دو ماه بعد از دستور پرسروصدای رهبر جمهوری اسلامی به دولت برای نام نویسی از کودکان افغان در مدارس و پایان دادن به یکی از تصمیم های بدنامی آور جمهوری اسلامی که از ورود کودکان مهاجر افغان به مدرسه خودداری می کرد، گزارش ها حاکی است که مدارس اموزش و پرورش در برابر این دستور مقاومت می کند و آخرین حربه هم برقراری شهریه برای کودکان افغان حتی در مدارس دولتی است.
وقتی آیت الله خامنه ای مانند همیشه با لحنی که انگار از وضعیت رقت انگیز کودکان مدرسه رو افغان در ایران بی خبرست این دستور را صادر کرد روزنامه های اصولگرا و خبرگزاری های این جناح با مقالات اغراق آمیز به تحسین خیرخواهی رهبر پرداختند و آن نشانه رافت اسلامی دانستند اما از منابع افغان خبر رسید که مدارس از دریافت چنین ابلاغیه ای ابراز بی اطلاعی می کنند. اینک ابعاد تازه ای از ماجرا آشکار شده و به گفته یک معلم: وزارت آموزش و پرورش خود به شدت گرفتار کمبود بودجه است و از جمله وزارت خانه هایی است که امیدوار است با توافق های هسته ای و آزاد شدن پول های ایران و فروش نفت، از اولین مراکز دریافت کننده پول و بیرون آمدن از وضعیت افلاس کنونی باشد. در چنین حالی پیدا بود که نخواهد توانست از کودکان افغان استقبال کند.
زهرا چوپانکاره در گزارشی در روزنامه اعتماد اول هفته نوشت: در گرمای میانه مرداد، به دنبال اطلاعیه اداره کل امور اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور، صف‌های مهاجران افغان در برابر دفاتر کفالت در سراسر کشور تشکیل شد تا والدین بتوانند برای کودکان خود بدون نیاز به مدارک هویتی معرفی نامه تحصیلی بگیرند.
این گزارش اشاره کرده که رهبر جمهوری اسلامی گفته بود «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرانی که به صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند.» و حالا صف‌های مهاجران امیدوار بدون برگه هویت در برابر مراکز رسمی و مراجعه به مدارس دولتی این نوید را می‌دهد که زنگ مهر امسال برای بخشی از کودکان که تاکنون از تحصیل در مدارس ایرانی محروم بوده‌اند نیز به صدا درآید، «غم نان اگر بگذارد».
اما یک مادر افغان که برای طی مراحل گرفتن معرفی‌نامه تحصیلی به اردوگاه سلیمان خانی، در تهرانسر آمده به خبرنگار این روزنامه می گوید: معرفی‌نامه‌ها را در دست دارد و نام پسر ۱۰ ساله‌اش را پایه دوم دبستان نوشته: « یکی از همین مدرسه‌های میدان خراسان ثبت‌نامش کردم اما گفتند باید ۳۰۰ هزار تومان پول بدهم. من ۱۱۵ هزار تومان داشتم که دادم بابت پول کتاب و امتحانات و لباس، باقی‌اش را قرار است بریزم.» زن معرفی‌نامه دو دخترش را نگه داشته تا برای ثبت‌نام‌شان دست به کار شود، نمی‌داند که برای آنها هم همین‌قدر پول باید بدهد یا نه: « اگر برای هر سه‌تا‌شان ۳۰۰ تومان بخواهند نمی‌توانم. اما خانه کودک گفته کمکم می‌کند تا بتوانم اسم بچه‌ها را بنویسم. باید ببینیم چه می‌شود.» حل مساله نداشتن برگه هویت نخستین گام رفع مشکل کودکان افغان برای تحصیل است اما پیچ و خم راه از خانه و خیابان تا مدرسه کمی بیشتر از آن چیزی است که با صدور یک معرفی‌نامه از میان برداشته شود.
خانه کودک ناصرخسرو از جمله نهادهای غیردولتی و خیرخواهانه در کشور است که در میان فعالیت‌های خود موضوع آموزش کودکان مهاجر را هم دنبال می‌کند. این روزها همزمان با ابلاغ مهیا شدن زمینه برای نام‌نویسی کودکان بدون برگه هویت در مدارس ایرانی، این انجمن هم در تلاش برای بهر‌ه‌مند شدن بخشی از مددجویان این ان جی او از دستور تازه است.
