در شرایطی که رئیس دولت یازدهم تحریم ها را یک “بیماری” برای کشور توصیف کرده، یک عضو ارشد کاخ سفید گفته است تحریم ها در صورتی لغو می شود که تهران اجازه بازرسی از تمام سایت های خود را صادر کند. در همین حال سخنگوی سازمان انرژی اتمی به بازدیدهای پیشین بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی از سایت های نظامی جمهوری اسلامی اشاره کرده و در مقابل مهر مدعی شده بر اساس نتایج نظرسنجی این خبرگزاری، اکثریت قاطع رای دهندگان با این بازدیدها مخالفت کرده اند.
در حالی که شمارش معکوس برای رسیدن به توافق جامع در ضرب الاجل آخر ژوئن آغاز شده است، حسن روحانی دیروز در استعاره ای تازه، تحریم ها را به “تبی” تشبیه کرد که به “بیماری” بدل شد. حسن روحانی در سخنرانی که روز یکشنبه انجام داد گفته است: “تحریم مانند یک بیماری است که از یک تب کوچک آغاز می‌شود… در ابتدا به این تب کوچک توجهی نشد، اما وقتی بیمار به زمین افتاد و دیگر نتوانست تکان بخورد به دنبال درمان بیماری رفتیم. بعضی معنای تحریم را نمی‌دانستند اما قدم به قدم مشکلات ما زیاد شد.”
تحریم های شدید بین المللی علیه تهران، به دلیل پرونده هسته ای، از زمستان سال ۱۳۹۰ در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد و به رهبری ایالات متحده آغاز شد. به این ترتیب از شهریور سال ۹۱ اقتصاد کشور به دلیل سقوط فروش نفت و سقوط آزاد ارزش ریال در برابر ارزهای جهانی، نرخ تورم بسیار بالا رفت، رشد اقتصادی افت چشمگیری کرد و اقتصاد کشور در لبه پرتگاه قرار گرفت.
روحانی که در انتخابات سال ۹۲ با شعار برداشتن تحریم ها به واسطه مذاکره با غرب توانست بر رقبای اصولگرای خود پیروز شود، در حمایت از دیپلماسی هسته ای خود در دو سال اخیر گفته است :” وقتی می‌گوییم باید تحریم‌های ظالمانه رفع شود بعضی‌ها چشمان‌شان زیاد نچرخد. تحریم‌های ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید و مشکل محیط زیست، اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود.”
در حالی که در ماه های نخست آغاز تحریم های جامعه جهانی مقامات ارشد نظام و در راس آن ها آیت الله خامنه ای ـ رهبر جمهوری اسلامی ـ تاکید می کردند این تحریم ها اقتصاد کشور را از پای در نخواهد آورد اما در ماه های اخیر این گفتمان تغییر و حتی آیت الله خامنه ای نیز بر تاثیر تحریم ها بر اقتصاد کشور تاکید کرده است.
تاکید روحانی برای رفع تحریم ها، سه هفته مانده به پایان ضرب الاجل تهران و گروه ابرقدرت های جهان برای رسیدن به توافق جامع هسته ای صورت می گیرد. دو طرف در ماه فروردین به تفاهمی دست یافتند تا به ازای همکاری جمهوری اسلامی با جامعه جهانی برای کنترل همه جانبه بر فعالیت های هسته ای اش، تحریم های نفتی و مالی علیه تهران برداشته شود.
دو طرف دو ماه گذشته را به نگارش متن نهایی توافق اختصاص داده اند و پیش بینی می شود تا آخرین روز ماه ژوئن این روند ادامه پیدا کند. به باور ناظران در شرایط کنونی موضوع بازرسی از برخی سایت های نظامی جمهوری اسلامی مهمترین چالش بر سر رسیدن به توافق نهایی است.
آیت الله خامنه ای و بسیاری از سرداران سپاه در چند هفته اخیر تاکید کرده اند اجازه هیچ نوع بازرسی از هیچ سایت نظامی را صادر نخواهند کرد، این در حالی است که این هفته جک لو، وزیر خزانه داری ایالات متحده متذکر شد که توافق احتمالی باید شامل نظارت شدید و بازرسی از هر مکان و در هر زمانی باشد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی لازم می‌بیند.
