امید معماریان
پخش تیزر تلویزیونی آنچه اعترافات هاله اسفندیاری وکیان تاجبخش نامیده شده است با واکنش های گسترده داخلی وخارجی مواجه شده است. با این وجود درحالی که بخش های رادیکال جناح محافظه کار ورسانه هایی همچون روزنامه کیهان و یا سایت رجانیوز، به استقبال از چنین رویدادی رفته اند، سایت محافظه کارمیانه رو بازتاب از وجود ابهامات در پخش اعترافات یاد شده خبرداده است.
همچنین اعلام خبر پخش اعترافات که در آن اسامی متعددی مطرح می شود، اختلافاتی را دربین مسئولین مرتبط با پخش این برنامه به وجود آورده است. اعتراف گیران دستگاه های امنیتی که درطی سه سال گذشته تلاش کرده بودند، تا نام های خاصی را ازپرونده های مشابه درمیان اصلاح طلبان به بیرون بکشند تا به این ترتیب زمینه برخورد با مجموعه جدی ترین منتقدان داخلی خود را فراهم کنند، هیچگاه نتوانستند به آرزوی خود دست پیدا کنند. با این وجود فشار برروی صدا وسیما برای پخش همه سناریوی طراحی شده ادامه دارد.
سایت رجا نیوزبا اشاره به فشارهای یاد شده گفته است که اگر این اعترافات به صورت گزینشی پخش شود ازتاثیرآن خواهد کاست: “چنانچه اعترافات اسفندیاری و تاجبخش به مرحله تأیید نهایی رسیده و در صحت و سقم آنها، شکی وجود ندارد، حذف بخشهای مرتبط با اعترافات این دو تن راجع به لایه های دولتی شبکه مزبور، از اعتبار و قابلیت استناد این اعترافات خواهد کاست.”
بازتاب تلویحا پخش این اعترافات را معامله وزارت اطلاعات با متهمان برای آزادی آنها دانسته است. موضوعی که درپرونده های دیگری همچون پرونده رامین جهانبگلو نیزبه همین ترتیب عمل شد: “ برخی منابع از احتمال توافق بین وزارت اطلاعات و این متهمان، حکایت دارد که پس از پخش آن، این افراد در برابر حضور در این فیلم اعترافات آزاد شوند. در این صورت، این رویه تا اندازه‌ای شبیه رامین جهانبگلو خواهد شد که با تهیه فیلم اعترافات آزاد شد و سپس با مراجعه به خبرگزاری ایسنا، اظهارات مشابهی داشت و بدون هیچ‌گونه مجازات و حتی وثیقه‌ای، پس از آن‌که رسما و از سوی وزیر اطلاعات، متهم به براندازی نرم شده بود، آزاد شد.”
با این وجود این سایت خبری ازگمانه زنی های دیگری گفته است که به موجب آن قراراست احکام شدیدی برای متهمین یاد شده صادر شود: “ در مقابل، اخبار دیگری از نهایی شدن این پرونده و تعیین مجازات سنگین برای این متهمان خبر می‌دهد که فیلم اعترافات در راستای آماده‌سازی فضای روانی تبلیغاتی برای اعلام حکم، تهیه و پخش می‌شود.”
سایت رجا نیوزهمزمان از بی اعتباردانستن چنین اعترافاتی نزد افکارعمومی خبرداده است: “بنابر خبری که روز گذشته منتشر شد اعترافات هاله اسفندیاری مدیر برنامه خاورمیانه مرکز مطالعات «وودرو ویلسون» در واشنگتن و کیان تاجبخش عضو مؤسسه جامعه باز (Open Society)، چهارشنبه و پنج شنبه شب، طی 2 قسمت از سیمای جمهوری اسلامی پخش خواهد شد. اعلام پخش تلویزیونی اعترافات اگرچه بازتاب گسترده ای در میان رسانه های بیگانه به ویژه بخش فارسی زبان آنها داشته و این رسانه ها کوشیده اند با اشاره به پیشینه اعترافات تلویزیونی در ایران، دست به نوعی اعتبارزدایی پیشدستانه بزنند اما پخش گزینشی این اعترافات نیز در تسریع و تعمیق این جریان مؤثر خواهد بود.”
درحالی که نه هاله اسفندیاری ونه کیان تاجبخش طی ماه های گذشته به وکیل دسترسی داشته اند و هنوز هیچ اتهامی از آنها علی رغم آنچه خواهند گفت ثابت نشده است، سایت رجا نیوز با ذکراتهام هایی که آن را برگرفته از”گزارش های نیمه رسمی” نامیده، آورده است: “ اتهام اصلی اسفندیاری شناسایی و ارتباط گیری با استادان ایرانی و سپس اتصال مستقیم یا غیرمستقیم آنها به مراکز پژوهشی- امنیتی ایالات متحده خوانده شده است. این درحالیست که وی با ایجاد یک شبکه داخلی و چند لایه این ارتباطات را سامان داده و در میان لایه های اولیه این شبکه اسامی برخی از اعضاء دولت سابق نیز وجود دارد.”