مدیر خانه کودک ناصرخسرو می‌گوید که مشکل پرداخت شهریه نه‌تنها برای کودکان بدون برگه هویت که از سال گذشته بر سر راه دانش‌آموزانی که برگه اقامت دارند هم قد کشیده است. سحر موسوی در گفت‌وگو با «اعتماد» توضیح می‌دهد: «سال گذشته اعلام شد که اتباع افغان با ارایه مدارک شناسایی و بدون پرداخت هزینه می‌توانند در مدارس ثبت‌نام کنند اما زمستان گفتند که باید مبلغ ۳۰۰ هزار تومان به حساب مدارس واریز کنند و حتی هشدار دادند که در صورت واریز نشدن این مبلغ کارنامه ترم اول دانش‌آموزان صادر نمی‌شود. ما خیلی پیگیری کردیم و بعد از نامه‌نگاری‌های فراوان توانستیم این مبلغ را به ۱۲۰ هزار تومان کاهش دهیم. امسال هم که بحث ثبت‌نام دانش‌آموزان بدون مدرک پیش آمده در واقع همان مبلغ ۳۰۰ تومان برای ثبت‌نام سر جای خودش هست.» موسوی می‌گوید که تلاش برای رای‌زنی با آموزش و پرورش بر سر مبلغ نام نویسی در مدرسه ادامه دارد که البته هنوز به نتیجه‌ای نرسیده.
اما آن‌گونه که موسوی می‌گوید هزینه تنها مشکل بر سر راه تحصیل این کودکان نیست. کودکان کار، کودکانی که برخی‌شان هشت ساله و در سن مدرسه هستند به دلیل اشتغال در ساعات مدرسه نمی‌توانند در کلاس درس حاضر شوند: «از آموزش و پرورش منطقه ۱۲ که محدوده بازار است و تعداد کودکان کار در آن بیشتر است درخواست کردیم که مدرسه‌ای را با ساعت کاری از هفت عصر برای این بچه‌ها در نظر بگیرد. روند اداری کار در حال انجام است اما مدیر منطقه که با او به توافق‌هایی رسیده بودیم به تازگی تغییر کرده و باید دوباره مذاکرات را آغاز کنیم.» و البته قضیه به اینجا ختم نمی‌شود، موسوی می‌گوید که بر اساس اطلاعیه اداره کل امور اتباع و مهاجران خارجی دانش‌آموزان باید به همراه والدین خود به مراکز و دفاتر کفالت می‌رفتند تا معرفی‌نامه تحصیلی بگیرند: «بخشی از بچه‌های افغان بدون برگه هویت، پدر و مادر ندارند برای همین دفتر کفالت معرفی‌نامه تحصیلی برای‌شان صادر نکرد و نتوانستند در مدرسه ثبت‌نام کنند.» حالا از میان بچه‌هایی که خانه کودک ناصرخسرو به آنها کمک می‌کند ۲۷ نفرشان توانسته‌اند با موفقیت در مدرسه ثبت‌نام کنند و مسوولان خانه به دنبال رفع مشکلات هستند تا ۹۰ دانش‌آموز دیگر هم به این گروه بپیوندند.
مشکل آموزش و پرورش در مورد تحصیل کودکان افغانی همان است که چند ماه پیش شاهین نوش آبادی، معاون امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور در یادداشتی افشا کرد به نوشته وی : «در حال حاضر ۳۴۰ هزار کودک افغان دارای برگه هویت در مدارس دولتی ایران در حال تحصیل هستند و دولت در سال گذشته بودجه‌ای بالغ بر ۵۱۰ میلیارد تومان را به آموزش این بخش از دانش‌آموزان اختصاص داده است. حالا با آغاز بحث پذیرش دانش‌آموزان بدون برگه هویت احتمالا به این جمعیت افزوده خواهد شد و ممکن است در برخی مناطق نیاز به افزایش کلاس و معلم هم احساس شود: در این صورت بودجه مورد نیاز در دل بودجه‌های تکمیلی وزارت آموزش و پرورش تامین می‌شود.» اما به نظر می‌رسد که مشکلات بودجه‌ای آموزش و پرورش اجازه نمی‌دهد که بیش از همان بودجه در نظر گرفته شده اقدامی انجام گیرد.
حالا یک مقام دیگر به نوشته روزنامه ها گفته ماجرای ثبت‌نام بدون هزینه، بزرگنمایی رسانه‌هاست و دولت به اندازه کافی برای حق تحصیل کودکان افغان هزینه می‌پردازد. بابالو می‌گوید: « اصلا قرار نبوده که تحصیل دانش‌آموزان افغان رایگان باشد. هزینه سرانه هر دانش‌آموز یک میلیون و ۸۵۰ هزار تومان است ما بالای ۵۰۰ میلیارد تومان برای بچه‌های افغان هزینه می‌کنیم. در واقع دولت ۹۵ درصد هزینه تحصیل این دانش‌آموزان را مانند دانش‌آموزان ایرانی پرداخت می‌کند. خانواده‌های دانش‌آموزان مبلغی بین ۱۲۰ تا ۳۶۰ هزارتومان می‌پردازند که خانواده‌های ایرانی تقریبا دو تا سه برابر این مبلغ را پرداخت می‌کنند.»
گفتنی است در تامین هزینه آموزش کودکان افغان در مدارس ایران کمیساریای عالی امور پناهندگان سازمان ملل هم مشارکت دارد. اما هنوز همه افغان بدون برگه هویت امیدوار نیستند که فرزاندنشان در سال تحصیلی نو پشت میز مدرسه بنشینند. و این جز از گزارش هایی است که از رفتار نژاد پرستانه برخی از همکلاس های آنان و اولیایشان نسبت به این کودکان دارند.
