تیم آرانگو
با خروج نیروهای آمریکا از عراق، ایران به سادگی می رود که نفوذ خود را در خلا قدرت در این کشور، که در حال حاضر هم قابل ملاحظه است، بیشتر تثبیت کند. ولی با این وجود، با توجه به اینکه عراق یک مرکز دیگر شیعه در منطقه، به غیر از ایران، به حساب می آید، بسیاری از ناظران معتقدند ایران مدت هاست محبوبیت خود را از دست داده است.
عدنان الظروف، فرماندار نجف می گوید هرچند مردم نجف زمانی به ایرانی ها علاقه داشتند ولی امروز “90 درصد مردم از آنها متنفرند.”
مسلم است که موضع ایران در عراق ظرف هشت سال گذشته تقویت شده است و دولت شیعه و همچنین روحانی ضد آمریکایی آن، مقتدی الصدر، روابط نزدیکی با ایران دارند. ولی به دلایلی که نامعلوم است ـ شاید وضع بد اقتصاد ایران و بدبینی تاریخی نسبت به ایرانی ها ـ ایران نتوانسته است نفوذ خود را افزایش دهد.
در واقع تعداد زیادی از کشورها به سرکردگی ترکیه بیشترین محبوبیت را پیدا کرده و با مردم نجف نزدیک شده اند.
فرماندار نجف، که در شیکاگو و میشیگان زندگی کرده است و تبعیت آمریکا را هم دارد می گوید، “تا قبل از سال 2003 بیش از 90 درصد مردم نجف ایرانی ها را دوست داشتند. اکنون 90 درصد آنها از ایرانی ها نفرت دارند. ایران دوست دارد بگیرد؛ نمی خواهد بدهد.”
آقای ظروفی در کافه ای همراه با محافظین خود قرار ملاقات گذاشت. در بیرون کافه خوردوهای سفید اسپورت در انتطار بودند، در حالیکه هزاران نفر از مردم از مقبره امام علی، مهمترین حرم شیعیان، دیدن می کردند.
آقای ظروفی در مورد نفوذ ایران در منطقه جنوب غربی عراق، که مذهب شیعه دارند، اظهار نظر می کند.
معمولا گفته می شود جنگ عراق صحنه شطرنجی را ایجاد کرد که در آن ایران و آمریکا به رقابت برای قدرت پرداخته اند. یکی از نتایج این مبارزه برای قدرت، قوی تر شدن ایران از نظر سیاسی است، که هم با رهبران عراق نزدیک تر بود و هم بسیاری از آنها در زمان صدام حسین به ایران گریخته بودند.
ولی داستان از این پیچیده تر است، بخصوص در جنوب عراق که شیعیان بر آن تسلط دارند و بعد از اشغال آمریکا قدرت بیشتری پیدا کرده اند. کشورهای دیگر، بخصوص ترکیه، چین، لبنان و کویت از طریق مبادلات اقتصادی روابط مستحکمی با عراق پیدا کرده اند.
این مساله بلافاصله بعد از اشغال آمریکا به الگوی رایجی بدل شد. مهدی نجات نی، دیپلمات ایرانی که رئیس هیات اقتصادی ایران در بغداد است، گفت کالاهای ایرانی، بخصوص کالاهایی با کیفیت نازل نظیر پنیر، میوه و ماست، به سوی بازار های عراق روانه شد. او گفت همین امر باعث لطمه خوردن به شهرت ایران شد ولی قیمت های نازل این کالاها تا امروز هم عامل مصرف آن در عراق بوده است.
این امر سرمایه گذاری تجار ایرانی در جنوب عراق را دشوار کرده است. یکی از سرمایه گذاران ایرانی در نجف می گوید: “مساله اصلی مدیران اقتصادی ایران هستند. بعد از سقوط رژیم عراق خیلی از شرکت های ایرانی به اینجا آمدند ولی شکست خوردند.”
