علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی چند روز پیش در جریان بازدید از آثار هنرمندان سبزوار گفت: “فضای باز فرهنگی یکی از سیاست‌های در حال پیگیری است. فضای باز فرهنگی به معنای این است که همه کسانی که دارای فکر و اندیشه نظر هستند بتوانند سخن بگویند، آزادانه بنویسند و آزادانه نظراتشان را به دیگران منتقل کنند.” او اضافه کرد: “به همان اندازه که انسان ها در شکل و ظاهر متفاوت هستند از نظر فکر و سلیقه هم متفاوت هستند. البته موضوع مهم این است که همدیگر را قبول کنیم و فکر دیگران را بپذیریم. در حوزه مطبوعات تمامی افرادی که اهل قلم سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی هستند باید بتوانند سخن خود را بنگارند. بر این باور نیز هستیم که مخالفان این افراد نیز می توانند سخنانشان را بگویند و بنویسند.”
جنتی با تاکید بر اینکه “تا کنون تلاش کرده ام فضا را باز کنم.” یادآوری کرد: “صدور مجوز برای کتاب، نشریات و مطبوعاتی که برخی از آنان به دلیل خرده گیری های گذشته اجازه نشر داشتند و با ایجاد تغییراتی منتشر شدند از این قبیل است.”
او افزود: “معنی فضای باز ولنگاری و هرزگی و فساد و آلوده کردن نسل جوانی که بایستی استعدادش در مسیر صحیح قرار بگیرد نیست.”
در ماه های گذشته، موضوع فرهنگ، بهانه مهمترین چالش دولت روحانی با راستگرایان شده است. راستگرایان برای جلوگیری از باز شدن فضای فرهنگی از هیچ اقدامی فروگذار نکرده اند.
اواخر خرداد بود که سرهنگ خلیل هلالی، رئیس پلیس اماکن نیروی انتظامی گفت: “پلیس اجازه نمی دهد ناهنجاریها در اماکن افزایش یابد و در بازرسی های دوره ای با اماکنی که مرتکب تخلف شوند برخورد می شود.”
او اضافه کرد: “پلیس اماکن در سراسر کشور بر خانه های اجاره ای، اقامتی نظارت دارد و کنترل های لازم روی این خانه ها انجام می شود، این در حالی است که طرح ساماندهی ویلاها نیز در دستور کار است و در حد امکان روی این اماکن نیز نظارت وجود دارد.”
هلالی همچنین خبر داد: “بر اساس قانون مجوز جدیدی برای راه اندازی قهوه خانه صادر نمی شود چرا که این کار بر اساس قانون ممنوع است.”
خبرگزاری بسیج نیز چند روز پیش از قول محمدرضا نقدی، رییس سازمان بسیج مستضعفین نوشته بود: “متأسفانه در جای جای کشور و نقاط مختلف شهرهای ایران می‌توان جوانانی را مشاهده کرد که ظاهری نامناسب برای خود ساخته‌اند. عده‌ای از جوانان تفاوت زیبایی با جلوه نمایی را هنوز درک نکرده اند. باید آنها را آگاه کنیم چرا که نمونه این چنین مدل‌هایی در کشور و در شهرها زیاد است. ما نباید تشبه به دشمن اسلام پیدا کنیم.”
او سپس خطاب به “صنف آرایشگر” گفته بود: “جبهه شما صنف آرایشگر امروز جبهه‌ای عظیم است و امیدواریم با کمک پروردگار و با استقامت در راه شهدا قدم برداریم. ما آمده‌ایم که بدانیم تکلیف مان در امروز جامعه جهانی به چه شکل است و شما صنف آرایشگر در این راه و در این مبارزه می‌توانید نقشی پررنگ از خود به جای گذارید، فرهنگ صرف دانشگاه و یا کتابخانه و یا مکان‌های علمی و فرهنگی دیگر نیست بلکه نقشی که شما امروز در فرهنگ کشور ایفا می‌کنید می‌تواند از صنف کتاب‌فروش بیشتر باشد.[…] امروز همان آرایشگاه و محل کار شما خط مقدم مقابله با دشمن است و می‌تواند در همان مکان با فرهنگ مخرب غرب بجنگید.”
