هشت روز مانده به آغاز مذاکرات اتمی میان جمهوری اسلامی و گروه 1+5، تهران هنوز برای انتخاب کشور میزبان مردد است. دیروز وزیر خارجه گفت این دبیر شورای امنیت ملی است که باید محل مذاکرات را تعیین کند. پیشتر دبیر مجمع تشخیص مصلحت، مشاور بین المللی رهبر جمهوری اسلامی و تنی چند از نمایندگان مجلس هشتم، عراق– را به عنوان مقصد مطلوب دیپلمات ها معرفی کرده بودند.در همین حال در شرایطی که که مقامات ارشد ایالات متحده برای چندمین بار در دو هفته اخیر پیرامون بسته شدن “پنجره فرصت ها” برای جمهوری اسلامی هشدار داده اند، روز گذشته آیت الله علی خامنه ای در جمع فرماندهان نیروهای مسلح “کثرت تهدیدها” علیه تهران را نشان دهنده “قدرت نظام اسلامی” توصیف کرد.
“جلیلی نظر نهایی را خواهد داد.” این را دیروز وزیر امورخارجه در ارتباط با محل برگزاری دور جدید مذاکرات جمهوری اسلامی با کشورهای 1+5 گفت. علی اکبر صالحی که روز چهارشنبه در حاشیه جلسه هیات دولت با خبرنگاران گفتگو می کرد، گوشزد کرد سعید جلیلی ـ– دبیر شورای امنیت ملی-ـ برای تعیین کشور میزبان مذاکرات با محمود احمدی نژاد نیز “مشورت” خواهد کرد.
به گزارش فارس رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی کشورهای “چین و عراق” را به عنوان گزینه های مطرح شده معرفی کرده اما گفته است: “مهمتر از زمان و مکان مذاکرات، محور مباحث است.”
در هفته های گذشته ترکیه ـ شهر استانبول- به عنوان مقصد دیپلمات های تهران، واشنگتن، مسکو، لندن، پاریس، پکن و برلین برای نشستن در پشت میز مذاکرات اتمی معرفی شده بود. حتی هفته گذشته رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه نیز وارد تهران شد تا به گفته ناظران پیش گفتگویی پیرامون محورهای مذاکرات در استانبول با رهبران جمهوری اسلامی داشته باشد.
علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه، در حاشیه دیدار مقامات دولتی جمهوری اسلامی و ترکیه در خاک سعدآباد خبر از قطعی شدن گفتگوی تهران با گروه 1+5 در روز سیزدهم آوریل ( بیست و پنجم فروردین) داده بود. هفته گذشته صالحی نیز برای دومین بار در یک ماه اخیر علاقه خود را نسبت به میزبانی ترکیه اعلام کرد. وی به خبرنگاران گفت: “نظر شخصی بنده در خصوص محل برگزاری این گفت و گوها این است که ترکیه می تواند گزینه برتر باشد.”
علی اکبر صالحی روز ۱۲ اسفند هم پس از انداختن رای خود به خبرنگاران گفته بود: “شخصا علاقمندم گفت و گوها در استانبول باشد.”
نخستین بار ولی نصر، مشاور وزارت خارجه آمریکا و کارشناس سیاست خارجی بود که در صفحه توییتر خود نوشت جمهوری اسلامی بغداد را به عنوان میزبان گفتگوها پیشنهاد کرده است.
وزارت خارجه عراق : سفرای 1+5 را دعوت کرده ایم
هوشیار زیباری، وزیر امورخارجه عراق، دیروز در بغداد اظهارات ولی نصر را تایید کرد. او گفت جمهوری اسلامی نسبت به میزبانی عراق به جای ترکیه ابراز علاقه مندی کرده است.
وزیر خارجه بغداد دیروز به خبرگزاری رویترز گفت: “پیشنهاد از طرف آن ها است، ما میزبان نمایندگان ایران بوده ایم، امروز می خواهیم سفرای گروه 1+5 را دعوت کنیم تا بیانیه ای در خصوص این پیشنهاد تسلیم کنیم” این در حالی است که وزیر خارجه ایالات متحده روز شنبه از توافق دو طرف بر میزبانی ترکیه خبر داده بود.
