نقد موسیقی گروه منتال ریلیس
در یادداشت قبل توضیح دادم که بنا داریم در این ستون به معرفی تعدادی از گروه‌های فعال حال حاضر موسیقی آلترناتیو یا زیرزمینی یا….. (یا هر اسم مناسبی که بتوان برای‌شان انتخاب کرد) بپردازیم.
چند نکته ضروری را باید در ابتدا یادآوری کنم. این گروه‌ها و هنرمندان همه‌گی در داخل ایران فعالند. به همین خاطر معرفی آن‌ها کاری دشوار است. از یک طرف این‌ها موتور محرک یک حرکت فرهنگی در خور توجه هستند و به خاطر محدودیت‌های فرهنگی که حکومت بر آن‌ها وارد می‌کند، کمتر شناخته شده هستند. از طرف دیگر وظیفه‌ی ماست تا با حمایت از این هنرمندان که آتش موسیقی را زنده نگه داشته‌اند؛ سعی کنیم آثار آن‌ها را به مخاطبین معرفی کنیم و نگذاریم این همه استعداد و انرژی چوب عدم حمایت دولت را بخورد. وظفیه‌ی ما حمایت است. اما مسایل امنیتی و پیچیدگی‌هایی که این قبیل ملاحظات ایجاد می‌کنند، دست من را در معرفی دقیق و کامل این گروه‌ها می‌بندد و خود این گروه‌ها هم، آن‌طور که در یک کشور طبیعی مرسوم است، نمی‌توانند اطلاعات کامل و با جزییاتی را در اختیار علاقه‌مندان قرار دهند. اگر گروهی مانند “مورچه‌ها” که به شدت ضد ساختار موجود است، می‌تواند در تلویزیون این کشور اجرا کند، اما گروه‌های ایرانی از انتشار نام کامل یا عکس خودشان حتی در فضای مجازی واهمه دارند.
هم‌چنین باید یادآوری کنم که این گروه‌ها و موزیسین‌ها فقط نمونه‌ای از یک مجموعه‌ی بسیار مفصل هستند که امیدوارم دیگر رسانه‌ها هم کمک کنند تا بتوان تعداد بیشتری از آن‌ها را به مخاطبان موسیقی معرفی کرد. دسترسی من به موسیقی گروه‌های محدودی بوده و سلیقه‌ی محافظه‌کارم در انتخاب موسیقی قطعا در دست‌چین کردن این گروه‌ها بی‌تاثیر نیست. نکته‌ی مهم ولی این‌جاست که تعداد این گروه‌ها و هنرمندان بسیار فراتر از آن چیزی است که اکثر علاقه‌مندان فکر می‌کنند و تنوع و پراکنده‌گی‌شان در سطح کشور چهره‌ای جدید از وضعیت فرهنگی جامعه ایران ترسیم می‌کند.
اولین گروهی که در این مجموعه به آن می‌پردازم، گروهی است که هم سابقه‌ی قابل توجهی دارد و هم برای کسانی که موسیقی زیرزمینی را جدی‌تر دنبال می‌کنند، شناخته شده است. گروه “منتال ریلیس” از حوالی سال ۲۰۰۹ فعال است؛ هم تجربه‌ی اجرای زنده دارد و هم تجربه‌ی ضبط آلبوم.
آلبوم جدید آن‌ها به نام “سرای سرود” قرار است به زودی روی وب‌سایت گروه منتشرشود. منتال ریلیس گروهی است که در شیراز مستقر است و خواننده و گیتاریست آن از چهره‌های شناخته شده موسیقی و فرهنگ این شهر است.
از نظر صدا دهی، منتال ریلیس در ۳۰ ثانیه اول شما را جذب می‌کند. وسواس در فضاسازی لعابی از موسیقی الکترونیک به ترانه‌های گروه می‌دهد، ولی گیتار الکتریک و به خصوص افکت‌هایی که برای صداسازی گیتار استفاده شده، پخته‌گی و وزنی به کارها می‌دهد که دارای پیام روشنی است: شما با یک گروه جدی و استخون‌دار طرفید. من کلا طرفدار تنوع صدادهی در فضای یک آلبوم نیستم و دوست دارم آلبوم فضایی یک دست داشته باشد؛ اما در کار آخر منتال ریلیس تعادلی هوشمندانه بین تنوع صداها در قطعه‌های مختلف و یک‌دستی و یک پارچه‌گی در کل آلبوم به عنوان اثری واحد به چشم می‌خورد که حاصل تجربه‌ی این گروه است.
