اسکات پترسون
اولویت اول واشنگتن و پایتخت های اروپایی در باره ایران در سال جدید میلادی، احتمالاً برنامه هسته ای تهران و دور جدید گفتگوها در استانبول در اواخر ژانویه است.
اما از نظر رهبران ایران، سال 2011 با چالش های چشمگیری همراه خواهد بود. در حالیکه محمود احمدی نژاد دست به کار حذف یارانه ها شده است، اقتصاد نابسامان کشور نیز تحت تأثیر تحریم ها قرار گرفته است.
آنچه در ورای بحران موجود در جمهوری اسلامی به چشم می خورد، مشروعیت زیر سؤال رفته ای است که از زمان انتخابات ریاست جمهوری ژوئن 2009 تاکنون، چاره ای برای آن پیدا نشده است. انتخابات سال گذشته سبب اعتراض خیابانی میلیون ها ایرانی ها به تقلب در انتخابات شد و برخی از این اعتراضات به خون نیز کشیده شد.
مهمترین چالش تهران در سال 2011، اصلاحات اقتصادی خواهد بود.
به گفته فریده فرحی کارشناس مسائل ایران از دانشگاه هاوایی، پس از آنکه یارانه ها به مدت چندین دهه، خزانه کشور را سالانه 50 تا 100 میلیارد دلار تهی می کرد، اقدام ناگهانی تهران برای حذف یارانه بنزین، سوخت و نان، یک راهکار “به شدت ضربتی” به نظر می رسد.
درواقع این بزرگترین تغییر در سیستم اقتصادی ایران از زمان انقلاب اسلامی 1979 است. انقلاب ایران توانست حکومت غربزده شاه در ایران را سرنگون کند اما به جای آن یک سیستم خدمات دولتی با قیمت ارزان را جایگزین آن کرد. هرچند گزارشاتی از بروز ناآرامی در کشور منتشر شده است، اما از میان برداشتن یارانه ها پس از یک نسل، می تواند به طور بالقوه به یک فاجعه سیاسی تبدیل شود.
این نکته که قیمت ها به طور غیرمترقبه ای افزایش یافته اند، آن هم در حالیکه نیازمندترین قشر کشور می تواند ماهیانه تنها 40 دلار برای جبران قیمت سوخت دریافت کند، سبب افزایش خطرات این طرح شده است.
فرحی می گوید: “قسمت اعظم این طرح بر روی جلب رضایت مردم تمرکز یافته است. این کار با سازماندهی فوق العاده ای انجام شده است اما در اینجا یک سؤال بزرگ مطرح است: چرا در چنین شرایطی و آن هم درحالیکه ایران زیر فشار سنگین خارجی قرار گرفته و از داخل نیز در موضع ضعف قرار دارد، دولت باید دست به چنین کار بزرگی بزند؟”
وی افزود: “من پاسخی برای این سؤال ندارم. من فقط آرزو می کنم این طرح عملی باشد؛ زیرا اگر کارآمد نباشد، پیامدهای بسیار بسیار جدی برای ایران خواهد داشت، البته نه فقط برای حکومت جمهوری اسلامی .”
تمهیدات جدیدی که از سوی احمدی نژاد اعلام شده، در صدد حل مشکل مزمنی است که به مدت چندین دهه در ایران وجود داشته است. سال 2011، یک سال پرکار خواهد بود.
جواد صالحی اصفهانی اقتصاددان مؤسسه بروکینگز از واشنگتن می گوید: “این شیوه عدم برابری از انباشت ثروت و قدرت، همیشه در این کشور وجود داشته است.”
آقای صالحی اصفهانی از تهران گفت: “تورم از برخی نظرات چیز خوبی است. تورم عامل تسهیل کننده ای است که اقتصاد را با واقعیت جدید منطبق می کند.”
“متأسفانه اگر دولت هم بخواهد تا حدی راه را برای تورم بازبگذارد، باید تظاهر کند اجازه این کار را نمی دهد زیرا تحمل ایرانی ها برای تورم کم است.” هرچند وی نرخ تورم را در حال حاضر 10 درصد عنوان می کند، اما عموم ایرانی ها آن را معادل 50 درصد درنظر می گیرند.
صالحی اصفهانی گفت: “مردم نمی دانند قیمت جهانی غذا تا 30 درصد افزایش یافته است. این یک اقتصاد جهانی است. شما نمی توانید مانند کسی که در یک کشور آفریقایی زندگی می کند به خرید خودتان ادامه دهید؛ شما در منطقه ای با مردم ثروتمند زندگی می کنید.”
وی گفت حتی اگر تنها بهای چند کالا در ایران افزایش یابد، همین مسأله می تواند سبب “ایجاد هراس” شود و دولت را مجبور کند تا “برای آرام کردن مردم”، جلوی افزایش برخی قیمت ها را بگیرد.
ایران گذشته از معضلات داخلی، در سال جدید با مجموعه پیچیده ای از چالش ها در سیاست خارجه خود نیز روبرو خواهد بود.
علی اکبر صالحی وزیر امورخارجه جدید ایران که مدرک دکترایش را از دانشکده فنی ماساچوست در کمبریج دریافت کرده، هفته گذشته در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود گفت: “اولویت اول ایران در سیاست خارجه ، باید همسایگان و جهان اسلام باشد. از این نظر، عربستان سعودی و ترکیه جایگاه خاصی دارند. ایران و عربستان سعودی به عنوان دو کشور مهم در جهان اسلام، می توانند به کمک یکدیگر مشکلات بسیاری را حل و فصل کنند.”
فرحی گفت: “سؤال این است که آیا امکان سازش، البته از سوی هر دو طرف ایران و آمریکا و نه فقط از سوی ایران، وجود خواهد داشت یا خیر.” فرحی عقیده دارد برای ایران منطقی است که در حال حاضر به توافقی دست پیدا کند که در آن هنوز غنی سازی اورانیوم در حد محدود در داخل کشور مقدور باشد و این کار تحت نظارت کامل و تمهیدات ایمنی سفت و سخت تر صورت بگیرد.
فرحی گفت: “اکنون که ایرانی ها پس از کفتگوهای ژنو ادعای پیروزی کرده اند، ایران سر موضع خود ایستاده است و البته این خود نوعی پیروزی است. من فکر می کنم راه برای رسیدن به نوعی سازش باز شده است.”
البته هرگونه توافقی به سازش واشنگتن نیز احتیاج دارد. واشنگتن تا اینجای کار اصرار داشته که ایران باید تمامی فعالیت های غنی سازی را متوقف کند. غنی سازی می تواند برای تهیه سوخت و تولید انرژی هسته ای به کار رود اما در صورت ادامه این فرآیند تا درجات خلوص بالاتر، امکان استفاده از آن در تولید یک سلاح هسته ای نیز وجود دارد.
منبع: کریستین ساینس مانیتور- 31 دسامبر
