محبوبه نیک نهاد
مراسم افطار انجمن صنفی روزنامه‌نگاران که سه شنبه شب به بهانه افتتاح دانشکده خبر این انجمن برگزار شد، زمینه‌ساز گردهمایی جمع کثیری از روزنامه‌نگاران شاغل و بیکار شد که در حاشیه این مراسم افطاری، از مشکلات کار مطبوعاتی، شرایط پیش آمده و آینده فعالیت مطبوعاتی در ایران با هم سخن می‌گفتند.
در واقع پس از تعطیلی خبرگزاری ایلنا و روزنامه‌های هم‌میهن و شرق که به بیکاری جمعیت قابل توجهی از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران اصلاح طلب منجر شد، این اولین دیدار دهها روزنامه‌نگار بیکار شده با همکاران سابق و اعضای صنف خود بود.
حضور سید محمد خاتمی، رئیس‌جمهور پیشین در جمع روزنامه‌نگاران و در مراسم افتتاح دانشکده خبر انجمن صنفی روزنامه‌نگاران نیز رنگ و بوی خاصی به این گردهمایی داده بود؛ به خصوص به خاطر سخنان کوتاهی که او در انتقاد از توقیف مطبوعات و در هشدار نسبت به بیکاری بسیاری از روزنامه‌نگاران بیان کرد.
توقیف مطبوعات و فضای بسته رسانه‌ای در ایران
توقیف مطبوعات و تهدیدها و تحدیدهای پیاپی در ماههای گذشته، به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران فضای رسانه‌ای ایران را در یکی از بدترین دوره‌های خود در چند دهه اخیر قرار داده است. علاوه بر توقیف روزنامه‌های هم میهن و شرق و خبرگزاری ایلنا، فشارهای بی‌سابقه نهادهای حکومتی بر مطبوعات منتقد نیز کار اصحاب رسانه‌ها را بسیار دشوارتر ساخته است.
محدودیت‌های ایجا دشده برای روزنامه‌ها در ایران به حدی بود که چندی پیش اعتراض انجمن صنفی روزنامه‌نگاران را برانگیخت. این انجمن، ماه گذشته با صدور بیانیه‌ای نسبت به نقض آشکار قانون مطبوعات از سوی نهادها و مقامات حکومتی به شدت اعتراض کرد و برخی اظهارات شفاهی و کتبی مقامات قوای مجریه و قضاییه را به اعمال فشار برای “جلوگیری از چاپ و پیگیری برخی اخبار” ارزیابی کرد. انجمن صنفی در این بیانیه تصریح کرده بود که فشارهای غیرقانونی و تمکین مدیران مسئول مطبوعات باعث شده مطبوعات به ”بولتن‌های خبری مورد رضایت مقامات و نهادهای حکومتی” تبدیل شوند.
پیش از صدور این بیانیه، بیش از یکصد روزنامه‌نگار ابتدا با صدور اطلاعیه‌ای خواستار توقف سانسور و فشارها بر مطبوعات شدند و اندکی بعد با امضای نامه‌ای خطاب به مدیران مسئول روزنامه‌های اصلاح طلب، از آنها خواستند درخواست‌های غیرقانونی برخی مقام‌ها و نهادهای حکومتی برای سانسور مطالب را نپذیرند. در نامه سرگشاده این جمع که بیش از 120 نفر از روزنامه‌نگاران پای آن را امضا کردند، دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، صفار هرندی وزیر ارشاد دولت احمدی نژاد و سعید مرتضوی، دادستان تهران به تحدید مطبوعات متهم شده بودند.
اخراج خبرنگار یک روزنامه اصلاح طلب از جلسه خبری سخنگوی قوه قضاییه و احضار مدیران مسئول چهار روزنامه اصلاح‌طلب از سوی سعید مرتضوی، آخرین نمونه‌های فشار بر مطبوعات منتقد بوده‌اند. مرتضوی از این مدیران مطبوعات خواسته بود هیچ خبری را درباره دانشجویان بازداشت شده دانشگاه امیرکبیر منتشر نکنند، و در غیر این صورت منتظر توقیف باشند. این روزنامه‌ها نیز تاکنون کم و بیش به درخواست رسمی سانسور از سوی این مقام قضایی تن داده‌اند تا نشریه خود را از معرض توقیف برهانند؛ امری که به شدت مورد اعتراض روزنامه‌نگاران قرار گرفته است.