چند روز پیش هم علی مطهری درباره وضعیت حجاب سئوالی از وزیر کشور مطرح کرده بود که انعکاس گسترده ای داشت. او با پخش تصاویر گروهی از دختران در مجلس نسبت به وضعیت پوشش آنها اعتراض کرد و گفت: “معتقدیم که اگر نوعی پوشش مانند ساپورت به تاسی از شبکه‌های ماهواره‌ای در کشور باب شد که به هیچ عنوان هم فلسفه حجاب را تامین نمی‌کند، دولت موظف است غیرقانونی بودن آن را اعلام کرده و اعمال قانون کند تا این موضوع رسمیت پیدا نکند و این کار در درجه اول باید از اماکن دولتی و نسبت به کارمندان دولتی و دانشجویان انجام شود اما ما می‌بینیم که این پدیده روز به روز در حال پیشرفت است و چه بسا افرادی تصور کنند که این نوع پوشش منافاتی با پوشش اسلامی ندارد بنابراین باید در این زمینه اطلاع‌رسانی شود و دولت اطلاعیه صادر کند و غیرقانونی بودن آن را اعلام کند.”
البته تلاش برای محدود کردن آزادیهای اجتماعی به این موارد محدود نیست. هفته پیش جلسه ای با نام “مرزبانی فرهنگی” در مشهد تشکیل شد و در آن گروهی از راستگرایان نگرانی های فرهنگی خود را اعلام کردند.
سایت راستگرای قاصد نیوز در گزارشی از این جلسه نوشته بود: “همه آمده بودند تا بگویند مقابله با رخنه های فرهنگی به فرموده رهبر معظم انقلاب امری است بسیار جدی و با سبد کالا یا یارانه‌ی نقدی به این آسانی قابل ترمیم نیست. بگویند نقش مسئولان دولتی در این عرصه به مراتب سنگین تر از بقیه است و شانه خالی کردن از این مهم، خیانتی بزرگ به آرمان های اسلام و انقلاب تلقی خواهد شد.”
بر اساس این گزارش صدرالدین شریعتی، رئیس سابق دانشگاه علامه طباطبایی طی سخنانی گفته بود: “تا سال76 فضای معنوی در دانشگاه‌ها بالا بود اما با شروع دوران اصلاحات حریم و قداست دانشگاه‌ها را دگرگون کردند و با قرائت‌های مختلف از دین و هم‌شکل کردن خود با غرب فضای دانشگاه را تغییر دادند.”
او اضافه کرده بود: “در موضوع تفکیک کلاس ها در دانشگاه علامه ما چهارهزار کلاس را تفکیک کردیم. اما دیدید که هجمه سنگینی را بر سر این موضوع آوردند. گفتیم حداقل به عنوان یک متد و روش و نه یک موضوع دینی بگذارید مدتی این اتفاق آزمایش شود.”
همچنین حجت الاسلام سیدجعفر طباطبایی، که به عنوان استاد اخلاق معرفی شد، معتقد بود: “جلوی امر به معروف را کسانی گرفتند که آن روزها به سردار رادان(برای گشت ارشاد) نامه نوشتند و گفتند احترام شهروندان و زن دست و پا لخت محترم است!”
سعید حدادیان، مداح ساکن تهران نیز در این گرد هم آیی گفته بود: “چه کنیم که برخی مسئولین توجه ندارند. در عرصه ادبیات به جای اینکه نگاه به سوی راهیان نور و دفاع مقدس باشد متاسفانه برخی ها به سمت سوژه های اروتیک(جنسی) می روند.”
