پرستو سپهری
یازدهمین جشنواره بین المللی تئاتر دانشگاهی ایران در شرایطی شروع به کار نمود که تیغ سانسور، نمایش های بسیاری از کارگردانان جوان این رویداد فرهنگی را قلع و قمع کرده است. آن هم در حالی که بسیاری از کارشناسان معتقدند تئاتر دانشگاهی مهم ترین رکن برای شکوفایی تئاتر حرفه ای یک کشور است.
ارعاب داوران، حذف شایستگان
درحالی که بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران رشته تئاتر معتقدند که تئاتر دانشگاهی مهم ترین رکن برای شکوفایی تئاتر حرفه ای یک کشور است؛ این جریان در ایران به شکل معکوس پیش می رود تا لطمات آن راامروزه در آثار تولید شده حرفه ای ها که خود زمانی در همین جشنواره مهم شرکت داشته اند شاهد باشیم. دولت جمهوری اسلامی ایران با سرمایه گذاری اندک و راه اندازی این فستیوال توسط وزارت علوم، سال هاست که به صورت مستقیم سیاست های خود را به تئاتر ایران تزریق می کند تا دانشجویانی که در طول سال، تنها این فرصت را برای اجرای تولیدات شان غنیمت می شمارند با فشارهای گوناگون از قبیل بازبینی های متعدد، سانسورهای ویژه و تذکرات مکتوب و شفاهی بلندبالا کارهایشان را به صحنه برسانند.
در همین راستا وزارت علوم با تدابیر مختلف دبیر و کارکنان اجرایی این فستیوال را از میان دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاه های تحت نظر خود(نه دانشگاه آزاد) انتخاب می کند تا تحرکات، جزییات و امور کلان میان شرکت کنندگان را بهتر و راحت تر تحت کنترل داشته باشد. از این میان می توان به افرادی چون عباس اقسامی و سعید هاشمی پور اشاره داشت که به ترتیب دبیران دهمین و یازدهمین دوره تئاتر دانشگاهی محسوب می شوند.
عباس اقسامی[نفر وسط]
عباس اقسامی سال هاست که از اصلی ترین نیروهای وزارت علوم در این گونه مراسم هاست. او که فارغ التحصیل رشته تئاتر یکی از دانشگاه های وزارت علوم است با وجود اینکه در میان اساتید و دانشجویان تئاتری وجهه چندان مثبتی ندارد به عنوان دبیر دائمی تشکیلات خانه تئاتر دانشگاهیان منصوب شده تا به طور مستقیم بر فعالیت های دبیرخانه تئاتر دانشگاهیان نظارت داشته باشد. به گفته وی در وبلاگ خانه تئاتر دانشگاهی ایران: ”اینجا یک تشکیلات پشتیبانی- حمایتی علمی، فرهنگی و هنری در زمینه تولید، آموزش و پژوهش است، تشکیلاتی که به‌عنوان زیرمجموعه اداره کل امور فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری، در راستای رسیدن به تئاتر علمی تاسیس شده است.“
اما باگذشت چندین و چند ماه از تاسیس این محل دولتی نه تنها هیچ رویداد دانشگاهی درآن اتفاق نیفتاده، بلکه با فامیلی ساختن این مرکز دولتی بسیاری از دانشجویان نام و آدرس ساختمان آن راهم نمی دانند… اقسامی مدت هاست به دستور مصطفی اسلامی، مدیرکل امور فرهنگی وزارت علوم، به عنوان یکی از داوران بخش های متفاوت جشنواره برگزیده می شود.
