سی سال پیش، ساعت هفت صبح اول اکتبر چند اف۱۵ اسراییلی مقر سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) را در شمال تونس با خاک یکسان کردند و جنجالی در کشورهای عرب خاورمیانه و وزارت دفاع آمریکا به راه انداختند. در این عملیات استثنایی اسراییلی ها توانستند از همه شبکه های رادار و سیستم پدافند هوایی مصر و لیبی عبور کنند و برای شش دقیقه به اندازه یک انبار بمب خوشه ای روی پایگاه ساف در حمان الشط بریزند با این هدف که یاسرعرفات و همه معاونان او و نیز تا می شد از کادر های فرماندهی ساف، همه را یک جا به قتل برسانند.
این عملیات با نام “پای چوبی” به تلافی قتل سه اسراییلی صورت گرفت. بریگاد ۱۷ ساف این سه اسراییلی را هفته قبل به تلافی دستگیر شدن فرمانده خود،فیصل ابو شرح، انجام داد که موساد او را در نزدیکی قبرس ربوده بود.
اسراییل برای حمله به پاسگاه ساف در تونس با این مانع بزرگ مواجه بود که این مقر به صورت همزمان توسط رادار مصر و لیبی و نیز رادار ناوهای آمریکایی در مدیترانه مونیتور می شد. از سویی پایگاه ساف در نوک ساحل شمالی ترین نقطه تونس قرار داشت که حتی از قلمرو ایران به اسراییل بسیار دورتر بود. اسراییلی ها برای رسیدن به نقطه عملیاتی از یک بویینگ ۷۰۷ سوخت رسان استفاده کردند که هم در مسیر رفت و هم در مسیر بازگشت بر فراز مدیترانه، جنگنده های اسراییلی را سوخت رسانی کرد. در این عملیات ۵۶ کادر فلسطینی و ۲۱۵ تونسی کشته شدند.
حمله اسراییل به پایگاه ساف به این دلیل برای وزارت دفاع آمریکا فاجعه بود که جنگنده های اسراییلی برای رسیدن به پایگاه ساف با گذشتن از نقطه کور ناوهای آمریکایی خود را به شمال تونس رسانده بودند و ظاهرا نقشه دقیق همه رادارها و پدافندهوایی مصر و لیبی را هم داشتند. پس از این عملیات، آمریکا از سوی همه رهبران عرب به دروغگویی و همکاری با اسراییل برای حمله به مقر ساف متهم شد که صحت نداشت.
شورای امنیت این حمله را محکوم کرد، روابط آمریکا و اعراب بشدت تیره شد و تونس روابط دیپلماتیک خود را با آمریکا قطع کرد. وزارت دفاع آمریکا کمیته ویژه ای تشکیل داد تا آشکار شود اطلاعات مافوق محرمانه رادار ناوهای آمریکا در مدیترانه و نیز نقشه پدافند هوایی مصر و لیبی از کجا به دست اسراییل رسیده است. زیرا انجام این عملیات بدون اطلاعاتی که اسراییلی ها تا آن زمان در اختیار نداشتند امکان پذیر نبود.
پس از تحقیقات مفصل FBI آشکار شد که جاناتان پولارد کارشناس اطلاعاتی اداره جاسوسی دریایی آمریکا، همان کسی است که مختصات نقطه کور رادار ناوهای آمریکا مستقر در مدیترانه را به اسراییل داده است.
جاناتان پولارد کیست ؟
پولارد از یک خانواده یهودی و فارغ التحصیل دانشگاه پرینستون به عنوان فارغ التحصیل علوم سیاسی خواستار استخدام در سیا و وزارت دفاع آمریکا شد. سیا پس از آزمایش دروغ سنجی او را رد کرد، و درخواست او برای کار به عنوان تحلیلگر اطلاعاتی در ستاد اطلاعات جاسوسی NIC هم چند سالی با مشکل مواجه بود، هر چند ماه مجوز کار او را فقط تمدید می کردند. عاقبت او را از دفتر اطلاعات ما فوق محرمانه به دفتر اطلاعات محرمانه فرستادند و حتی در آستانه اخراج قرار گرفت. چند بار با آزمایش دروغ سنجی مورد آزمایش قرار گرفت و حتی مجوز رویت اسناد حساس را از او سلب کردند.
یک بار پس از ارائه یک پیشنهاد عجیب و غریب، رئیس دایره اطلاعات دریایی به مافوق خود گزارش داد که این مرد دیوانه است و باید او را اخراج کرد. در یک مورد برای تکمیل پرونده استخدامی، یک روانشناس پولارد را آزمایش کرد و اثری از دیوانگی در او نیافت. از آنجا که وزارت دفاع وضعیت استخدام او را تعلیق کرده بود پولارد شکایت کرد و در نهایت، به این علت که چند گزارش اطلاعاتی خوب هم ارائه داد ابهام های قبلی پرونده او را نادیده گرفتند و او به عنوان تحلیلگر در ستاد اطلاعات جاسوسی دریایی استخدام شد.
