وحید ثابتیان
همراه با بالاگرفتن خشونت خانگی در عراق که جنگی میان شیعه و سنی است و در حالی که رییس جمهور ایران اعلام داشته که جمهوری اسلامی آماده است برای حل مشکل امنیت عراق کمک کند، اجلاس امنیت عراق که قرار بود با شرکت روسای دولت سوریه، عراق در تهران برپا شود؛ با منتفی شدن امکان بشار اسد و تعویق دیدار طالبانی منتفی شد. کارشناسان مخالفت آمریکا با دادن فرصت تبلیغاتی به جمهوری اسلامی را علت اصلی ناکام ماندن این اجلاس می دانند.
آخرین روز هفته گذشته روزنامه کیهان در بزرگ ترین عنوان خود از تشکیل اجلاس سه جانبه امنیت عراق در تهران خبر داد و در تفسیرهائی که همان روز از سیمای جمهوری اسلامی پخش شد، تاکید بر این سخن احمدی نژاد قرار گرفت که ایران با شرایطی حاضرست برای کمک به بازگشت آرامش به عراق کمک کند.
در همان زمان که روزنامه های هوادار دولت در تهران مانور اصلی خود را بر بزرگ نمائی نقش جمهوری اسلامی و شکست آمریکا در تامین امنیت عراق نهاده و از جمله وانمود کردند که با توجه به وضعیت انتخابات میاندوره ای آمریکا، آن کشور قصد خارج کردن نیروهای خود را از عراق دارد و در این زمان باید یک نیروی دیگر چنین تضمینی را بدهد. روزنامه کیهان با نقل نوشته یک روزنامه آمریکائی همین مضمون را با تیتر “ ایران جانشین آمریکا در عراق و منطقه می شود” منعکس کرده بود.
دو روز بعد از این تبلیغات و در حالی که مشخص شده بشار اسد به تهران سفر نمی کند و سه روز بعد از زمان معین شده هنوز طالبانی رییس جمهور عراق هم به تهران نرفته است، به نظر می رسد، جز مخالفت آمریکا با چنین اجلاسی علت دیگری نمی تواند وجود داشته باشد. از سوی دیگر گفته می شود با توجه به تحولات اخیر لبنان وبعد ازمرگ پی جمیل وزیر صنایع لبنان که انگشت اتهام ها را به سوی سوریه نشانه رفته است، مقامات سوری نگران آن هستند که نزدیکی بیش ازحد به ایران درهنگامه ای که مقامات غربی این کشور را به حمایت حزب الله وقاچاق اسلحه ایران به این گروه لبنانی متهم کرده اند، موجب ایجاد خطر برای این کشور شود.
طی هفته های گذشته و بعد از دراختیار گرفتن کنگره وسنا توسط دموکرات ها درآمریکا، ایالات متحده با استفاده از آرای کمیته مشورتی عراق که ریاست آن را جیمزبیکر به عهده دارد، از امکان وارد کردن ایران وسوریه به گفت وگو برای صلح درعراق سخن گفته است. این پیشنهاد چند ماه پس از پیشنهاد عبدالعزیز حکیم روحانی عالی رتبه شیعه عراقی صورت می گیرد که ازایران خواست به خاطر عراق با آمریکا وارد مذاکره شود. امری که در ابتدا به نظر می رسد با نظر ایالات متحده بیان شده اما سپس با مخالفت زلمی خلیل زاد با برگزاری این دیدار قبل از انتخابات عراق، به تاخیر افتاد.
ایالات متحده بعد از ارسال پرونده هسته ای ایران از آژانس بین المللی انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل، عملا ازگفت وگو با ایران سر باز زده بود. این در حالی است که مقامات ارشد ایران برای اولین بار بعد از26 سال گفته بودند که حاضرند به خاطر موضوع عراق با آمریکا سر میز مذاکره بنشینند. اگرچه پس ازآن اظهار داشتند که حاضرنیستند که تنها برسر این موضوع به گفت وگو بپردازند ودر صورت انجام چنین مذاکره ای باید مباحث متنوعی مورد بحث قرار گیرد.
در روزهای پایانی هفته که دیدار طالبانی از ایران قطعی به نظر می رسد دپیلمات های سوری با اشاره به تازگی تجدید روابط عراق و سوریه – که به یک هفته قبل و دیدار وزیر خارجه سوریه از بغداد مربوط می شود – اظهار داشته بودند که گمان نمی کنند از نظر تشریفات درست باشد که اولین دیدار سران دو دولتی که تازه با هم رابطه برقرار کرده اند در کشور ثالثی باشد. ابتدای هفته نیامدن بشار اسد قطعی شد اما در زمانی که تهران در انتظار دیدار برنامه ریزی شده طالبانی بود اعلام گشت که به دلیل شرایط امنیتی ویژه در بغداد؛ این سفر با تاخیر انجام می شود.
