رابین رایت
بر اساس اظهارات مقامات خزانه داری آمریکا، از ماه سپتامبر گذشته و بر اثر تشویق آرام و بی سرو صدای خزانه داری و وزارت خارجه، بیش از 40 بانک و موسسه مالی بین المللی ارتباط خود را با دولت یا بخش خصوصی ایران قطع کرده و یا به حداقل رسانده اند.
این گونه فشارهای مالی، توان تهران را برای تامین مالی پروژه های صنعتی نفتی و یا واردات کالاها کاهش داده است. مقامات آمریکایی و اقتصاد دانانی که وضعیت ایران را زیر نظر دارند مدعیند این محدودیت ها از سوی دیگر امکانات ایران را برای استفاده از سیستم های مالی بین المللی برای کمک به شبه نظامیان افراطی در خاورمیانه نیز محدود ساخته است.
اقدامات آمریکا توسط هنری پاولسون رئیس خزانه داری و کاندلیزا رایس وزیر خارجه ایالت متحده بر اثر عدم رضایت آمریکا از اقدامات کند شورای امنیت سازمان ملل متحد در مقابل برنامه هسته ای ایران انجام شده است. مقامات آمریکایی معتقدند شورای امنیت به مدارا در مقابل برنامه هسته ای و حمایت این کشور از تروریسم پرداخته است. شنبه پیش شورای امنیت قطعنامه جدیدی را برای تحریم ایران به تصویب رساند که بر اساس آن فروش هرگونه سلاح به ایران ممنوع خواهد بود و دارایی های 28 فرد و موسسه ایرانی نیز مسدود خواهد شد.
استوارت لوی، معاون خزانه داری آمریکا گفت: “تمام بانک هایی که با آنها تماس گرفتیم ارتباط خود را با ایران به شدت کاهش داده اند. این پاسخ یکپارچه ای از سوی بانک ها بود. همه به خوبی با خطرات آشنا هستند؛ برخی بر اثر راهنمایی های انجام شده و برخی نیز خود به خود این را درک کرده اند. لازم نیست شرلوک هولمز باشید تا خطر را درک کنید.”
اقدام های جدید در این زمینه بیشتر در بر گیرنده تبادلات مالی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است؛ چرا که این نهاد نیروی اصلی اقتصادی در تهیه سلاح و مصالح جنگی برای ایران محسوب می شود. به همین دلیل شرکت های وابسته به سران و فرماندهان سپاه قرارداد های بزرگی مثل قرارداد مدیریت و اجرای فرودگاه و متروی تهران را بسته اند. این گونه اقدامات پس از انتخاب محمود احمدی نژاد در سال 2005 شدت گرفته. سپاه پاسداران که احمدی نژاد نیز عضو آن بوده است بخشی از جناح تندرو ایران محسوب می شود.
لوی در سخنانی در دوبی تاکید کرد: “نفوذ اقتصادی سپاه پاسداران در دوره احمدی نژاد بطور تصاعدی رو به افزایش است.”
تشویق ها و تبلیغات یاد شده جنبه غیر رسمی دارند؛ ولی در عمل نشان داده شده که از حمایت بیشتری برخوردار است چرا که هدف آن برخورد با رفتار ایران است و نه تغییر رژیم این کشور. لوی گفت: “این یک قدرت نمایی نیست. اگر بر اساس رفتار ها حرکت کنیم بیشتر طرفدار خواهیم داشت تا به دنبال یک حرکت سیاسی باشیم.”
وارد کنندگان ایرانی بیش از همه این فشار ها را احساس کرده اند؛ چرا که باید قیمت کالا ها را از پیش پرداخت کنند؛ در حالیکه یک سال پیش می توانستند از اعتبارات استفاده کنند. پاتریک کلاوسون، از کارشناسان قبلی بانک جهانی، ضمن اعلام این مطلب گفت میزان آسیب پذیری ایران موجب تعجب مقامات آمریکایی شده است.
مقامات آمریکایی اظهار می دارند موسساتی که تبادلات خود را با ایران کاهش داده اند بیشتر در اروپا و آسیا قرار دارند. لوی گفت شرکت هایی نظیرUBS سال گذشته ارتباط خود را با ایران قطع کرد. همچنین بانک HSBC (که 5000 شعبه در 79 کشور دارد و مقرش در لندن است)، شرکت استاندارد چارتر (با 1400 شعبه در 50 کشور) و بانک کامرس آلمان همه نشان داده اند که از ارتباط خود با ایران کاسته اند. بقیه موسسات از آمریکا خواسته اند که نامشان فاش نشود.
لفاظی های احمدی نژاد - از انکار هولاکاست گرفته تا تشبیه بورس تهران به قمار - کمک زیادی به روند منزوی شدن ایران کرده است. جهانگیر آموزگار ، وزیر اسبق ایرانی و مدیر صندوق بین المللی پول می گوید: “سرمایه گزاری خارجی اندکی در ایران انجام می شود ولی این به دلیل تحریم ها نیست بلکه به دلیل جوی است که سخنان دیوانه وار احمدی نژاد ایجاد کرده است. “
مقامات آمریکایی از سپتامبر گذشته با تشکیل جلسات متعدد با بانک های مختلف با توضیح اینکه چگونه ایران از شرکت های واسطه برای کمک رساندن به فعالیت های غیر مشروع خود استفاده می کند، این موسسات را به کاهش ارتباط با ایران تشویق کرده اند.
به گفته مقامات آمریکایی هم دولت ایران و هم بخش خصوصی سعی کرده اند نام ایران را از موسسات مالی خود حذف کنند تا قابل ردیابی نباشند.
در همین ارتباط نیکولاس برنزنیزبه “شرکت ها و کشور های مرتبط” نسبت به سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز ایران هشدار داده است. واشنگتن مرتبا سعی کرده است به ایران بگوید که سیاست های این کشور “معضلات مالی” را به دنبال خواهد داشت.
وزیر نفت ایران در دسامبر گذشته گفت تهران در تامین مالی پروژه های نفت مشکل دارد واظهار داشته بود: “در حال حاضر بانک ها و موسسات مالی همکاری خود را با ایران کم کرده اند.”
دولت بوش در مقابل خودداری ایران از توقف غنی سازی اورانیوم ، طی ماه های اخیر اقدامات متعددی را ، از جمله استقرار دو ناو هواپیما بر در خلیج فارس، دستگیری اعضای سپاه پاسداران (سپاه قدس) در عراق و فشار برای تصویب دو قطعنامه برای تحریم ایران انجام داده است.