‏ عکس های تازه از نهانخانه اتمی

نویسنده

‏‏nahankhaneatomi.jpg

ویلیام جی براود ‏

محمود احمدی نژاد در تازه ترین بازدید خود از تاسیسات غنی سازی اورانیوم در نطنز دیدار کرد، محلی که ‏به ادعای ایران، برای مقاصد صلح جویانه و تامین انرژی هسته ای بر پا شده است. ‏

این محل دور افتاده برای آزمایش نسل جدیدی از سانتریفوژ که با سرعت بیشتری چرخش می کنند و از ‏نظر تئوری، اورانیوم طبیعی را سریع تر به سوخت راکتور یا تسلیحات هسته ای تبدیل می کنند، اخیراً در ‏کانون توجهات جهانی قرار گرفته است. دستگاه های جدید قابل اعتماد تر از نسل پیشین محسوب می شوند- ‏که البته گاهی هم نقایص فاجعه انگیزی به دنبال داشتند.‏

همزمان با بازدید رییس جمهور از این مرکز، ایران به انتشار 48 عکس از داخل آن دست زد. این اولین بار ‏بود که نمای جالب توجهی از داخل این مکان اسرار آمیز در دسترس قرار می گرفت.‏

جفری جی لوییس، یک متخصص کنترل تسلیحات از بنیاد آمریکای نوین که یک گروه تحقیقاتی خیریه در ‏واشنگتن است، گفت: “آنها تحسین برانگیزند. ما در حال فهمیدن برخی چیزها هستیم.” ‏

از همه مهمتر این است که تصاویر یاد شده، اولین نمای عمومی از دستگاه های جدید سانتریفوژ آی آر- 2 ‏موسوم به نسل دوم ماشین های یاد شده به شمار می روند. هیچ تصویر دیگری غیر از این عکس ها وجود ‏ندارند، بنابراین کارشناسان هسته ای در سراسر دنیا بر مدارک دیداری یاد شده تکیه کرده اند تا اندازه دستگاه ‏های جدید، میزان کارآیی آنها و آمادگی آنها را در اجرای عملیات سنگین غنی سازی را مورد بررسی قرار ‏دهند. آنها به این عکس ها، به عنوان تحفه اطلاعاتی نگاه می کنند. ‏

آندریاس پرسبو، یک تحلیلگر مرکز اطلاعات و آموزش و تحقیقات در لندن که یک گروه غیردولتی مشوق ‏کنترل تسلیحات است، در وبلاگ این مرکز می نویسد: “این ها اطلاعات بسیار ارزشمندی است.“‏

نکته تعجب آور در این بازدید، حضور وزیر دفاع دولت – مصطفی محمد نجار- بود. برخی تحلیلگران ‏حضور وی را در تناقض با ادعاهای ایران در صلح آمیز بودن ماهیت فعالیت ها در این صحرا تلقی نمودند. ‏در یکی از تصاویر، لبخند بزرگی بر چهره آقای نجار نشسته است و ظاهراً در حال راهنمایی همراهان رییس ‏جمهور است. ‏

تحلیلگران هسته ای می گویند این عکس ها، دریچه ای را به سوی یک دنیای پشت پرده باز کرد که تا پیش از ‏این، فقط برای مقامات ایرانی و عده ای بازرس بین المللی شناخته شده بود. ‏

هوستون جی وود، یک کارشناس دستگاه های سانتریفوژ از دانشگاه ویرجینیا، در مصاحبه ای گفت: “من هیچ ‏چیزی نمی بینم که نشان دهد آنها برای تبلیغات این کار را کرده اند. به نظر می رسد آنها بر روی ماشین های ‏پیشرفته ای کار می کنند.” ‏

ایران در حال جداسازی اورانیوم 235 از اورانیوم 238 است. اورانیوم 235 که در طبیعت کمیاب است، به ‏آسانی به دو ذره تقسیم شده و از خود انرژی هسته ای آزاد می کند. این نوع از اورانیوم نسبت به نوع قبلی، 3 ‏ذره نوترونی کمتر دارد. این ویژگی باعث می شود تا سبکتر بشود و ماده مناسبتری برای سانتریفوژ (چرخش ‏با سرعت بالا) محسوب شود. ‏

هر چند این کار به نظر آسان می رسد، اما دستگاه های سانتریفوژ می بایست روز وشب و به مدت چند ماه تا ‏چند سال با سرعت صوت کار کنند. ممکن است به آسانی توازن خود را از دست بدهند و اجزای آنها متلاشی ‏شود. ‏

غلامرضا آقازاده، رییس سازمان انرژی هسته ای ایران، در مصاحبه سال 2006 با تلویزیون دولتی ایران ‏گفته بود: “روزهای اول، دستگاه های ما خیلی از کار می افتادند.” او گفت پس از آنکه کارشناسان ما با ‏دستان خالی، بسیاری از مشکلات را پشت سر گذاشتند، مطالعاتشان به یافتن خوشه های میکروبی ختم شد. ‏

آقازاده گفت این میکروب های کوچک می توانستند دستگاه را از توازن خارج نموده و باعث خرابی آنها ‏شوند. او اضافه کرد: “منظور ما از خراب شدن یک دستگاه، تبدیل شدن آن به پودر است.” ‏