سعید هاشمی پور هم از فارغ التحصیلانی است که در کارنامه خود اثر قابل ذکری ندارد. او در جشنواره امسال مجری تمامی اهداف وزارت علوم بود و به شکل قاطع از حضور نمایش هایی که کمترین مورد اخلاقی داشتند و یا عوامل آنها از نظر سیاسی فعالیت هایی انجام داده بودند، جلوگیری کرد. از جمله می توان به نمایش های “مرگ تصادفی یک آنارشیست”و “قماربازان ” اشاره کرد که از سوی دانشجویان مشهد و تنکابن به جشنواره ارائه شده بود و تنها به دلیل فعالیت های سیاسی گروه مجری و محتوای نمایشنامه از جدول برنامه های جشنواره حذف شدند. این اتفاق درحالی صورت گرفت که علیرغم وعده و وعیدهای هاشمی پور به گروه ها مبنی بر حضور در تهران به شرط اصلاح برخی قسمت ها، تغییر نام نمایش قماربازان به” Rounders “ و حذف برخی بازیگران نمایش “آنارشیست” و علی رغم دریافت همه جوایز اصلی این منطقه به گروه های فوق، با به هم ریختن فضای اختتامیه و تهدیدات داوران آن از سوی مسئولین دانشگاه سبزوار و مدیران دولتی شهر، این دو نمایش به مرحله پایانی جشنواره در تهران نرسیدند. داوری بخش مناطق این جشنواره برعهده ناصح کامکاری، حسن شمس آبادی و ایرج محرمی بود.توضیحات ناصح کامکاری درمورد این جشنواره را که در وبلاگ شخصی وی آمده، می خوانید:
ناصح کامگاری
با انتشار فهرست ناقص برگزیدگان یازدهمین جشنواره تئاتر دانشگاهی منطقه شرق و شمال شرق کشور که از بیست و هشتم آذر تا دوم دی ماه در سبزوار برگزار شد توضیح زیررا برای تنویر افکار عمومی جامعه تئاتر دانشجویی لازم می دانم. از بدو ورود من و آقای ایرج محرمی و ملحق شدن داور سوم آقای حسین شمس آبادی از شهرستان سبزوار، مسولین فرهنگی و دانشجویی دانشگاه تربیت معلم سبزوار که عنوان میزبان جشنواره را داشتند با ترسیم یک فضای بسته و تنگ نظرانه و سیاه نمایی محیط فرهنگی شهر و اشاره مکرر به تریبون های خرده گیر، که هر آن ممکن است پست و موقعیت آنها را به خاطر یک جشنواره ناقابل تئاتری تحت شعاع قرار دهد کوشیدند با ارعاب داوران اقتدار بیابند و زمینه اعمال نظر و جابجایی آرا نهایی را پیشاپیش فراهم کنند. درایت دبیرخانه جشنواره و معاونت وزارت علوم به میان آمد و تصمیم به بازبینی مجدد نمایش های حساسیت برانگیز آقایان گرفت. از یک طرف همکاری گروه اجرایی نمایشنامه صد و بیست ساله نیکلای گوگول که عنوان قماربازان را از روی نمایش برداشته بودند و سپس اجرای نمایش ”مرگ تصادفی یک آنارشیست” نوشته “داریو فو” که به لشکرکشی به منطقه خلیج فارس و عراق و افغانستان نیز اشاره داشت در فضایی آرام و به دور از هر تنش در روز دوم، این امید را نوید می داد که برخی وسواس های بیجا که گویی سبزوار زیر بیرق این ملک نیست و قوانین مدون مملکتی در آن جاری نیست رنگ ببازد. اما در جریان جلسه نهایی هیات داوران وقتی معاونت فرهنگی دانشگاه که به رسم میزبانی برای سرکشی آمده بود امین فرض شد و در جریان شمه ای از آرا قرار گرفت ترجیح مطامع شخصی یا پیروی از عناد و لجاجت عداوت جویانه دیگران کار را به آنجا رساند که با کمال بی عدالتی خواستار حذف یا تغییر برخی از آرا شد. این درخواست اگرچه با توجیه حفظ امنیت و سلامت دانشگاه و جشنواره مطرح می شد اما با استنباط من از گفتار پراکنده و عصبی میزبان چیزی نبود جز حسرت آن که دو نمایش مهمان