با قطعی شدن رد دعوت احمدی نژاد توسط بشار اسد، روز یکشنبه سخنگوی وزارت خارجه گفت: این نشست اساسا به صورتی که از قبل وقت برای آن تعیین شده باشد نبوده است. سفر طالبانی به دلیل حوادث اخیر عراق و بسته شدن فرودگاه به تاخیر افتاد. ولی ایشان با هماهنگی‌هایی که انجام می‌گیرد به تهران می‌آید.
وی درباره خبر سفر بشار اسد به تهران گفت: از ایشان دعوت شده است و رایزنی‌ها برای تعیین تاریخ این سفر در حال انجام است. ایران کشور دوم بشار اسد و طالبانی است؛ ولی آمدن مقامات خارجی در سطوح عالی نیازمند فراهم آوردن مقدماتی است. حسینی با بیان اینکه طرح نشست سه جانبه ایده و طرح خوبی است، افزود: این موضوع به این شکل که در رسانه‌ها مطرح شده نبوده است.
این شرایط پس ازحادثه بمب گذاری که به کشته شدن 200 شیعه در بغداد منجر شد، برقرارشد. برخی منابع غربی گفته اند که دعوت ایران از طالبانی برای به رخ کشیدن نفوذ وقدرت تهران دراین کشور به شمار می رود. برخی دیپلمات ها در واشنگتن نیز از اینکه آمریکا بی مهابا به سوی ایران برود ابراز تردید کرده اند. با این وجود ظاهرا تهران تمایل دارد درآستانه ابرازتمایل ایالات متحده برای ورود ایران به مذاکرات صلح وامنیت درعراق، موقعیت خود در عراق را به دشمن دیرینه خود یادآوری کند.
جلال طالبانی که سالها مهمان ایران بوده است وبه صورت روانی فارسی صحبت می کند، ارتباط نزدیکی با مقامات ایرانی دارد.
واشنگتن پست مدعی شده که طالبانی دراین دیدارتلاش خواهد کرد به ایران این موضوع را بفهماند که از عراق به عنوان میدان بازی با دشمن سه دهه گذشته خود آمریکا بازی نکند. طالبانی پیش ازاین گفته است که دیدارش ازتهران به منظورش ارتقای روابط وهمچنین کمک به امنیت درعراق خواهد بود. برخی از طرف های سنی عراقی طی ماه های گذشته از ورود ایران به موضوع برقراری امنیت ابراز نگرانی کرده وآن را دخالت درامور داخلی این کشور توصیف کرده اند. طالبانی را درسفر به تهران وزرای صنعت وفن آوری و به احتمال زیاد وزیر خارجه عراق همراهی خواهند کرد.
نوری المالکی نخست وزیر عراق که متهم است ارتباط نزدیکی با مقتدی صدرناراضی شیعه عراقی دارد، سپتامبرگذشته از تهران دیدار کرد و تلاش کرد حمایت تهران را برای دولت خود جلب کند. محمود احمدی نژاد روز یکشنبه گفت که ایران آمده است که به آمریکا درعراق کمک کند به شرط آنکه سربازان خود را ازاین کشور خارج کند.
احمدی نژاد خطاب به آمریکا گفته است: “گفتید می‌خواهید آزادی بیاورید اما از زمانی که شما به عراق آمده‌اید، 150 هزار نفر در عراق کشته شده‌اند و شما هم در باتلاقی گرفتار شده‌اید که راه پس و پیش ندارید. ایران حاضر است که به شما کمک کند تا نجات پیدا کنید اما به شرط آنکه دست از زورگویی و تجاوزگری بردارید و رفتار خود را اصلاح کنید. به کشور خود برگردید و از اشغالگری دست بردارید؛ چرا که ادامه‌ی این روش، جز نکبت و سقوط چیزی برای شما نخواهد داشت.”
سوریه برخلاف ایران طی هفته های گذشته اعلام کرده است که بهتر است سربازان آمریکایی تا زمانی که دولت عراق به انها نیاز دارد دراین کشور باقی بمانند. سید محمد خاتمی رییس جمهور سابق ایران نیز که ماه سپتامبر ازآمریکا دیدن می کرد در یکی از مصاحبه های خود گفت که نیروهای آمریکایی نمی توانند بدون برقراری امنیت عراق را ترک کنند.
کشورهای غربی و به خصوص آمریکا می گویند که جنگجوهای سنی از مرزهای سوریه وارد عراق می شوند. از سوی دیگر ایران هم متهم به پشتیبانی ازشبه نظامیان شیعه شده است. ایران همواره این اتهام را رد کرده است. محمود شمس الواعظین روزنامه نگار وتحلیل گر مسائل سیاسی به واشنگتن پست گفته است که ایران درعراق دوستانی دارد اما این نفوذ محدود است و درخصوص نفوذ ایران و سوریه درعراق اغراق می شود.