مقامات در عراق هنوز ازکیفیت نازل کالاهای ایرانی شکایت دارند و از میزان کم سرمایه گذاری همسایه شرقی خود و ارتباط آنها با شبه نظامیان ستیزه جو در عراق ناراضی هستند. شکایت اصلی آنها از آمریکایی ها عدم نفوذ آن هاست.
یکی از اهداف آمریکایی ها ایجاد الگویی از یک اسلام شیعه دموکراتیک در این منطقه بود، که بتواند به الگویی در برابر الگوی ایران بدل شود. ولی به نظر می رسد عکس این مساله اتفاق افتاده است. ولی ایران از آنجا که از روابط خود با رهبران کشور استفاده کرده تا نفوذ خود را در کشور بیشتر کند و نیز از شبه نظامیانی که سربازان آمریکایی را می کشند حمایت کرده، نتوانسته است از سایر روش ها برای نفوذ در مردم استفاده کند.
رئیس شورای ولایتی نجف گفت سرمایه گذاری های ایران تقریبا متوقف شده است. وی در مورد آمریکایی ها گفت آنها در حال سرمایه گذاری بودند ولی آنها نیز متوقف شده اند.
وی گفت: “ما امیدواریم شرکت های آمریکایی به اینجا بیایند. من آرزو داشتم آمریکا به عوض سربازان، شرکت های خود را به اینجا می فرستاد”. وی یک روحانی شیعه است که 14 سال را در ایران گذرانده است.
با خروج نیروهای آمریکایی از عراق، این دیگر بر عهده دیپلمات ها و تجار است که نفوذ آمریکا را در عراق حفظ کنند. در حالیکه وزارت خارجه در فکر عملیات وسیعی برای خروج نیروهای آمریکایی است، ناظران معتقدند که آمریکا فرصت نفوذ در نهادهای شیعه عراق را در جنوب، که منبع مهم قدرت به شمار می روند، از دست می دهد.
ولی نفوذ در روحانیون شیعه آسان نیست. هرچند بسیاری از مقامات شیعه نظر خوبی نسبت به آمریکایی ها دارند ولی نهاد شیعه در عراق نسبت به آمریکا کمتر خوش بین است.
آمریکا نه تنها به درخواست آقای ظروفی برای گشایش کنسولگری در نجف پاسخ منفی داد، بلکه دفتر تیم بازسازی استانی وزارت خارجه را که در این استان فعال بود نیز در تابستان سال جاری و قبل از موعد تعیین شده تعطیل کرد.
هرچند ایران در غلبه بر روح و ذهن مردم ناموفق بوده است ولی همچنان می تواند مشکل آفرین باشد. در تابستان سال جاری، حملات ستیزه جویان تحت حمایت ایران افزایش یافت و باعث شدبسیاری در محافل دیپلماتیک خواهان باقی ماندن سربازان آمریکا در عراق برای مدت طولانی تری شوند.
ولی ظاهرا مشکلات آفریده شده توسط ایران چندان شامل حوزه تجارت نمی شود. سامی العسکری، عضو مجلس عراق و از نزدیکان نوری المالکی، نخست وزیر عراق، گفت: “بسیاری تصور می کنند ایران به دلیل نفوذ سیاسی خود، اقتصاد عراق را نیز تحت سیطره داد. چنین نیست؛ ترکیه چنین نقشی دارد.”
المالکی زمانی در ایران زندگی می کرده است و روابط نزدیک با تهران دارد، اما این امر نتوانسته است به نفوذ اقتصادی و فرهنگی در عراق بیانجامد. جوست هیلترمن از موسسه بحران بین المللی معتقد است پیدا کردن عراقی هایی که واقعا به ایران اعتماد داشته باشند مشکل است.
او گفت: “آقای المالکی واقعا ناراحت بود از اینکه می دید هتل ها را شرکت های ترکیه ای می سازند و ایران قادر نیست این کار را بکند.”
منبع: نیویورک تایمز - 8 اکتبر- 2011