به گفته بازرسان سازمان انرژی هسته ای، ایران در نهایت مخفی کاری، کار بر روی برنامه دستگاه های ‏سانتریفوژ خود را از سال 1985 آغاز کرده است. آنها از روی یک طرح پاکستانی که به پی -1 معروف ‏است، نمونه برداری کردند. امروز طول نمونه ایرانی به شش فوت می رسد. در داخل این دستگاه، یک ‏چرخشگر آلومینیومی به پردازش گاز اورانیوم با سرعت خیره کننده ای می پردازد. ایران به نصب 3000 ‏عدد از این دستگاهها در نطنز اقدام کرده است و اخیراً کار افزایش آن به 9000 عدد را آغاز کرده است. ‏

ایران از چند سال پیش به تلاش برای ساخت نوع پیچیده تر و جدیدتر از سانتریفوژ نسل دوم پاکستان موسوم ‏به پی -2 دست زد. چرخشگر اصلی این نوع از دستگاه ها از جنس استیل بسیار مقاومی است که می تواند با ‏سرعت بیشتری بگردد و در عین حال، ریسک تخریب را بکاهد. ‏

با اینحال، ایران در تهیه استیل مورد نظر کار سختی را پیش رو داشت. به همین دلیل، انها در خفا و به جای ‏نمونه قبلی، دست به کار ساخت نمونه خود تحت عنوان آی آر- 2 شدند. این نسبتاً شگفت انگیز است که ایرانی ‏ها به سطح بالاتری از مهارت های فنی دست پیدا کرده اند. در بهترین حالت، دستگاه های آی آر- 2 می توانند ‏باعث تسهیل روند تولید سخت رآکتور یا بمب برای ایران شوند. ‏

کارشناسان غربی می گویند نمونه به تصویر کشیده شده از دستگاه آی آر-2 به طول 3 فوت، معادل یک دوم ‏طول دستگاه پی 1 است. معذالک، سرعت چرخش آن دو برابر بیشتر است. ‏

دیوید آلبرایت، رییس موسسه علوم و امنیت ملی که یک گروه خصوصی ردیابی تکثیر هسته ای در واشنگتن ‏است، می گوید: “این رقم بالایی است. این می تواند غنی سازی را تا چهار برابر برساند.“‏

بالاترین نمره اطلاعاتی از سوی کارشناسان به یکی از عکس ها از سری 48 عکس منتشر شده داده شده ‏است که در آن، آقای احمدی نژاد و همراهان او به مشاهده یک دستگاه آی آر-2 باز شده بر روی یک میز ‏مشغول هستند. اجزای دستگاه، چرخشگر و قطعات اصلی دیگر، همگی قابل مشاهده اند. ‏

مرکز کنترل تسلیحاتی وونک که تحت ریاست دکتر لوییس به فعالیت مشغول است، دست به برگزاری ‏مجموعه مباحثاتی در مورد این عکس زد. اغلب نظرات بر روی قطعات دستگاه متمرکز بودند. معذالک، ‏آقای جفری ای فردن، یک کارشناس از ام آی تی، به میزی که دستگاه روی آن باز شده و پرچم ایران بر روی ‏آن اشاره کرده است.‏

او نوشته است: “تولید بومی اجزای پیچیده این دستگاه، چیزی است که باید به آن بالید. نشان دادن پرچم ایران ‏هم راه مناسبی برای جار زدن تصویری این احساس است.“‏

یک کارشناس سانتریفوژ اروپایی که از نزدیک برنامه هسته ای ایران، از جمله ارزیابی های بازرسان بین ‏المللی، را دنبال می کند می گوید هنوز کارهای مشکلی بر سر راه دستگاه آی آر-2 باقی مانده است. او که به ‏خاطر حساسیت مساله از فاش کردن نامش خودداری نمود، گفت: “آنها مطمئناً چند ماه، اگر نگوییم یک سال، ‏تا زمان مرحله بعدی کار و تولید انبوه فاصله دارند.“‏

سازمان های امنیتی ایالات متحده می گویند زودترین زمانی را که می توان برای ساخت بمب هسته ای ایران ‏در نظر گرفت، سال 2009 است، معذالک فاصله زمانی 2010 تا 2015 معقول تر به نظر می رسد. این در ‏حالی است که ایران اصرار دارد تولید سوخت هسته ای برای استفاده در تولید جریان الکتریسیته است.‏

آقای دکتر وود از دانشگاه ویرجینیا درباره نمایش این عکس ها بوی غرور و تکبراحساس می کند. او گفت: ‏‏”برای من اینکه آنها عکس ها را منتشر کردند، تعجب آور بود. به نوعی، نشانه از خود راضی بودن بود. من ‏فکر می کنم اگر آنها دست خودشان را رو نکنند، بیشر به نفع شان است.“‏

به نظر می رسد تحلیلگران علیرغم شفافیت در بازدید رییس جمهور، دستگاه های سانتریفوژ را همچنان به ‏چشم یک معما نگاه می کنند. ‏

تهران می تواند در نهایت از آنها برای هدف خوب یا بد، روشنایی شهرها یا ویرانی آنها استفاده کند. آنها می ‏گویند، تنها زمان است که مقاصد اصلی ایران را روشن می کند. ‏

منبع: نیویورک تایمز - 29 آوریل‏