به مجلس ارائه دهد.
این در حالی است که بایزید مردوخی، دبیر هیات امنای حساب ذخیره ارزی در دولت اصلاحات هم در یادداشتی که در روزنامه کارگزاران منتشر کرده، به دنبال انتقاد روز قبل خود، تاکید کرده است که “واگذاری وظیفه هیات امنای حساب ذخیره ارزی به کمیسیون اقتصادی دولت در واقع به معنی انحلال حساب ذخیره ارزی است… طبیعی است که کمیسیون اقتصادی دولت مطابق دستورات و تمایلات دولت عمل می‌کند.“
انتقاد روزنامه‌های محافظه‌کار از اقدام دولت
شاید این از معدود مواردی باشد که روزنامه‌های نزدیک به جناح محافظه‌کار همچون ابرار، همشهری و تهران امروز این‌گونه همصدا با اصلاح‌طلبان به انتقاد از رفتارهای غیرکارشناسی دولت احمدی نژاد می‌پردازند، و از این حیث بتوان این موضوع را نقطه عطفی در جهت‌گیری‌های دو جناح نسبت به عملکرد اقتصادی دولت نهم دانست.
روزنامه همشهری دیروز در یادداشتی با اشاره به اینکه اقدام اخیر دولت باعث نگرانی کارشناسان شده است، خاطرنشان کرد: “به نظر می‌رسد دولت به جای اقدامات عاجل و زیربنایی برای حل معضل تورم در حال تغییر افراد و ساختار است که در مهار تورم بی‌تاثیر است و اگر برای آن اثری نیز بتوان قائل شد تاثیری درازمدت و طولانی دارد. مشخص نیست که این تغیرات با چه هدفی صورت می‌گیرد. هیات امنا کار اصلی‌اش تامین نیاز توسعه بخش خصوصی بود. از سوی دیگر پیش از این برخی گزارش‌ها از برداشت‌های بدون مجوز از حساب ذخیره ارزی حکایت داشت. آیا این تغییر، برداشت بی‌حساب از این ذخیره مالی را که هدف تاسیس آن رفع تنگنای اقتصادی کشور و کمک به بخش خصوصی تعریف شده است، افزایش نمی‌دهد.“
همصدا با این روزنامه متعلق به شهرداری تهران، دیگر روزنامه نزدیک به طیف قالیباف، یعنی روزنامه تهران امروز نیز از اقدام دولت نهم انتقاد کرد و نوشت: “با انحلال هیات امنای حساب ذخیره ارزی اعتماد به عملکرد این حساب کم شده در نتیجه نگاه مردم و همچنین دولتی‌ها به نحوه هزینه شدن اعتبارات آن نیز تغییر خواهد کرد… البته با انحلال هیات امنای به نظر می‌رسد کنترل بر این حساب کم شده و دولت راحت‌تر می‌تواند مبالغ مورد نیاز خود را از این حساب تامین کند.“
مقدمه‌چینی برای دست‌اندازی به ذخیره ارزی کشور
به موازات روزنامه‌های محافظه‌کار، روزنامه کارگزاران نیز در گزارشی با اشاره به اینکه “این اقدام که چندان دور از انتظار نبود با همان مقدمه تکراری که به انحلال شورای پول و اعتبار منجر شد صورت پذیرفت”، نتیجه گرفت: “با این حساب شرایط بدون مقدمه‌ای برای دست‌اندازی دولت به حساب ذخیره ارزی فراهم شد آن هم در شرایطی که ذخایر ارزی ایران به 81 میلیارد دلار رسیده است.”
