تیغ سرکوب دیگر دانشجویان را نمی ترساند‏

مهدی عربشاهی
مهدی عربشاهی

mehdiarabshahi.jpg

بهاره خسروی

با مهدی عربشاهی، دبیر تشکیلات دفتر تحکیم وحدت در آستانه 16 آذر درارتباط با عملکرد دفتر تحکیم ‏وحدت گفت و گو کرده ایم. وی معتقدست “عملکرد دفتر تحکیم وحدت را نیز باید با در نظر گرفتن این ‏شرایط و تهدیدات بیرونی فراوانی که وجود دارد بررسی” کرد. این مصاحبه را می خوانیم.‏


‎ ‎عملکرد دفتر تحکیم وحدت در سه سال و نیم اخیر را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا این عملکرد می ‏تواند نمره ی قبولی بگیرد؟‎ ‎

سالهای اخیر دانشگاه و فعالان دانشجویی روزگار سختی را پشت سر گذاشته اند که شاید اشاره دوباره به آنها ‏تکرار ملال آور مکررات باشد. در این سالها حضور نیروهایی که نگاه غیر دانشگاهی و بعضا امنیتی به ‏مسائل دانشگاه داشتند در مصدر امور باعث شد تا شاهد برخوردهای سنگینی با دانشگاهیان شویم. تعطیلی ‏بسیاری از تشکلهای دانشجویی منتقد، نشریات دانشجویی، صدور احکام محرومیت از تحصیل توسط کمیته ‏های انضباطی، بازداشت های گسترده دانشجویان و ستاره دار کردن آنها همه با هدف خاموش کردن هرگونه ‏صدای منتقدی در دانشگاه صورت گرفت. با این حال دانشجویان و در صدر آنها انجمنهای اسلامی مقاومت ‏قابل تحسینی نشان دادند که به نظر می رسد ایستادگی این سالها در تاریخ جنبش دانشجویی به یاد خواهد ماند. ‏عملکرد دفتر تحکیم وحدت را نیز باید با در نظر گرفتن این شرایط و تهدیدات بیرونی فراوانی که وجود دارد ‏بررسی کرد؛ مقایسه آن با روزهایی که تحکیم از امکانات گسترده حکومتی بهره مند بود منصفانه نیست. در ‏هر حال گمان می کنم با وجود برخی ایرادات طبیعی و نقدهایی که به کارنامه این سالها وارد است، در ‏مجموع فعالان تحکیم از این آزمون سربلند بیرون آمده اند.‏


‎ ‎بعضی از فعالان سیاسی هم چون آقای رجایی معتقدند دفتر تحکیم در این سال ها، به جای آنکه ‏عقلانیت را سرلوحه کار خود قرار دهد، به دنبال آن است تا به نوعی نوک پیکان مخالفت با نظام سیاسی باشد. ‏نظر شما چیست؟‎ ‎

متاسفانه بعضی از تحلیلگران مسائل دانشجویی در ایران به نوعی با تاخیر فاز فعالیت های دانشجویی را ‏تحلیل می کنند و به این نکته بی توجه هستند که تغییر نسل فعالین دانشجویی به سرعت رخ می دهد.مادر این ‏سالها تلاش کرده ایم تا با جمع بندی 10 سال گذشته تحکیم به رویکردی منطقی نسبت به مسائل برسیم و این ‏نگاه را در بیانیه ها و قطعنامه های خود به خوبی منعکس نموده ایم. توجه بیشتر به مباحث فرهنگی و ‏اجتماعی و تاکید بر رویکرد مدنی به عرصه سیاست با همین هدف انجام شده و بارها اعلام کرده ایم که ‏جایگاه تحکیم نه در عرصه فعالیت حرفه ای سیاسی بلکه در جامعه مدنی و عرصه عمومی است. از نظر ما ‏دو خطای کلیدی انجمن های اسلامی در گذشته یکی عمل در قامت یک حزب تمام عیار و دیگری تعبیر ‏نادرست از سیاست دوری از قدرت و پوشیدن لباس اپوزیسیون نظام سیاسی بود که اولی با ویژگی های ‏آرمانخواهی دانشجویان در تضاد بود و دومی با مختصات سنی و تجربی دانشجویان هماهنگ نبود. ‏


‎ ‎در این سال ها بسیار شنیده ایم که جنبش دانشجویی دچار سکون و رکود شده است. نظر شما ‏چیست؟ ایا برنامه ای برای بیرون آوردن جنبش دانشجویی از این وضع داشته اید؟‎ ‎