نخستین پیشنهاد رسمی برای تغییر مکان گفتگوها از استانبول به ترکیه را این هفته دبیر مجمع تشخیص مصلحت مطرح کرد. محسن رضایی ـ– فرمانده سابق سپاه ـ–گفته است: “با بد قولی‌های دوستان ما در ترکیه در پایبندی به برخی توافقات بهتر است این مذاکرات در مکان دیگری صورت گیرد.”
رضایی توضیحی در مورد این “بد قولی ها” ارائه نکرده است، با این حال ناظران می گویند تمایل جمهوری اسلامی برای تغییر جغرافیای مذاکرات، ارتباط مستقیمی با برگزاری نشست “دوستان سوریه” در استانبول در روز یکشنبه هفته جاری دارد؛ نشستی که رجب طیب اردوغان میزبان افراد و کشورهایی شد که بشار اسد، رئیس جمهور سوریه، آن ها را “دشمنان” خود خوانده است.
دلسرد از ترکیه
جمهوری اسلامی تنها کشوری است که رهبر آن صراحتا جنبش شهروندان سوری را “انحرافی” نام نهاده و گفته ارتش سوریه در حال مبارزه با “تروریست” ها است. در همین راستا مقامات تهران انتظار داشتند در دیدار هفته گذشته با نخست وزیر ترکیه، مواضع آنکارا در خصوص دمشق را هم تعدیل کنند، اما روز یکشنبه با برگزاری نشستی علیه سوریه در استانبول، از ترکیه دلسرد شده اند.
در همین ارتباط دیروز نماینده خمینی شهر در مجلس هشتم به گونه ای سخن گفت که گمانه زنی های تحلیل گران را تایید می کند. محمد جواد ابطحی ظهر چهارشنبه در نطق میان دستور با انتقاد از از نشست مذکور، محتوای آن را دشمنی با سوریه عنوان کرد و افزود: “( این اجلاس)، نشان داد که ترکیه عملا مجری سیاست‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی در منطقه است و شورای عالی امنیت ملی باید در تعیین جا برای مذاکرات با 5+1 تجدیدنظر کند.”
حمایت نمایندگان و ولایتی از عراق
دیروز روزنامه دست راستی رسالت نیز به نقل یکی از اعضای کمیسیون سیاست خارجی پارلمان جمهوری اسلامی به حمایت از میزبانی عراق پرداخت و نوشت: “مواضع عراق در خصوص مسائل مهم منطقه ای و بی طرفی این کشور نسبت به مسائل هسته ای ایران نشان می دهد عراق می تواند مکان مناسبی برای مذاکرات ایران و 1+5 باشد.”
علی اکبر ولایتی، مشاور آیت الله خامنه ای در امور بین المللی هم روز سه شنبه گفته بود برگزاری مذاکرات در عراق “وزن و جایگاه سیاسی” این کشور را ارتقا خواهد داد.
نیویورک تایمز: جمهوری اسلامی و بازی وقت
شانزدهم اسفند پس از نامه نگاری های متعدد میان دبیرشورای امنیت ملی جمهوری اسلامی با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، کاترین اشتون سرانجام پذیرفت تا 1+5 بار دیگر با تهران بر سر بحران اتمی جمهوری اسلامی به گفتگو بنشیند. وی در بیانیه خود البته ابراز امیدواری کرد جمهوری اسلامی وارد “مرحله ای از گفتگوهای سازنده” شود؛ مرحله ای که به گفته وی “بتواند به نگرانی های جامعه جهانی درباره برنامه هسته ای این کشور پایان دهد”.
اشتون ماه گذشته در پاسخ به درخواست سعید جلیلی برای ادامه مذاکرات اتمی از آن استقبال کرده اما از یاد نبرده بود تا به سران نظام تاکید کند تنها به مذاکرات “معنا دار” علاقه دارد.
