کارگردان و منتقد در جدال با جهل…
کتاب”جدال با جهل” حاصل گفتگوی نوشابه امیری با بهرام بیضائی است که توسط نشر ثالث در 146 صفحه(در شناسنامه کتاب رقم ۱۶۰ صفحه قید گردیده است!) در شمارگان 1650 نسخه عرضه گردیده است. نشر ثالث یکی از ناشرین معتبرپایتخت است و خوشبختانه در سالهای اخیر به ادبیات پیشرو این مرز و بوم بهای بیشتری داده است. متأسفانه در نشر این کتاب کمی قصور روا داشته اند و طراحی جلد و ویراستاری کتاب لغزشهایی عجیب صورت گرفته است. نام بهرام بیضائی قبل از عنوان کتاب آمده است و بر روی جلد تنها تصویر ایشان نقش بسته است که اینگونه به ذهن متبادر می کند که با اثری جدید از بهرام بیضائی روبرو هستیم!در مقابل واژه گفتگو که به طرفین اشاره می کند تنها نام نوشابه امیری قرار گرفته است و طرف مقابل او ارتفاع گرفته و بالاتر از عنوان کتاب نشسته است. بهرام بیضائی به اندازه کافی بزرگ هست و لازم نیست و لازم ندارد که ایشان را بر صدر کتاب بنشانیم، همان کاری که برخلاف رویه و کوششهای ایشان در جهت حق گذاری به جنس زن و شعور انسان است. ویراستاری اصل گفتگو پاکیزه است ولی مقاله روشنگرانه و وزین انتهای کتاب دچار اشکالهای اساسی در حروفچینی است به گونه ای که گمان می رود ویراستاری نشده است. از نشر ثالث انتظار اثری فاخرتر در خور هر دوی این بزرگان می رفت که امید است در چابهای آینده کتاب این نقایص برطرف شود.
نوشابه امیری؛ بانوی کوشنده در زمینه های هنری به ویژه نقد سینما و یکی از سردبیران مجله توقیف شده “گزارش فیلم” و صاحب صدائی نامیرا درعرصه دوبله ی فیلم و کارتون های خاطره انگیز(کنا دوست سرندی پیتی، لوسین در بچه های آلپ، میشا در دهکده حیوانات، استرلینگ در رامکال، جک در خانواده دکتر ارنست و….)؛ همچنین روزنامه نگاری خبره در حوزه مسائل اجتماعی و به ویژه زنان است. ایشان علی رغم موانع و مشکلات فعالیت زنان در عرصه اجتماعی، بسیار مسئولانه و جسورانه به نقد این حوزه و ریشه یابی مشکلات تاریخی آن علاقه نشان داده اند و بخشی قابل توجه از ادبیات اجتماعی معاصر به ویژه در دوران روزنامه نگاری اصلاح طلبان دوم خردادی، مدیون خامه ی ایشان است. روش نقدنویسی ایشان صدای رسائی شد که دیگر کوشندگان این حوزه را تحت تأثیر قرار داد و جرأت و جسارت ابراز وجود و همراهی و با هم بودن درآنان بیدار شد.
این بانوی گرامی همان زن غریب و زخم خورده و بلاکش تاریخ اجتماعی معاصر ایران است که نمودی زیبا از او در فیلم نامه ها و نمایش نامه های استاد بهرام بیضائی، حضوری دائمی دارد. زنی که زیر بار انواع تهمت ها و ناروائی های تاریخ و روزگار معاصر؛ سر بلند می کند و زمانه را به چالش می طلبد و پرده از رسوائی ها ی اخلاقی و زشتی رفتار مردمان روزگار کنار می زند. بارها بر زمین می خورد ولی باز هم با توانی رشک برانگیزتر برخاسته و بر پاهای خسته از تاریخ تقدیر و تحقیر و تبعید، افراشته تر گردن فراز می کند و تاریخ خویش را خودش به نگارش درمی آورد.
کتاب “جدال با جهل” حاصل گفتگوی نوشابه امیری با بهرام بیضائی؛ استاد بی بدیل عرصه تأتر و نمایش نامه نویسی و محققی بی نظیر در زمینه ادبیات و تاریخ و هنر است. روشنفکری و علم استاد در زمینه های گوناگون هنری به آثار ایشان ابعاد و لایه های متفاوت بخشیده است، از اسطوره ها و ادبیات کهن گرفته تا تاریخ سیاسی معاصر و بیان عریان خلق و خوی مردمان استبدادزده. از دید نگارنده این متن، در کتاب حاضر یک اتفاق ادبی رخ داده است و آن از این قرار است که این گفتگو، ناخواسته به نوعی به یک نمایش نامه تبدیل شده است.
عرصه ی گفتگو، میدانی شده است که بهرام بیضائی با یکی از سوژه های اصلی بیشتر نمایش نامه ها و فیلم نامه های خویش که همان زن آگاه یا به خودآگاهی رسیده در بطن نمایش( یا همان زن غریب یا مادر آرمانی در بطن نویسنده ی روشنفکر امروزی)است، روبرو می شود. چالش بین این دو و جدل های گاه و بی گاه و عوض شدن های مکرر جایگاه مصاحبه کننده و مصاحبه شونده، زمینه روشنائی افکندن بر موقعیت های گوناگون زن و پردازش شخصیت های دیگر اجتماع، در آثار بیضائی را فراهم می کند. زن آرمانی و غریب مانده که نقش آن را نوشابه امیری ایفا می کند نقدهایی بر نوشابه ها یا زن های تاریخی و عرفی و آرمانی نویسنده روا می دارد و بهرام در نقش مقابل او ناچار می شود به زن آرمانی و خواسته ها و نظرات او پاسخی درخور دهد. مراحل گفتگو بسیار طبیعی و پیشبینی نشده جلو می رود و در خلال آن شخصیت های حاضر در گفتگو و یا به زعم نگارنده ”تأتر بی کارگردان” یعنی بهرام و نوشابه به درک بهتر و واقعی تری از خود و زنان و مردان پیرامون خود و کنشهای فرهنگی و اجتماعی آنها می رسند. این کتاب ناخواسته به اثری روشنفکرانه در حوزه تأتر، سینما، اجتماع، زنان و در نهایت گفتگو تبدیل می شود، اثری که در غیاب نوشابه امیری در این گفتگو قابل تصور نبود و در گفتگوهای پیشین بهرام بیضائی با دیگران با این غنا، زاده نمی شد. در این کتاب شاهد دیالوگی به معنای واقعی هستیم که نقش هر دو طرف گفتگو به آن سنگینی می بخشد و اثر بوجود آمده، محصولی مشترک است. حجم کتاب کم است و با توجه به تجربه و دانش طرفین از نوشابه امیری و بهرام بیضائی انتظار می رود این اثر را تمام شده تلقی نکنند و همچون پروژه ای درازمدت و در زمان ومکان تعریف شده تر به کامل تر شدن آن کمک کنند. جا دارد که نوشته ها و طرح روی جلد با محتوا همخوانی داشته باشد و عدالت را درپای شیفتگی به استاد بیضائی قربانی نکنیم و اجحافی در تداوم اجحاف های سنتی و عرفی، این بار از جانب مدعیان مبارزه برای رفع نابرابری نباشیم.
منبع: وبلاگ روناکی