از نظر ما ایران در سالیان اخیر وارد یک دوره انقباضی شده و فعالیتهای سیاسی و اجتماعی به طور کلی ‏دچار رکود و انفعال شده است. از ویژگی های دوره های انقباضی می توان به سرکوب شدید توسط حاکمیت، ‏نا امیدی و رویگردانی مردم از عرصه سیاست و نداشتن حرف جدید توسط روشنفکران اشاره نمود. در واقع ‏تاکنون راه حل مورد اجماعی برای عبور از بن بست سیاسی فعلی ارائه نشده و به طور طبیعی فضای ‏دانشگاه نیز از فضای کلی اجتماع جدا نیست.این روزها احزاب، روشنفکران، رسانه ها و سایر جریانها نیز ‏از رونق دوران اصلاحات بهره مند نیستند. با این حال فعالیتهای دانشجویی در مقایسه با سایر جریانها هنوز ‏از رونق نسبی برخوردار است. گردهمایی ها وتجمعات دانشجویی بعضا از سالهای گذشته نیز پرشورتر است ‏و به دلیل همین خصلت اعتراضی دانشجویان بیشترین هزینه نیز از سوی دولت نهم به دانشگاه تحمیل می ‏شود.‏


‎ ‎برخی از دانشجویان همواره این انتقاد را به دفتر تحکیم وحدت دارند که بیشتر از مشکلات ‏دانشجویی، به دنبال خودنمایی سیاسی است. چه پاسخی به این مساله دارید؟‎ ‎

توجه جدی به دفاع از آزادی های آکادمیک و تلاش برای ترویج گفتمان دانشگاه مستقل از قدرت به همراه ‏تمرکز بر مشکلات صنفی دانشجویان در سالهای اخیر در سرلوحه فعالیتهای دفتر تحکیم بوده تا جایی که ‏برخی از غیرسیاسی شدن یا کم پرداختن ما به عرصه سیاست ابراز نگرانی می کنند. بیشتر شعارها و ‏اعتراضات دانشجویی در این سالها رنگ و بوی صنفی داشته و طرح چنین انتقادی دور از ذهن به بوده و به ‏نظر می رسد که ناشی از بی خبری از مواضع تحکیم وحدت است.‏


‎ ‎از استراتژی های مطرح شده در سال های اخیر توسط دفتر تحکیم وحدت، بحث دیده بانی جامعه ‏مدنی است. آیا خود را در این راه موفق می دانید؟‎ ‎

شعار دیده بانی جامعه مدنی از بهترین سیاست های اتحادیه انجمن های اسلامی بوده و تلاش کرده ایم تا با ‏ارتقای آن به نوعی پشتیبان جامعه مدنی باشیم. ارتباط بیشتر با نهادهای مدنی و توجه به سایر جنبش های ‏اجتماعی از نتایج عملی این سیاست است. در واقع از طریق کمیسیون زنان با جنبش زنان و از کانال ‏کمیسیون اقوام با جنبش های قومی ارتباط نزدیکی برقرار شده و واحد اجتماعی نیز در صدد نزدیکی هرچه ‏بیشتر با فعالان صنفی معلمان و کارگران است. با این حال با توجه به اینکه این سیاست هنوز دارای برخی ‏نقاط ابهام بوده و در این حوزه انباشت تجربه چندانی نداشته ایم نیاز به تمرکز بیشتری برای یادگیری به روش ‏آزمون و خطا داریم.‏


‎ ‎در سال های اخیر سرکوب دانشجویان شدت بیشتری داشته است. آیا برنامه خاصی برای آنکه از ‏زیر ضرب خارج شوید، داشته اید؟‎ ‎

این موضوع بستگی به سیاست های حاکمیت داشته و ما توانایی تغییر آن را نداریم. ما تنها می توانیم ‏دانشجویان را به ایستادگی بیشتر و مسوولین را با بالا بردن آستانه تحمل خود دعوت کنیم. تصور می کنم که ‏دانشجویان سازگاری بیشتری با این شرایط پیدا کرده اند و تیغ سرکوب آقایان دیگر چندان مانند گذشته موجب ‏هراس و عقب نشینی دانشجویان نمی شود وشاید در آینده سیاستگذاران نظام نیز با مشاهده این مساله در ‏سیاست سختگیرانه خود تجدید نظر کنند.‏


‎ ‎شورای مرکزی قبلی تحکیم تا چه حد در رسیدن به اهداف مورد نظر موفق بود؟‎ ‎


شورای مرکزی قبلی در بازسازی دوباره این مجموعه نقشی اساسی ایفا کرد و فعالیت صادقانه آنها موجب شد ‏تا با برگزاری نشست های به نسبت منظم و برنامه های موفق در مقاطع حساس مثل 18 تیر و 16 آذر دفتر ‏تحکیم جان دوباره ای بگیرد. جای آن است که اینجا از زحمات دوستان آن دوره که دیگر در شورای مرکزی ‏فعلی حاضر نیستند آقایان نیکونسبتی، وفقی، عزیزی و یزدانی تشکر کنم. فراموش نکنیم که آن شورا تنها ‏شورایی بود که همه اعضای آن هزینه فعالیتهای مستقل خود را با یک یا دو بار بازداشت دادند که این در ‏تاریخ تحکیم امری بی سابقه بود.‏