از دانشگاه فردوسی مشهد و یک نمایش از دانشگاه آزاد تنکابن گوی سبقت را از گروه شرکت کننده از شهر و دانشگاه میزبان ربوده بودند. هیئت داوران به مصلحت حفظ شان میزبان و پرهیز از تنش پذیرفت که اعلام اسامی سه نمایش برگزیده برای شرکت در جشنواره سراسری را تا پس از بازگشت به تهران و گزارش کتبی آن به دبیرخانه جشنواره به تعویق اندازد و معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه تربیت مدرس نیز خرسند و مسرور و سپاسگزار از پیشنهادی که آن را بسیار منطقی خواند از جلسه داوران در نیم شب یکشنبه خارج شد. هیات داوران در ساعت چهار نیم صبح صورت جلسات فهرست اسامی برگزیدگان در هر رشته را امضا کرد اما صبح روز بعد میزبان محترم در کمال ناباوری حتی خواستار حذف جایزه برخی بازیگران و کارگردان رتبه دوم و جایگزینی نام دیگری به جای آنان شده و در برابر مخالفت هیات داوران مانع از برگزاری مراسم اختتامیه شد.در نهایت با جلسه ای که با حضور سه داور، دبیر جشنواره و ده تن از کارگردان شرکت کننده در جشنواره در محل هتل محل اسکان برگزار شد، صورتجلسه مشترکی به امضا حاضرین رسید که گروه ها با اعتماد به تعهد کتبی هیات داوران و دبیرخانه، برای حفظ و صیانت از آرا و پرهیز از هرگونه تنش احتمالی، پیشنهاد مسکوت ماندن آرا که آماده ارائه بود را تا روز بعد و اعلام رسمی در تهران پذیرفتند. اکنون که گزارش خلاف واقع معاونت دانشجویی دانشگاه تربیت معلم سبزوار به خبرگزاری جمهوری اسلامی لغو اختتامیه را ناشی از عدم اتفاق داوران خوانده و دبیرخانه محترم جشنواره سراسری دانشگاهی نیز حفظ سلامت و استمرار فعالیت جشنواره را در انتشار ناقص فهرست اسامی برگزیدگان مصلحت دانسته است، شرافت هنری و تعهدی که پای آن را امضا کرده ام اقتضا می کند که فهرست کامل برگزیدگان را با بضاعت محدود دسترسی رسانه ای اعلام کنم و عواقب آن را پذیرا باشم، بگذار تیر جفای برخاسته از کمان تنگ چشمی که سعه صدر و شکیبایی پذیرش تجربه گرایی و نواندیشی ماهوی تئاتر دانشجویی را ندارد به هر روی و هر نقطه که خواهد فرود آید.هیات داوران نمایش های زیر را برای حضور در بخش مسابقه صحنه برگزیدند:
”مرگ تصادفی یک آنارشیست” به کارگردانی مازیار شاهچراغی از دانشگاه فردوسی مشهد
”سرهنگ پرندگان” به کارگردانی محمد جواد استادی از دانشگاه آزاد مشهد
”روزی روزگاری مونت فرمی” به کارگردانی محمد هادی قائمی از دانشگاه تنکابن
هیات داوران برای شرکت در بخش مسابقه نمایشنامه خوانی یازدهمین جشنواره بین المللی تئاتر دانشگاهی ایران در اردیبهشت 87 دو نمایش “این جا همه چیز خوب است” از دانشگاه اصفهان و نمایش “Rounders” از دانشگاه آزاد اسلامی تنکابن را معرفی می نماید.
حسین شمس آبادی/ ایرج محرمی/ ناصح کامگاری ( امضا شده در ساعت چهار و نیم صبح یکشنبه دوم دی ماه هزار و سیصد و هشتاد و شش/ هتل کاملیای سبزوار)
قابل ذکر است که علیرغم دست نوشته های آقای کامگاری در وبلاگ اش نمایش های “مرگ تصادفی یک آنارشیست” و ” Rounders”(قماربازان) درنهایت به دستور مقامات فرهنگی از حضور در تهران باز ماندند.
تئاتر دانشگاهی که از روز 7 اردیبهشت ماه سال جاری با 37 نمایش صحنه ای در تالارهای متفاوت دانشگاهی آغاز به کار نموده، 14 اردیبهشت ماه آراء نهایی خود را اعلام خواهد کرد.