بزرگترین موج بیکاری روزنامه‌نگاران
توقیف دو روزنامه “شرق” و “هم میهن” و تعطیلی “خبرگزاری ایلنا”، که اخیرا باید تعطیلی خودخواسته ”روزنامه کارگزاران” به علت مشکلات مالی را نیز به این لیست اضافه کرد، به‌زعم ناظران باعث شکل‌گیری بزرگترین (یا دست‌کم پس از بهار 79، بزرگترین) موج بیکاری روزنامه‌نگاران در سالهای اخیر شده است. حتی پس از توقیف گسترده مطبوعات در بهار 79 نیز چیزی طول نکشید که اکثر روزنامه‌نگاران روزنامه‌های توقیف شده در روزنامه‌های دیگری مشغول به کار شدند؛ اتفاقی که درباره روزنامه‌نگارانی که اخیرا بیکار شده‌اند، نیفتاده است.
بدین ترتیب تخمین زده می‌شود که دست‌کم بیش از 200 روزنامه‌نگار که روزنامه‌نگاری تنها شغل آنهاست، با تعطیلی این چهار بنگاه مطبوعاتی، بیکار شده باشند. این اتفاق که در نوع خود بی‌سابقه است، باعث شد که محمد خاتمی هم در سخنان کوتاه خود، به موضوع بیکار روزنامه‌نگاران اشاره کند و برنامه‌ریزی انجمن صنفی بای حل مشکلات نیروهای مطبوعات توقیف شده را خواستار شود.
رئیس‌جمهور پیشین که اکنون مقامی جز ریاست “موسسه بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها” که آن هم غیردولتی است، ندارد، در این مراسم با ابراز تاسف از توقیف مطبوعات گفت: “متاسفانه در این توقیف‌ها به حقوق روزنامه نگاران و شاغلین بیکار شده، هیچ اهمیتی داده نمی شود. اگر کارگری بیکار شود تسهیلاتی برایش در نظر گرفته می‌شود، اما برای صنف روزنامه‌نگار چنین شرایطی به وجود نیامده است.“
وی سپس تنها وظیفه انجمن صنفی روزنامه‌نگاران در شرایط فعلی و تا پیش از برقراری امنیت در این حرفه را ”چاره‌اندیشی برای آسیب‌های ناشی از تعطیلی روزنامه‌ها” ذکر کرد؛ اگرچه خود اذعان داشت که: “فضای نامطلوب کنونی تا رسیدن به دموکراسی ادامه خواهد داشت.” اما با این حال افزود: “البته این دغدغه مختص جوامعی است که روزنامه‌نگاران در آن امنیت کمتری دارند. اما وظیفه انجمن صنفی این است که تا زمان حل این مشکل در جامعه ما، اطمینان خاطر بیشتری برای بخش‌های جوان‌تر صنف روزنامه‌نگاران ایجاد کند.“
خاتمی به طور مشخص، مشکلات روزنامه‌نگاران سیاسی‌نویس را نیز مورد توجه قرار داد: “روزنامه‌نگارانی که در حوزه سیاسی کار می‌کنند، لزوما انگیزه سیاسی ندارند و مشغول به کار حرفه‌ای خود هستند، آنها از توقیف نشریات بیش از همه آسیب می بینند.” وی در عین حال خواستار آن شد که: “انجمن صنفی باید چترش را باز کند و همه روزنامه‌نگاران را بدون در نظر گرفتن دیدگاه سیاسی آنها زیر چتر خود بگیرد.” او در حالی این سخنان را می‌گفت که در همین مراسم افطار، علاوه بر روزنامه‌نگاران، تعدادی از نیروهای سیاسی متعلق به جناح‌های مختلف نیز در این مراسم شرکت کرده بودند.
در این مراسم غیز ار سید محمد خاتمی، دکتر کاظم معتمدنژاد، مهندس لطف الله میثمی، مهندس عزت‌الله سحابی، دکتر ابراهیم یزدی، محسن امین‌زاده، محمدعلی ابطحی، دکتر احمد شیرزاد، عمادالدین باقی، دکتر غلامعباس توسلی، دکتر شهیدی، کامبیز نوروزی، محمد بسته‌نگار، دکتر علیرضا رجایی، دکتر هادی خانیکی و نیز علی مزروعی، رئیس انجمن صنفی روزنامه نگاران و دیگر اعضای این انجمن حضور داشتند.