رجانیوز عملا بخشی ازهدف گیری طراحان سناریوی اعتراف گیری را اینچنین شرح می دهد: “با این حال، چنانچه اعترافات اسفندیاری و تاجبخش به مرحله تأیید نهایی رسیده و در صحت و سقم آنها، شکی وجود ندارد، حذف بخشهای مرتبط با اعترافات این دو تن راجع به لایه های دولتی شبکه مزبور، از اعتبار و قابلیت استناد این اعترافات خواهد کاست. گفتنی است، تاجبخش و اسفندیاری پیش از بازداشت، ارتباطات بسیار نزدیکی با مشاوران سیاسی رئیس جمهور سابق و معاون اسبق سیاسی وزیر کشور، ارتباطات نزدیکی داشته است.”
روزنامه کیهان، که چند روزپس ازدستگیری هاله اسفندیاری درمقاله ای به طرح یک سری مسائل درمورد فعالیت های وی پرداخته بود نیزدرخبری کوتاه، ازپخش اعترافات گفته است. درتیزر یک دقیقه ای که طی روزهای گذشته از تلویزیون دولتی پخش شد ووعده برنامه “به اسم دموکراسی” که مجموعه ای ازاعترافات در زندان هاله اسفندیاری، کیان تاجبخش ورامین جهانبگلو خواهدبود، مواردی مطرح می شود که روزنامه کیهان پیش ازاین به آن پرداخته بود.
روزنامه کیهان می نویسد: “پیش از این نیز هاله اسفندیاری در اعترافات خود اظهار داشته بود که بنیاد سوروس در ایران با ایجاد یک شبکه ارتباط غیررسمی و تلاش برای توسعه و گسترش آن، اهداف براندازانه خود را دنبال می نموده است.” این روزنامه درادامه آورده است: “روزنامه کیهان چندی پیش در پی بازداشت افراد یاد شده به اتهام جاسوسی، بخش های مهم و مبسوطی از کارنامه کاری آن ها در طول سال های گذشته را که عمدتاً شامل جاسوسی به نفع بیگانگان با ایجاد یک شبکه ارتباط غیر رسمی و اقدام علیه امنیت کشور و ارتباطشان با عوامل داخلی می شد افشا کرد.”
دراین میان سایت انصارنیوز که نزدیک به تندروترین لایه های دولت است، ظاهرا پیش ازپخش به برخی ازقسمت های بازجویی افراد یاد شده وسناریوی اعتراف دسترسی داشته است. این وب سایت مدعی شده است که هاله اسفندیاری در اعترافات خود اذعان کرده که در حوزه زنان با حقیقت‌جو، شادی صدر و فریبا داوودی مهاجر و … ارتباط نزدیک داشته و جلسات زیادی با آنها برگزار کرده است. بلافاصله بعد ازاین جمله انصار نیوز جمله ایی را مطرح می کند که بخش دیگری ازاهداف سناریونویسان امنیتی را از پروژه اعتراف دومحقق ایرانی-آمریکایی آشکار می کند: “ این در حالی است که چندی پیش اخبار مربوط به کمک‌های مالی موسسه هلندی هیفوس، به برخی گروه‌های فعال زنان، از جمله شادی صدر و…. منتشر شده بود…. ما NGO ها را تامین مالی می‌کردیم و مدیریت 600 نفر ایرانی که عمدتا روزنامه‌نگار و دانشگاهی بودند و از کشورهای آمریکا ، کانادا و انگلیس بورس دریافت کرده بودند، با من بوده است. “
محافظه کاران که طی ماه های گذشته، بارها سازمان های غیردولتی وفعالان حقوق بشر را به اتهام های گوناگونی مزین کرده اند، چنانکه درپروژه های اعتراف گیری مرسوم است، با مطرح کردن نام های بسیاری ازافرادی که تحت فشارمقامات امنیتی هستند، عملا تلاش می کنند انها را به این وسیله مرعوب کنند. افرادی که می توانند بالقوه هدف پروژه های بعدی مقامات امنیتی قرارگیرند. انصار نیوز به این ترتیب با اسم اوردن ازبرخی چهرهای رسانه های و جامعه مدنی جهت گیری خودرا نشان می دهد: “وی همچنین گفته که در داخل کشور با عمادالدین ب و در خارج نیز با حسین ب، رابطه نزدیک داشته و از آنها مشاوره می‌‌گرفته است. …اسفندیاری در بخشی از اعترافات خود به برنامه‌های در دست اقدام برای مشوش‌کردن و براندازی نظام اشاره کرده و آورده است: ما امسال را در ایران سال تنش اعلام کرده بودیم.”
این چندین باراست که طی سالهای گذشته مسئولان امنییت به جای فرستادن متهمان به دادگاه عملا با اعمال فشارهای روانی وروحی ونگهداشتن درزندان های انفرادی به سمت اعترافات اجباری می برند. اعترافاتی که بعد ازمدتی با اعلام افراد یاد شده مبنی برتحت فشار بودن ان تنها بر بی اعتباری بیش ازپیش دستگاه های ذیربط انجامیده است.