این روزنامه اصلاح طلب در ادامه ارزیابی خود، تصریح کرد: “رای هیات وزیران به حذف موانع پیش‌روی برداشت‌های دولتی برای پوشش هزینه‌هایی که رئیس‌جمهور در سفرهای استانی قول آن را می‌دهد گذشته از اینکه در شرایط اوج ذخیره ارزی به واسطه افزایش بهای نفت است در حالی است که رئیس کل بانک مرکزی با تدوین سیاست‌هایی، تصمیم جدی برای سه‌قفله کردن منابع پولی و ارزی کشور و جلوگیری از پمپاژ نقدینگی به اقتصاد دارد و به جز رئیس‌کل بانک مرکزی، راس دیگر هرم اقتصادی، وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز به واسطه ممانعت از همین برداشت‌ها و هزینه‌کردهای بیجا برکنار شد. با این وجود تصمیم دولتی‌های نهم برای حذف موانع هزینه‌ای پیش‌رو جدی است.“
پیشینه برداشت‌های دولت نهم از “قلک” ذخیره ارزی
در همین ارتباط، روزنامه اعتماد ملی روز دوشنبه در گزارشی با عنوان “قلک شکسته در آغوش دولت”، به پیشینه دست‌اندازی‌های دولت احمدی نژاد به حساب ذخیره ارزی اشاره کرد و نوشت: “با روی کار آمدن دولت نهم در تابستان 1384، این دولت با جدیت خاصی تلا‌ش کرد با طرح عنوان گسترش توسعه و عمران کشور، برداشت‌هایی خارج از مفاد قانونی برنامه چهارم توسعه از این حساب داشته باشد و مجلس هفتم نیز با اکثریت نمایندگان محافظه‌کار خود، متمم‌های دولت همفکر خود را برای برداشت منابع ارزی از این حساب به صورت پی‌درپی تایید کرد و در راستای سیاست‌های مالی انبساطی و در عین حال تورم‌زای دولت، از هیچ تلا‌شی فروگذار نکرد.“
این روزنامه اصلاح‌طلب در ادامه گزارش خود خاطرنشان کرد: “تعدد برداشت‌های دولت از این حساب به‌قدری شدت گرفت که دکتر احمد توکلی با حالتی اعتراض‌گونه اعلا‌م کرد، دولت، حساب ذخیره ارزی را به صورت قلکی تصور می‌کند که هر وقت بخواهد از آن برداشت کند… برداشت‌های بی‌رویه دولت از حساب ذخیره ارزی از همان ابتدا مورد انتقاد اقتصاددانان و صاحب‌نظران اقتصادی کشور قرار گرفت. چهار متمم بودجه‌ای هم که دولت نهم در سال 1384 به مجلس برد و توسط نمایندگان تصویب شد، بوق خطر را جهت تشدید سرسام‌آور نقدینگی به صدا درآورد و ماجرا ادامه پیدا کرد. به‌تدریج تبعات برداشت‌های دولت نهم از حساب مذکور، گریبانگیر جامعه شد و نمایندگان مجلس نیز آهسته‌آهسته مخالفت خود را با برداشت بعدی از آن حساب اعلا‌م کردند.“
پول نفت سر سفره دولت، به جای مردم
روزنامه مردمسالاری نیز که با انتخاب تیتر “پول نفت سر سفره دولت” رنگ و بوی متفاوتی به گزارش خود در این باره داده بود، هدف دولت احمدی نژاد از انحلال حساب ذخیره ارزی را “در دست گرفتن کامل، بدون دغدغه و خارج از چارچوب های رسمی اقتصاد و درصدر آن پول نفت” ارزیابی کرد و سپس تصریح کرد: “حساب ذخیره ارزی که در زمان دولت اصلاحات برای ذخیره عواید ناشی از فروش نفت تشکیل شده بود، در سال‌های اخیر که نفت به گران‌ترین قیمت تاریخ خود رسیده، کارکرد خود را از دست داده و از موجودی آن به کرات و برای استفاده های روزمره برداشت شده است و به نظر می رسد با تصمیم اخیر، روند برداشت و هزینه از این حساب برای دولت بیشتر و ساده تر شود.“
روزنامه سرمایه به جنبه دیگری از تبعات اقدام اخیر دولت توجه کرد که دامن بخش خصوصی را می‌گیرد. این روزنامه در شمراه دیروز خود در یادداشتی خاطرنشان کرد: “برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند که انحلال هیات امنای حساب ذخیره ارزی، با توجه به حجم وسیع کارهای کمیسیون اقتصادی دولت باعث افزایش مشکلات بخش خصوصی در دریافت تسهیلات ارزی و افزایش برداشت دولت از این حساب می‌شود. برخی دیگر از صاحب‌نظران نیز معتقدند که این کار به معنای انحلال حساب ذخیره ارزی و تداوم سیاست دولت در برداشت بیشتر از این حساب است.“