سمیرا نیکو
روز 17 ژوئن، شورای حقوق بشر سازمان ملل، احمد شهید، وزیر خارجه سابق مالدیو را بعنوان گزارشگر ویژه ایران برگزید. شهید در سال 2007 در اعتراض به ناکامی دولت مالدیو در اجرای اصلاحات دموکراتیک، استعفا کرد. او اینک در مقام نماینده سازمان ملل موظف شده است که به ایران برود و درمورد وضعیت حقوق بشر تحقیق کند و گزارشی تهیه کرده و آن را به سازمان ملل ارائه دهد. بعد از اعلام این موضوع، روزنامه ای ایران گزارش دادند که شهید اجازه ورود به ایران را ندارد.
ویکتوریا نولاند، سخنگوی وزیرخارجه آمریکا، از انتخاب شهید استقبال کرد و گفت: “شهید یک مسلمان است که قرار است صدای میلیون ها ایرانی باشد که بشدت از نقض حقوق بشر در ایران در رنج هستند و دولت کشورشان به این موضوع اهمیتی نمی دهد. ما ازهمه اعضای سازمان ملل می خواهیم که از آقای شهید در انجام وظیفه اش حمایت کنند و از دولت ایران می خواهیم که به تعهداتش در برابر حقوق بشر جهانی عمل کند و به حکم آقای شهید احترام بگذارد.”
شهید چهارمین گزارشگر ویژه ایران بعد از اندرس اگوئیلار، رینالدو گالیندوپل و موریس کوپیتورن است. همه فرستادگان قبلی از نقض حقوق بشر در ایران ابراز نگرانی کردند اما دولت ایران با آنان کمی همکاری کرده بود. بعنوان مثال فقط یک بار به کوپیتورن اجازه داده شد که به ایران برود.
روبرتو توسکانو که از سال 2003 تا 2008 سفیر ایتالیا در ایران بود در این مصاحبه ماموریت، اهداف و چالش هایی که یک گزارشگر ویژه با آن روبرو است، توضیح می دهد.
سازمان ملل گزارشگر ویژه ای برای تحقیق در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران تعیین کرده است. وظایف تفکیک شده این فرد چیست؟
یک گزارشگر ویژه باید آماده گزارش دادن باشد. این سمت نیازمند مجموعه ای از تحلیل های مهم در مورد وضعیت حقوق بشر در کشوری است که باید به آنجا برود. گزارشگر فقط نقش یک صندوق پستی را بازی نمی کند. او باید در مورد اطلاعات خبره باشد زیرا هم اطلاعات زیادی وجود دارد هم تکذیب این اطلاعات.
گزارشگر باید نظم داشته باشد زیرا باید معتبر باشد. او باید اطلاعات را در مورد حکومت کشوری که به آنجا فرستاده شده است، جمع آوری کند. این جمع آوری اطلاعات مثل جمع آوری اطلاعات در دادگاه است به این معنا که دادگاه حتی در مورد یک قاتل زنجیره ای هم باید منصفانه عمل کند. انصاف داشتن و حرفه ای بودن بسیار مهم است.
چرا سازمان ملل چنین تصمیمی گرفت؟ چرا حالا این تصمیم گرفته شد؟
در شورای حقوق بشر در ژنو به یک توافق سیاسی رسیدیم که منجر به توسعه این ایده شد. نظر شخصی من این است که اتفاقاتی که در سال 2009 در ایران افتاد نیاز به این اجرای این ایده را تشدید کرد زیرا بدون شک وضعیت حقوق بشر در ایران خطرناک تر شده است.
قبل از سال 2009 هم مشکلات نقض حقوق بشر در ایران هم وجود داشت اما بعد از آن وضعیت بدتر شد. جوامع بین المللی نسبت به این مسئله بیشتر آگاه شدند و به همین دلیل کشور های بیشتری به نفع فرستادن گزارشگر ویژه رای دادند. در رای گیری شورای حقوق بشر 22 نفر موافق، 7 نفر مخالف و 14 نفر ممتنع رای دادند.
با اعتراض ایران، شما چقدر احتمال می دهید که ایران همکاری کند؟ یک گزارشگر در صورتی که اجازه ورود به ایران را نداشته باشد، چطور می تواند موثر عمل کند؟
اوضاع به نظر خوب نمی رسد. رفتار ایران منفی بوده است. امیدوارم یک نفر در ایران درک کند که بهتر است گزارشگر ویژه به ایران برود تا بتواند دقیق و منصفانه کار کند. اما من خیلی خوشبین نیستم. موریس کوپیتورن، گزارشگر قبلی یک بار در آغاز کارش به ایران رفت اما دیگر این موضوع تکرار نشد زیرا ایران چنین اجازه ای به او نداد.
چه کسی معمولا اطلاعات نقض حقوق بشر در مورد ایران را جمع آوری می کند؟ فعالان حقوق بشر، دیده بان حقوق بشر یا عفو بین الملل؟
فکر می کنم گزارشگر باید به منابع اطلاعاتی موجود در ایران تکیه کند. بسیاری ار این سازمان ها معتبر هستند و می توانند بعنوان منبع خبر مورد استفاده قرار بگیرند. آنها تنها راه حل هستند.
چطور یافته های گزارشگر ویژه وضعیت حقوق بشر را در ایران مشخص می کند؟
مهم ترین وظیفه فعالان حقوق بشری این است که این اطلاعات را در اختیار عموم قرار بدهند. هر حکومت سرکوبگری آرزو دارد که کسی به کارش کاری نداشته باشد، مثل کره شمالی. آیا ما خبر داریم که چند مخالف در زندان های کره شمالی هستند؟ آیا ما نام آنها را می دانیم؟ به هیچوجه. اگر یافته های گزارشگر کافی نباشد، نمی توانیم بفهمیم که چرا حکومت ها انقدر از این سمت متنفر هستند.
آیا ایران برایش مهم است که مجامع بین المللی بیشتر و بیشتر درمورد نقض حقوق بشر در این کشور حرف می زنند؟
این موضوع ایران را ناراحت می کند. این موضوع هر دولتی را ناراحت می کند. اگر کسی بعنوان گزارشگر به آمریکا می رفت با وجود زندان ها، رفتار با مهاجران در برخی از ایالت ها مثل آریزونا و غیره باعث ناراحتی می شد. اما مسلما هیچ کس نمی تواند جایگزین فعالیت های مردم خود آن کشور بشود. مجامع بین المللی می توانند کمک کنند اما این کار هر فرد در کشور خودش است. آینده ایران قطعا بستگی به تصمیم ژنو، نیویورک یا حتی واشنگتن ندارد. از بیرون ما نباید هیچ آسیبی برسانیم. ما نباید راهکاری را انتخاب کنیم که به احتمال توسعه زندگی، دموکراسی و حقوق بشر ایرانیان آسیب می رساند.
سی بی اس، 19 ژوئن