آخرین دور مذاکرات اتمی میان جمهوری اسلامی و غرب به زمستان سال گذشته بر می گردد. اشتون زمانی که از جلسه با جلیلی در استانبول بیرون آمد به خبرنگاران گفت که “کاملا ناامید” شده است.
اینک در شرایطی که جمهوری اسلامی در اعلام کشور میزبان ابراز تردید می کند، دیروز روزنامه نیویورک تایمز نوشت: “هر گونه تاخیر بیشتر در متوقف کردن مذاکرات به طور حتم مسئولان غربی را به این نتیجه می رساند که در شرایطی که دانشمندانش با غنی سازی اورانیوم به پیش می روند، تهران برای زمان بازی می کند.”
کلینتون: تهران تعهدات محکم بدهد
در همین ارتباط روز سه شنبه وزیر خارجه ایالات متحده برای دومین بار در هفته جاری به جمهوری اسلامی در خصوص استفاده از “فرصت ها” هشدار داد. هیلاری کلینتون در یک موسسه نظامی در ویرجینیا خواستار ارائه “تعهدات محکم” از سوی جمهوری اسلامی در خصوص برنامه اتمی اش شد و مذاکرات پیش رو “یک فرصت” دانست تا “مناقشه بر سر برنامه هسته ایش را حل کند.”
وی به سران جمهوی اسلامی هشداد داده است که مذاکره با اعضای دائم شورای امنیت بعلاوه آلمان را “نشستی نامحدود” برای گفتگوی طرفین بدون “دستیابی به توافق” قلمداد نکنند.
هیلاری کلینتون روز شنبه نیز در عربستان سعودی در اظهاراتی مشابه با مواضع هفته گذشته رئیس جمهور ایالات متحده گفته بود: “زمان برای دست یافتن به راه حل صلح آمیز برای بحران هسته ای تهران در حال اتمام است. به گفته وی “پنجره فرصت ها همیشه باز نخواهد ماند.”
باراک اوباما هفته گذشته در حاشیه اجلاس بین المللی انرژی هسته ای در کره جنوبی پس از دیدار با اردوغان مقابل خبرنگاران بین المللی قرار گرفت تا به سران جمهوری اسلامی گوشزد کند فرصت حل و فصل برنامه اتمی تهران از طریق دیپلماسی رو به اتمام است. رئیس جمهور ایالات متحده به صراحت گفت: “پنجره‌ای از زمان برای حل دیپلماتیک این موضوع وجود دارد، اما این پنجره در حال بسته شدن است.”
ناظران این مواضع را یکی از جدی ترین هشدار های وی به جمهوری اسلامی از زمان روی کارآمدن وی در سال 2009 دانسته اند.
فرصتی برای شکست بن بست 9 ساله
در همین ارتباط اخیرا یکی از مذاکره کنندگان سابق هسته ای ایران در مقاله ای در بوستون گلوب نوشت که اگر آمریکا و اروپا حق ایران را برای غنی سازی اورانیوم به رسمیت بشناسند امکان پایان دادن به یک دهه رویارویی غرب با ایران بر سر برنامه هسته ای وجود خواهد داشت.
حسین موسویان، که در دولت محمد خاتمی به عنوان دیپلمات ارشد در مذاکرات هسته ای با غرب شرکت می جست، در این مقاله نوشته است: “مذاکرات میان ایران و گروه موسوم به 1+5 شامل پنج کشور عضو شورای امنیت سازمان ملل بعلاوه آلمان، بهترین فرصت برای شکست بن بست 9 ساله در برنامه هسته ای ایران است.”
بن بست مورد نظر موسویان پس از توافق موسوم به “سعد آباد” در سال 2003 آغاز شد. آن مذاکرات آخرین گفتگوی موفق جمهوری اسلامی با غرب به شمار می رود که باعث شد جمهوری اسلامی غنی سازی اورانیوم را متوقف کند. با این حال از تابستان سال 2005 ( 84) چند روز پیش از روی کار امدن محمود احمدی نژاد تهران اعلام کرد به تعلیق غنی سازی پایان داده است. نتیجه دیپلماسی دو دولت محمود احمدی نژاد باعث تصویب چهار قطعنامه علیه جمهوری اسلامی در شورای امنیت سازمان ملل شده است. به غیر از این ها ایالات متحده و اتحادیه اروپا به همراه متحدانشان فشارهای اقتصادی و سیاسی جداگانه ای را در سال های اخیر در مورد تهران اعمال کرده اند.
