مهلت شش‌ماهه مذاکرات برای دستیابی به توافق بلندمدت بر سر برنامه هسته‌ای ایران به نیمه راه رسیده و درحالیکه هر دو طرف نسبت به رسیدن به چنین توافقی خوش‌بین هستند، مسایل تاکتیکی، استراتژیک و چالش‌های سیاسی داخلی امکان توافق جامع را محدود کرده است.
از نگرانی‌های فزاینده، بحران اوکراین است. این بحران بصورت بالقوه می‌تواند مذاکرات هسته‌ای را پیچیده و اتفاق نظر در توافق را با مشکل مواجه کند. ادامه تلاش‌های روسیه برای زیر پا گذاشتن تمامیت ارضی اوکراین و ایجاد بی‌ثباتی در این کشور بدون شک موجب تحریم‌های بیشتر آمریکا و اتحادیه اروپا خواهد شد. این موضوع ارتباط دیپلماتیک بین قدرت‌های غربی و مسکو را تیره می سازد.
لازمه مذاکرات هسته‌ای موضع متحد بین کشورهای درگیر است. در مذاکرات قبلی ثابت شده که این مساله ای دشوار است. بالاگرفتن تنش در شرق اوکراین و تضعیف روابط بین آمریکا و اروپای غربی و روسیه، می‌تواند این توازن را بر هم زند و روسیه را به عدم همکاری در مورد آینده فعالیت‌های غنی‌سازی ایران بکشاند.
چنین اقدامی از جانب روسیه، تاثیراتی منفی بر ایران و روسیه و امنیت خاورمیانه خواهد داشت، اما همچنین می‌تواند از هدف سیاست خارجی روسیه، که سرگئی لاوروف وزیر خارجه این کشور آن را “احیای عدالت تاریخی” در فضای شوروی سابق نامیده است، حمایت کند.
در حالیکه آمریکا، روسیه، چین و اروپا در عدم توانایی ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای منافع مشترک دارند، این منافع به جای اینکه در یک راستا باشد بیشتر همپوشانی دارند. آمریکا، اروپا، کشورهای خلیج فارس، اسرائیل و بیشتر کشورهای خاورمیانه ایران هسته‌ای را یک نگرانی بنیادین می‌دانند، در حالیکه برای روسیه و چین این موضوع مشکل‌ساز اما نهایتا قابل مدیریت است.
پیچیده شدن مذاکرات در واقع نشانگر این است که مذاکرات با رقابت و دورنمای ژئوپولیتیک منطقه‌ای نامعلومی همراه است. این منطقه درگیر رهبری ناهماهنگ آمریکا، تنش آمریکا با ائتلاف‌ها و شرکای سنتی منطقه بر سر وضعیت سوریه، ایران و مصر و فعالیت و نفوذ رو به افزایش روسیه است. همچنین به وضوح شاهد تلاش‌های چین برای تقویت روابط با تامین‌کنندگان انرژی و مقابله این کشور با نفوذ آمریکا در منطقه هستیم.
این رقابت‌ها خصوصا در بازار دفاعی این منطقه تاثیر بسزایی دارد. بودجه دفاعی خاورمیانه در سال ۲۰۱۳ به میزان ۱۲.۱ درصد افزایش یافت که سریع‌ترین در جهان است. شرکت‌های روسی و کره‌جنوبی در کنار بقیه، در این بازار فعال هستند و خود را برای موقعیت‌های آینده آماده می‌کنند. به عنوان مثال واردات تجهیزات دفاعی عراق از روسیه از ۴۱ میلیون دلار در سال ۲۰۰۹ به ۶۶۶ میلیون دلار در سال ۲۰۱۴ رسید. امسال عراق پنجمین کشور واردکننده تجهیزات دفاعی جهان از روسیه بود. این افزایش خرید از کره‌جنوبی حتی بیشتر هم است. در سال ۲۰۱۵ این رقم به ۸۴۸ میلیون دلار خواهد رسید که عراق را به بزرگترین بازار تجهیزات نظامی کره‌جنوبی تبدیل می‌کند.
در ماه فوریه گزارش شد که بین روسیه و مصر قرارداد ۳ میلیارد دلاری بسته شده که نمونه‌ای از رقابت تجاری در خاورمیانه است.
رسیدن به یک توافق قابل قبول دوجانبه بر سر مسئله هسته‌ای ایران یکی از حساس‌ترین مسایل جاری جهان است و فارغ از ابعاد توافق، تاثیر بسزایی بر ثبات منطقه و امنیت جهان خواهد داشت. با این وجود، مسیر توافق روزبه‌روز، با وجود رقابت‌ها در خاورمیانه، ائتلاف‌های شکننده و سخت‌تر شدن مسایل داخلی کشورها، باریک‌تر می‌شود.
منبع: گالف‌نیوز - 26 آوریل 2014