حجت الاسلام آقاتهرانی نماینده مجلس و معلم اخلاق دولت احمدی نژاد نیز تاکید داشت: “کسی که بعد از این همه شهید دادن و ایثارگری مردم برای انقلاب بگوید بهشت شما به من ربطی ندارد نگاه به بُعد مادی و حیوانی انسان دارد.وقتی نقد می کنیم می گویند یک عده آدم بیکار، دلواپس دین اند. پس چرا انقلاب کرده ایم. زمان شاه مگر جلو قراردادهای هسته ای بسته بود؟ پس چرا امام فریاد زدند اسلام از دست رفت؟انقلاب برای احیاء اسلام بود، رهبر معظم انقلاب صراحتا اعلام کرده‌اند نگران فرهنگ هستند ولی برخی نگران اسلام بودن را مسخره می‌کنند. چطور می توان نگران نبود؟”
همچنین جواد کریمی قدوسی نماینده مشهد نیز در همین جلسه اعلام کرد: “آزاد سازی ماهواره از سمت دولت، برداشتن فیلترینگ، عدم حضور رهبری در نمایشگاه کتاب، اجازه تک خوانی زن ها، دفن سگ های گروه سگ های زرد در بهشت زهرا، دفاع از آرم شیر و خورشید توسط دستیار ویژه، کم فروغ کردن شعله های جهاد، چراع سبز نشان دادن به خواسته های حقوق بشری غربی، تئوریزه کردن تسلیم مردم ایران در برابر دشمن و گرفتن غرور ملی و تحریک اقوام با شعار اعتدال از جمله اتفاقات اخیر در عرصه فرهنگ است.”
اسفند ماه سال گذشته، رهبر جمهوری اسلامی در دیدار با اعضای خبرگان رهبری تاکید کرد که او هم در نگرانی فرهنگی با اعضای خبرگان شریک است. خامنه ای گفته بود: “با مسائل فرهنگی شوخی نمی‌شود کرد، بی‌ملاحظگی نمی‌شود کرد؛ اگر چنانچه یک رخنه فرهنگی به‌وجود آمد، مثل رخنه‌های اقتصادی نیست که بشود جمع کرد، پول جمع کرد یا سبد کالا داد یا یارانه نقدی داد؛ این‌جوری نیست، به این آسانی دیگر قابل ترمیم نخواهد بود، مشکلات زیادی دارد.”
او چند هفته بعد نیز طی سخنان خود در مشهد به مناسبت سال جدید شمسی تاکید کرد: “عزیزان من! فرهنگ از اقتصاد هم مهم‌تر است. چرا؟ چون فرهنگ، به معنای هوایی است که ما تنفّس می‌کنیم؛ شما ناچار هوا را تنفّس می‌کنید، چه بخواهید، چه نخواهید؛ اگر این هوا تمیز باشد، آثاری دارد در بدن شما؛ اگر این هوا کثیف باشد، آثار دیگری دارد.”
او همچنین چنانچه در سالهای اخیر مرسوم کرده است، نامی هم برای سال ۱۳۹۳ انتخاب کرد: “اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی”
نگرانی خامنه ای از تغییرات احتمالی حوزه فرهنگی که با روی کار آمدن دولت روحانی بیشتر شده است، موجب شد که او برخلاف سنت سالهای اخیر در نمایشگاه کتاب تهران نیز حاضر نشود، و نارضایتی خود را آشکارتر کند.
مخالفان دولت نیز با استناد به سخنان رهبر جمهوری اسلامی، بیشترین فشار را در زمینه نهادهای فرهنگی به دولت جدید وارد کردند. روزنامه کیهان حتی یکبار ابراز نگرانی کرد که فضای فرهنگی جدید “خاطره تلخ سالهای سیاه اصلاحات در هجمه هدفمند به ساختارها و بنیان‌های اصیل فرهنگی” را زنده کرده است. بعدها آیت‌الله موحدی کرمانی، در خطبه های نماز جمعه تهران گفت: “به وزارت ارشاد، علوم و رسانه‌ها هشدار می‌دهم مبادا نظام ما به انحطاط اخلاقی و فرهنگی زمان اصلاحات بازگردد؛ مراقب باشید. مبادا اباحه‌گری در رسانه‌ها ترویج شود و دولت تماشاگر باشد.”
