کارن استپانیان
انجیک که ساکن تهران است، ظرف سال های گذشته شاهد مهاجرت سه پسرش به آمریکا بوده و اکنون نیز دخترش قصد دارد پس از ازدواج به آنجا برود.
انجیک 60 ساله به جامعه ارامنه کشور تعلق دارد، جامعه ای که خود قدیمی ترین قوم مسیحی دنیا محسوب می شود. هرچند سرزمین مادری آنها در قلمروی امپراطوری عثمانی قرار گرفته بود، اما قرن هاست که ارمنی ها در ایران نیز حضور داشته اند.
میزان مهاجرت ارمنی ها ظرف سال های گذشته افزایش یافته و علت این پدیده، جستجو برای یافتن زندگی بهتر و به دور از تبعیض بوده است. تحت قانون اساسی ایران، ارمنی ها به عنوان اقلیتی بزرگ از وضعیت ویژه ای برخوردار بوده و امتیاز پیروی از آئین ها و سنت های خود را داشته اند.
انجیک می گوید اخیراً به دلیل امکان استفاده اقلیت های دینی ایران از کمک های اچ آی اِی اس (انجمن عبری کمک به مهاجران ) و نیز پیگیری سفارت اتریش در تهران، مهاجرت به آمریکا آسانتر شده است.
انجیک توضیح می دهد: «وقتی تقاضانامه مورد پذیرش قرار می گیرد، انجمن مبلغ 3,000 دلار به ازای هر فرد خانواده می پردازد و سپس شما به اتریش سفر می کنید تا مراحل قانونی انجام شود و بعد هم می توانید عازم آمریکا شوید.»
انجمن اچ آی اِی اس کار خود را به عنوان سازمانی آغاز کرد که به یهودیان برای فرار از وضعیت خطرناک و تحت تبعیض کمک می کرد، اما اخیراً به سایر اقلیت های مایل به ترک ایران نیز کمک کرده است.
تندروهای ایران طبیعتاً به این انجمن مشکوک هستند اما دولت ایران چشمان خود را بر روی این کانال مهاجرت بسته است.
به گفته وازگن، یک مکانیک ارمنی در تهران، «این روزها اگر قصد رفتن به آمریکا دارید، فقط کافی است تصمیم خود را بگیرید و سپس عازم شوید. مشکل پولی وجود ندارد.»
اکثر کسانی که در صدد مهاجرت هستند، فقدان دورنمای مناسب در زیر سایه شرایط اقتصادی کشور را به عنوان انگیزه خود عنوان می کنند. اما برخی دیگر اعتقاد دارند به کمک مهاجرت، شانس بیشتری برای حفظ زبان و هویت شان در مقایسه با زندگی در ایران وجود دارد.
وازگن هنوز دو دل است زیرا زندگی در آمریکا با شیوه های سنتی زندگی ارمنی ها در ایران بسیار متفاوت خواهد بود.
او می گوید: “ممکن است من در آمریکا نتوانم مانند ایران بر فرزندانم کنترل داشته باشم. ما در اینجا مدارس خاص ارامنه، باشگاه ها، کلیساها و چیزهای دیگری داریم.”
نگرانی هایی از این دست که با کاسته شدن از رنگ و بوی هویت و فرهنگ همراه است، نظیر سنت ازدواج انحصاری در داخل جامعه ارامنه، به وفور در میان ارامنه سنتی تر به چشم می خورد.
اختلاف فاحش میان آیین مسیحی ارامنه با مذهب غالب شیعه در ایران، به آنها امکان داده است که یک هویت قدرتمند جداگانه برای خود داشته باشند. ازدواج در خارج از جامعه شدیداً نهی شده است و نهادهای جامعه ارامنه با بقیه سازمان ها تفاوت دارند.
اصلی ترین مذهب ارمنی، به نام کلیسای آپوستولیک، به عنوان یک اصل از تغییر دین حمایت نمی کند و به این ترتیب از سرشاخ شدن با نهادهای شیعه کشور حذر می کند. کلیسای کوچکتر کاتولیک ارامنه هم از این اصل پیروی می کند. کلیسای پروتستان آمریکا به امور تبلیغاتی دست می زند و البته این کار را از طریق نومسیحیان قبلاً مسلمان صورت می دهد، کاری که سبب برانگیخته شدن خشم روحانیون اسلامی در ایران می شود.
کاهش شمار دانش آموزان در مدارس ارامنه از دامنه گسترده مهاجرت آنها حکایت دارد. مدرسه ای که قبلاً 450 دانش آموزداشته اکنون تنها 180 دانش آموز دارد.
کاهش جمعیت مناطق ارمنی نشین خصوصاً در اصفهان، تبریز و ارومیه و به میزان کمتر در رشت، بندر انزلی و اراک مشهودتر است.
تازه ترین موج مهاجرت، سومین خیز ترک کشور از سوی ارامنه ظرف سه دهه گذشته محسوب می شود. بسیاری از ارامنه در اولین سال های انقلاب 1979 ایران از کشور خارج شدند و سپس موج دیگری در دوران جنگ هشت ساله ایران با عراق در دهه 80 به راه افتاد.
جمعیت ارامنه در دهه 1980 حدود 200,000 نفر تخمین زده می شد اما با ظهور موج جدید مهاجرت، آمار قابل اعتمادی در خصوص تغییرات جمعیتی در دست نیست. جمعیت ارامنه اکنون چیزی بین 40,000 تا 80,000 نفر تخمین زده می شود.
ارامنه این روزها از اعتبار کیفی خوبی در برخی مشاغل نظیر تجارت، صنایع غذایی و تعمیرات اتومبیل برخوردارند. آنها نظیر سایر اقلیت های دینی نمی توانند در شغل های حساس نظامی یا دولتی به کار گرفته شوند اما همچنان در مشاغل بلندمرتبه ای نظیر مدیریت و مهندسی در طرح های سازندگی و صنعتی به کار مشغول اند.
برای کسانی که ترجیح می دهند بمانند، در ایران یک صحنه فرهنگی غنی وجود دارد. باشگاه ها و کلیساها پررونق هستند و کتاب هایی به خط انحصاری ارمنی چاپ می شوند. موسیقی دان ها نیز از کشور همسایه، ارمنستان، به ایران سفر می کنند و به اجرای برنامه می پرازند.
ارامنه در عین حالً از شهرت ساختن نوشیدنی الکلی خانگی نیز برخوردارند. انجام این کار که با منع شدید قانونی در ایران روبروست، به این دلیل که منحصراً برای مصرف در جامعه ارامنه صورت می گیرد، با تحمل حکومت همراه بوده است. در ایران اسلامی، بهترین تمجیدی که می شود از یک گیلاس شراب یا نوشیدنی الکلی دیگر کرد، این است که بگوئیم «ارمنی» است، حتی اگر آن نوشیدنی در جای دیگری ساخته شده باشد.
منبع: میدل ایست آنلاین- 30 اوت