وی گفته است: “در صورتیکه ایران تقلب کند تحریم‌ها به صورت خودکار مجددا اعمال خواهد شد.”
همزمان افراد نزدیک به تیم مذاکره کننده دولت روحانی می کوشند با اتخاذ مواضعی میانه بتوانند هم دل رهبران ارشد نظام را به دست بیاورند و هم از شکست توافق هسته ای به دلیل این چالش تازه جلو گیری کنند.
بهروز کمالوندی، معاون سازمان انرژی اتمی، روز گذشته در مصاحبه با شبکه ماهواره ای العالم خاطرنشان کرد :” به طور مسلم هیچ کشوری حاضر نیست که حاکمیت خود را در معرض مذاکره بگذارد، بنابراین از یک طرف ما باید به سوالاتی که می تواند در ارتباط با فعالیت های کشور به عنوان یک عضو آژانس مطرح شود پاسخ دهیم، و از طرف دیگر توجه به حساسیت های موجود در کشور در رابطه با موضوعات حاکمیتی مطرح هست.”
در حالی که چهره های نزدیک به جبهه پایداری و نشریات تندرویی همچون کیهان و وطن امروز در هفته های اخیر گفته اند اجرای پروتکل الحاقی به معنای دسترسی تمام عیار و همیشگی بازرسان دیده بان اتمی سازمان ملل به تمامی مراکز نظامی جمهوری است، اسلامی کمالوندی گوشزد کرده :” به نظر می رسد برخی در خارج از کشور تعمداً تلاش کردند به گونه ای وانمود کنند که پروتکل الحاقی مفهومش این است که دست آنان باز می شود و می توانند به هر جایی که خواستند مراجعه کنند، درحالیکه ادبیات پروتکل الحاقی چنین چیزی را نشان نمی دهد.”
او در ادامه اظهاراتش در عین حال توضیح داده که موضوع بازرسی از سایت های نظامی چیز تازه ای نیست و در سال های اخیر بارها این اتفاق افتاده: “از سال ۸۲ شمسی یعنی ۲۰۰۳ میلادی، یعنی حدود دوازده سیزده سال این بحث مطرح است که هر کشوری خودش را جای کشور ما بگذارد، این سوال را با آژانس مطرح می کند که تا کجا، چند سال، ما درگذشته دسترسی های زیادی دادیم، به سایت های نظامی هم دسترسی داشتند، نمونه گیری و نمونه برداری کردند.”
پیشتر جواد ظریف ـ– وزیر خارجه –ـ هم گفته بود در زمان احمدی نژاد، بازرسان از برخی سایت های نظامی جمهوری اسلامی بازدید کرده اند، دفتر احمدی نژاد بلافاصله این ادعا را رد کرد اما سایت های حامی دولت اسنادی در تایید ادعای ظریف منتشر کردند.
از سوی دیگر دیروز خبرگزاری نیمه رسمی مهر دیروز نتایج یک نظرسنجی را منتشر کرد که اکثریت رای دهندگان با بازدید بازرسان آژانس بین المللی انرژی هسته ای از سایت های نظامی و همچنین مصاحبه با دانشمندان هسته ای نظام مخالف اند.
خبرگزاری مهر در هفته اخیر با این مقدمه از مخاطبین خود پرسیده است که “ بازرسی و بازجویی های هسته ای موافقید”، ظاهرا این نظر سنجی با شکل بدیعی انجام شده و کاربران به جای انتخاب گزینه، باید نظر خود را می نوشتند. برخی از نظراتی که مهر منتشر کرده از این قرار است: “بازرسی از مراکز نظامی را هرگز نمی پذیریم نمیخواهیم مثل عراق شویم.“، “هیهات من الذله”و “مخالفم، خاک وطن فروشی نیست!”
بر این اساس خبرگزاری مهر نتیجه گرفته که ۸۳ درصد مردم با بازرسی از سایت های نظامی مخالف اند.