موسویان که در دوران احمدی نژاد توسط وزارت اطلاعات با اتهام جاسوسی بازداشت شده بود در مقاله اخیر خود می نویسد: “در واقع برای درخواست از ایران برای توقف غنی سازی اورانیوم خیلی دیر شده. ایران فناوری غنی سازی را به دست آورده است و آنرا قویا ادامه داده است و از مرحله برگشت ناپذیر در سال 2002 عبور کرده است.”
منظور از مرحله برگشت ناپذیر توانایی غنی سازی در حد درجه خلوص مورد نیاز ساخت سلاح هسته ای است.
چهار روز پیش روزنامه شیکاگو تریبون به نقل از یک اتاق فکر در آمریکا نوشت: “تفاوت میان درجه خلوص 5 درصد و درجه خلوص 90 درصد که برای ساخت بمب هسته ای ضروری است، فاصله زمانی ای را ایجاد می کند که می تواند از آن برای مذاکرات جدی استفاده کرد.”
این نشریه محورهای گفتگو را عرضه بسته ای از سوی غرب شامل به رسمیت شناختن حق غنی سازی، پایان تحریم ها و “عادی سازی پرونده هسته ای” جمهوری اسلامی از یک طرف و شفافیت کامل تهران در قبال آژانس بین المللی هسته ای و فراهم سازی و امکان بازرسی های گسترده از سایت های هسته ای خود از دیگر سو عنوان کرده است.
آیت الله خامنه ای: بدخواهان به آب و آتش زده اند
برخی معتقدند احتمالا جمهوری اسلامی زیر فشار تحریم های جهانی احساس کند باید مذاکرات “جدی تری” با غرب داشته باشد، اما آیت الله علی خامنه ای در آخرین سخنرانی خود نشان داد علاقه چندانی به عقب نشینی در زمان اوج گیری تنش ها ندارد. رهبر جمهوری اسلامی روز گذشته در دیدار با جمعی از فرماندهان نیروهای مسلح و مسئولان حوزه نمایندگی ولی فقیه طوری سخن نگفت که از تمایل حاکمیت به عقب نشستن در قبال تهدیدهای جهانی حکایت کند. او گفت: “کثرت تهدیدها نشان‌دهنده قدرت نظام اسلامی است، زیرا اگر جمهوری اسلامی قدرت و تأثیرگذاری بالایی نداشت، بدخواهان ملت ایران اینگونه سراسیمه خود را به آب و آتش نمی‌زدند.”
طبق سنت دیپلماتیک در جمهوری اسلامی آیت الله خامنه ای سیاست های راهبردی نظام را تعیین می کند و اوست که حرف اول و آخر را در برنامه اتمی می زند. برای نمونه پاییز دو سال پیش، پس از آنکه نمایندگان دولت حتی پیش نویس توافقی برای تبادل سه چهارم اورانیوم ایران با غرب را در وین امضا کردند، آیت الله خامنه ای از تهران این توافق را باطل اعلام کرد و از نمایندگان دولت خواست امضای خود را از پای آن توافق نامه بردارند.
رهبر جمهوری اسلامی در آخرین خطبه سیاسی نماز جمعه تهران به گونه ای سخن گفت که ناظران نسبت به مذاکرات پیش رو و دستاوردهایش ابراز بدبینی کردند. وی 14 بهمن گفته بود: “نباید از ارزش‌های اصولی غافل شد و سرگرم مسائل فرعی بود؛ یکی از کارهای اساسی ما این است که فریب لبخندها و دروغ‌های دشمن را نخوریم. گاهی به روی ما لبخند می‌زنند.”