شاید عامل دیگری که به این یک‌دست شدن کمک می‌کند، انتخاب ترانه‌ها باشد. ترانه‌های این آلبوم منتخبی از سروده‌های استاد ابتهاج هستند. اشعاری که خواننده‌های سنتی و به نامی آن‌ها را در قلب موسیقی سنتی اجرا کرده‌اند؛ این‌بار در فضای پروگرسیو راک با گیتار و کیبورد اجرا می‌شوند و جالب این‌جاست که برای من بسیار نو و تازه صدا می‌دهند. ترانه‌هایی که ظرفیت آن را دارند که در فضای موسیقی راک اثر گذار باشند.
شاید یکی از بهترین تنظیم‌های این مجموعه روی قطعه‌ی مشهور برخیز باشد:
برخیز که غیر از تو مرا دادرسی نیست
گویی همه خوابند ، کسی را به کسی نیست
آزادی و پرواز از آن خاک به این خاک
جز رنج سفر از قفسی تا قفسی نیست
تا آئینه رفتم که بگیرم خبر از خویش
دیدم که در آن آئینه هم جز تو کسی نیست
ترانه را می‌توانید در این دو لینک گوش کنید. لینک یک. لینک دو
منتال ریلیس به نظر من همه‌ی عناصر یک گروه راک ایرانی را دارد که البته همه‌ی این عناصر لزوما جذاب نیستند. توضیح می‌دهم : اگر در کشورهای دیگر یک گروه راک به واسطه‌ی ظاهر غیر متعارف و رفتار ساختار شکنانه عضوی از خانواده‌ی موسیقی راک آن کشور می‌شود یا به قولی سبک زندگی را انتخاب می‌کند که موزیسین‌های راک این‌چنین تعریفش می‌کنند:
sex, and drugs and rock & roll
در ایران عناصر دیگری لازم است تا شما خود را عضو خانواده‌ی موسیقی راک به حساب آورید. برهم خوردن اجرا، عدم صدور مجوز ضبط و پخش، عدم صدور مجوز اجرا و در مورد گروه منتال ریلیس اخراج از ساختمان وزارت ارشاد بخاطر «ظاهر نامناسب». منتال ریلیس همه‌ی این‌ها را دارد؛ علاوه بر آن که اجرای زنده گروه به هم خورده و در یک مورد به خاطر برگزاری یک اجرای خصوصی اعضا گروه دستگیر و دادگاهی هم شده‌اند! این‌ها همه مجازات گروهی جوان مستعد است که موسیقی را خوب بلدند.
می‌توانید موسیقی این گروه را در صفحه‌ی فیس‌بوک‌شان دنبال کنید.
من موفقیت گروه منتال ریلیس را جدای از پشتکار و استعداد اعضا گروه در وسواس آن‌ها در انتخاب صداها و فضا سازی می‌بینم. ضمن این‌که اعضا این گروه از همکاری و تبادل فکر با دیگر موزیسین‌های داخل و خارج از ایران استقبال می‌کنند و نشان داده‌اند که ظرفیت بالایی برای حرکت رو به جلو دارند.
خیلی کنجکاوم تا ببینم در آلبوم بعدی آیا این گروه می‌تواند عناصر متنوع‌تری را در کلام انتخابی به خصوص به کار بگیرد؟ مشخصا منتظرم ببینم آیا گروهی با این استعداد برای آلبوم خود دست به ترانه‌سرایی می‌زند یا هنوز ترجیح می‌دهد از کلام دیگران استفاده کند (که البته اصلا اشکالی ندارد.)
حرف آخر. از هنرمندان زیرزمینی حمایت کنید. بازنشر موسیقی آن‌ها و خرید موسیقی که آن‌ها تولید می‌کنند. کمترین کاری است که می‌توانیم انجام بدیم. فراموش نکنیم این یک حرکت فرهنگی است که در دراز مدت تاثیر جدی خواهد داشت.