‎ ‎چند سالی است که دفترتحکیم نگاه ویژه ای به بحث قومیت ها دارد. در مقابل انتقاداتی که دفتر ‏تحکیم را به دامن زدن به گرایش های شوونیستی متهم می کنند، چه پاسخی دارید؟‎ ‎

مساله اقوام یکی از نقاط موفق کارنامه تحکیم در سالهای اخیر بوده و به نظر می رسد تلاش تحکیم در ‏شکستن یخ های رابطه بین فعالان قومی و مرکزنشینان در حال ثمر دادن است. ما به عنوان گروهی که حقوق ‏بشر را در سرلوحه کارهای خود قرار داده ایم نمی توانیم نسبت به نفض حقوق اولیه و بدیهی بخشی از ‏ساکنان این سرزمین بی تفاوت باشیم.آموزش زبان مادری، امکان حفظ و گسترش سنت های خاص فرهنگی و ‏توسعه متوازن و همه جانبه مناطق مختلف ایران در کنار احترام به تمامیت ارضی کشور چارچوب نگاه ما به ‏مساله اقوام را تشکیل می دهد. در میان دانشجویان کرد و ترک و… نسل جدیدی ظهور کرده که بی توجه به ‏پاره ای از اختلافات تاریخی به دنبال تعامل سازنده با سایر جریانهای مدافع دموکراسی و حقوق بشر در ایران ‏هستند و نباید این تمایل از سوی احزاب و گروههای سراسری بدون پاسخ بماند. اینگونه می توان به تجمیع ‏مطالبات نیروهای پراکنده منتقدین حول محور دموکراسی و حقوق بشر دست زد. فراموش نکنیم که هیچ مدلی ‏برای آینده ایران بدون توجه به مطالبات بر حق اقوام ایرانی کامل نخواهد بود. در این زمینه بازسازی هویت ‏ملی با در نظر گرفتن ویژگی های همه ساکنان این سرزمین ضروری است و تعاریف ارتدکس از هویت ملی ‏با هدف همانندسازی و نادیده گرفتن تنوع طبیعی فرهنگی و نژادی راهگشا نیست. ‏


‎ ‎این روزها بحث انتخابات بسیار داغ است. برخی از فعالان سیاسی بیانیه دفتر تحکیم درباره ‏انتخابات را نوعی عقب نشینی نسبت به سال 84 و موضع تحکیم در آن زمان می دانند. این بیانیه چطور ‏صادر شد و هدف تحکیم از صدور آن چه بود؟‎ ‎

باید ابتدا دید که از چه منظری به مختصات صفحه سیاست در ایران نگاه می کنیم تا مشخص شود که کدام ‏حرکت رو به جلو و چه حرکتی عقبگرد است. اکثر فعالین فعلی انجمنهای اسلامی اگرچه هنوز به درست ‏بودن سیاست انتخاباتی تحکیم در سال 84 معتقدند، با این حال مخالف این هستند که با انتخابات برخورد ‏ایدئولوژیک داشته باشند. از نظر ما باید در مورد هر انتخاباتی به مقتضای شرایط روز تصمیم گیری کرد. ‏این ساده ترین کار است که ما بیانیه تحریم یا شرکت در انتخابات را از امروز برای همه دوره ها بنویسیم و ‏تنها تاریخ آن را عوض کنیم. البته ممکن است این سوال پیش بیاید که چه چیزی نسبت به دوره قبل تغییر کرده ‏که باید دوباره شرایط بررسی شود. پاسخ این سوال در انتظاراتی است که در گذشته از انتخابات وجود ‏داشت. در آن زمان تصور این بود که صندوق های رای، حلال همه دردهای ملت هستند و با رای دادن می ‏توان مسیر دموکراسی و توسعه پایدار را گشود.امروز با توجه به تجربه 8 ساله دولت خاتمی و روشن شدن ‏اینکه برخی از موانع ساختاری مانع این امر می شود به نادرستی این نگاه پی برده ایم. از نظر ما باید ‏اصلاحات جامعه محور را جایگزین سیاست اصلاحات از بالا نمود و اولویت پیشبرد آرمان دموکراسی ‏خواهی با جنبش های اجتماعی است. با این حال شاید بتوان از طریق تغییر مدیریت سیاسی کشور فضای ‏حیاتی برای رشد جنبش های اجتماعی فراهم کرد که این سوالی است که در واحد سیاسی تحکیم وحدت در ‏حال بررسی است و با عنایت به چارچوب تدوین شده در نشست آبان شورای عمومی برای رویکرد انتخاباتی ‏تحکیم تلاش می کنیم تا پاسخی مناسب برای این سوال بیابیم و تصمیم درستی بگیریم. البته در این راه نیازمند ‏نقد و نظر سایرین نیز هستیم.‏