اجلاس کنفرانس سران اسلامی در تهران انعکاس گسترده‌ای در سطح رسانه‌های بین المللی داشت چنانچه حتی شبکه تلویزیونی سی ان ان آمریکا افتتاحیه این مراسم را به صورت مستقیم و کامل پخش کرد و اخبار آن نیز توسط هفتصد خبرنگار خارجی حاضر در تهران به سراسر جهان مخابره شد. هفته‌نامه عصرما در تحلیلی از برگزاری این اجلاس نوشته بود: «به نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی ایران به کلیه اهدافی که با توجه به منشور سازمان کنفرانس اسلامی دنبال می‌کرد اعم از برگزاری آبرومند اجلاس، حضور مناسب و سطح قابل قبول هیأت ها، تصویب نظرات نظام در قالب قطعنامه پایانی، امکان گفتگو با کشورهای اسلامی در سطحی مناسب و … دست یافت.»این هفته نامه تاکید داشت: «روند شش ماه گذشته و در رأس آن برگزاری اجلاس سران کشورهای اسلامی باید این نکته را به کسانی که انتخاب آقای خاتمی را تهدیدی برای امنیت ملی می‌دانستند، آموخته باشد که همانگونه که قبل از انتخابات و طی مقالات و سخنرانی‌های گوناگون نوشتیم و گفتیم، نه تنها این انتخاب تهدیدی برای امنیت ملی ما نبوده و نیست، بلکه خود تضمینی برای امنیت ملی خواهد بود.» [ هفته‌نامه عصرما – بیست‌وششم‌آذر 1376]
به دنبال برگزاری این اجلاس ، خاتمی در یک گفتگوی مطبوعاتی که با حضور بیش از دویست و پنجاه خبرنگار داخلی و خارجی برگزار شد، مواضع خود را اعلام کرد. او در این جلسه ابتدا از گفتگوی تمدن ها، فرهنگها و ادیان سخن گفت و در پاسخ به پرسش خبرنگار شبکه سی بی اس آمریکا که از احتمال برقراری رابطه با آمریکا می پرسید، با اشاره به این که ایران اصل تشنج زدایی را پیشه کرده، در مورد ایجاد رابطه با آمریکا نیز گفت: «من مراتب احترام خود را به ملت و مردم آمریکا اعلام می‌کنم و امیدوارم با مردم آمریکا در آینده نزدیک، سخن بگویم ولی از بدی‌هایی که ستمکاران آمریکا در پنجاه سال گذشته در حق ما روا داشتند متأسفم.» خاتمی از این سیاستمداران آمریکا از زمان خود عقب افتاده‌اند ابراز تأسف کرده و گفت: «در دنیایی که به سوی چند قطبی شدن پیش می رود آمریکا سعی می کند اهداف خود را بر دیگر کشورها تحمیل کرده و جهان را به سوی یک قطبی شدن سوق دهد. سیاستمداران آمریکا باید به خود آمده و این اشکال اساسی را که زیانهای بزرگی به ملت بزرگ آمریکا تحمیل کرده رفع کنند.»
در ادامه این کنفرانس خبرنگار شبکه تلویزیونی سی ان ان آمریکا پرسید: در جریان مراسم گشایش هشتمین نشست سران کشورهای اسلامی در تهران دو سخنرانی متفاوت شنیده شد ؛ یکی از جانب آیت الله خامنه ای و دیگری از سوی شما، کدام سخن، سخن واقعی ایران است؟ این پرسش زیرکانه در واقع به دو نوع لحن مبارزه‌جویانه رهبر ایران از یک طرف در برابر مواضع میانه‌رو خاتمی اشاره داشت. خاتمی در سخنان خود حتی برای حل مساله فلسطین و اسرائیل راهکاری دموکراتیک مبنی بر مراجعه به آرای عمومی را پیشنهاد می‌کرد در حالی که رهبر ایران هرگونه مذاکره و گفتگو با اسرائیل را نادرست می‌دانست.
خاتمی در پاسخ به این پرسش گفت: «من تعارض و تباینی میان این دو سخنرانی ندیدم. جمهوری اسلامی ایران همواره چه از زبان امام راحل و چه رهبر بزرگوار، به دو اصل عزت و وحدت مسلمانان تأکید کرده است.»
سپس خبرنگار رویتر در باره گفت وگوی احتمالی رئیس جمهور ایران با مردم آمریکا و احتمال ایفای نقشی از سوی دولت آمریکا در این زمینه پرسید؛ و خاتمی گفت: «دولت آمریکا منتخب مردم است و ما به انتخاب مردم آمریکا احترام می‌گذاریم. اما من سخن متفکرانه و تاریخی با مردم امریکا دارم و معتقدم هرچه این گفتوگوهای متفکرانه بیشتر شود، جهان به صلح نزدیکتر می شود.» [روزنامه همشهری –بیست‌وچهارم آذر 1376]
صراحت خاتمی مبنی بر احترام به دولت امریکا به دلیل انتخاب آن توسط مردم امریکا تا آن زمان بی‌سابقه بود و انعکاس گسترده‌ای داشت. این سخنان و اعلام آمادگی رئیس‌جمهور ایران برای گفتگو با مردم آمریکا به نوعی گام اول دولت رفورمیست خاتمی تلقی شد که با انجام این گفتگو نیز فشارهای گسترده‌ی داخلی به او وارد شد اما باید توجه کرد که در برابر این قدم ، حرکت قابل توجهی از سوی طرفهای امریکایی برداشته نشد. یا حداقل اینکه این اقدامها بسیار دیرتر از آنکه راه را باز کند انجام شد.
چند ساعت پس از این گفتگوی مطبوعاتی خبر رسید که ابراهیم یزدی دبیر کل نهضت آزادی ایران- شناخته شده‌ترین اپوزیسیون مذهبی داخل ایران- دستگیر شده است. پیش از برگزاری کنفرانس، بحران بی‌سابقه سخنرانی آیت‌الله منتظری بوجود آمد که انعکاس جهانی بزرگی داشت و بلافاصله پس از برگزاری کنفرانس نیز یکی از رهبران مخالف حکومت ایران دستگیر شده بود. قرار بود هرچه خاتمی می‌کوشد که چهره‌ای میانه‌رو از حاکمیت ایران ترسیم کند بنیادگرایان نیز بکوشند که این چهره را تغییر داده و با گذشت زمان به تهدیدی جهانی تبدیل کنند!
اما از طرفی دیگر سید محمد خاتمی آرام آرام به یک چهره بین المللی تبدیل می‌شد. شاهد این مدعا سخنان دبیرکل سازمان ملل متحد است که در گفتگو با الشرق الاوسط تأکید کرد شرایط تازه در ایران می‌تواند زمینه بهبود روابط و همکاری میان ایران را با کشورهای همسایه و دیگر کشورهای جهان فراهم آورد و با ستایش از شخصیت خاتمی رئیس جمهوری ایران گفت: «خاتمی مرد جهان معاصر است و نسبت به راهی که ایران باید آن را در پیش بگیرد دیدگاه روشنی دارد.» دبیرکل سازمان ملل پیش بینی کرده بود سازمان کنفرانس اسلامی در طی سه سال بعد و در زمان ریاست خاتمی همکاری سازنده و گسترده ای با سازمان ملل متحد داشته باشد. [روزنامه ایران – دوم دی‌ماه 1376]