او اندکی پس از استخدام، دیداری تصادفی با یکی از مقام های سابق نیروی هوایی اسراییل داشت و از آنجا که بشدت طرفدار اسراییل بود به او پیشنهاد کرد اطلاعات نظامی حساسی را که آمریکا حاضر نیست به اسراییل بدهد او شخصا در اختیار اسراییل قرار دهد. مقام سابق نیروی هوایی اسراییل باورش نمی شد که با چنین دیوانه ای مواجه شده باشد و موساد را در جریان این ملاقات قرار داد. موساد به این مقام نیروی هوایی اطلاع داد که احتمالا پولارد دروغ می گوید و برای FBI کار می کند و قصد دارد او را به عنوان جاسوس استخدام کند.
این ارتباط ادامه یافت تا اسراییلی ها مطمئن شدند پولارد واقعا پست اطلاعاتی بسیار حساسی در وزارت دفاع دارد و به اسنادی دسترسی دارد که هر قدر اسراییل اصرار می کند آمریکا آنها را به اسراییل نمی دهد.
در نهایت انتقال اسناد فوق محرمانه از دایره اطلاعات محرمانه دریایی آمریکا به اسراییل آغاز شد و او در قبال آن پول ماهیانه و جواهر و هزینه ولخرجی هایش را دریافت می کرد. البته بعدا در جریان دادگاه معلوم شد او به آفریقای جنوبی، پاکستان و حتی با واسطه، اسنادی را فروخته که خریدارش ایران بوده است.
در جریان محاکمه جنجالی اوگفته شد که او به حجم ۵ متر طول و پنج متر عرض و به ارتفاع هفت مترکاغذ اسناد حاوی اطلاعات فوق محرمانه از آمریکا به اسراییل داده است. برای توضیح اینکه او چه خسارات تاریخی به ارتش آمریکا وارد کرده است، گاسپار واینبرگر وزیر دفاع آمریکا گفته بود که پولارد یک کپی از کتاب ده جلدی رفرانس ما فوق محرمانه آخرین کدهای همه شبکه الکترونیک و رادارهای نظارتی امریکا در سراسر جهان را به به اسراییل داده و وزارت دفاع آمریکا برای تغییر این کدها و ترمیم اطلاعات حساس نظامی که دیگر قابل اعتماد نبوده اند متحمل میلیاردها خسارت شده است.
یکی از همکاران پولارد در سال ۱۹۸۵ گزارش داد که او روزهای یکشنبه و روزهای تعطیل به اداره رفت و آمد مشکوک دارد و یک بار اسنادی را که ربطی به وظائف او نداشته روی میز او مشاهده کرده است. با ورود FBI به پرونده پولارد و بازرسی منزل او ابتدا تشخیص دادند که اوفقط شلخته است اما وقتی همسایه پولارد به پلیس و وزارت دفاع اطلاع داد که همسر پولارد یک چمدان ۳۵ کیلویی از سند را در خانه او پنهان کرده است پولارد و همسرش قصد فرار و پناه گرفتن در سفارت اسراییل را داشتند که آنها را راه ندادند و در نهایت دستگیر شدند.
محاکمه بزرگترین جاسوس تاریخ آمریکا
محاکمه پولارد عملا کاخ سفید، وزارت دفاع، کنگره آمریکا و سیا را درگیر پرونده کرد. همه مقام های نظامی و امنیتی از وارد شدن به پرونده و متهم شدن به سهل انگاری واهمه داشتند. اسراییل حاضر به همکاری و بازگرداندن اسناد نشد و حتی با کمیته تحقیق همکاری نکرد. وقتی کنگره آمریکا تهدید کرد که کمک های آمریکا به اسراییل را قطع می کند عملا اسراییل از موضع قبلی خود تا حدودی دست برداشت اما اجازه نداد کمیته تحقیق از کسانی بازجویی کند که پولارد اسناد را به آنها تحویل می داده است. در این میان اسراییل همه رد پاهای تماس و همه شواهد ارتباط با پولارد را پاک کرد و همین امر باعث دشوارتر شدن رسیدگی به پرونده و عصبانیت مقام های FBI از اسراییل شد. دولت اسراییل برای آنچه در پرونده پولارد رخ داد رسما از دولت آمریکا عذرخواهی کرد اما اعلامیه عذرخواهی حتی اندکی از کینه دوایر اطلاعات امنیتی ارتش را از پولارد و پرونده او کم نکرد. اسراییل حتی تلاش کرد در مصالحه ای سه جانبه یک جاسوس مهم آمریکا در روسیه را در ازای آزادی پولارد آزاد کند اما دولت آمریکا نپذیرفت.
اسنادی که اسراییل به آمریکا پس داد اسناد بی اهمیتی بودند و دولت آمریکا درگیر بحرانی شد که پولارد برای اعتبار آمریکا ایجاد کرده بود و بمباران مقر ساف در تونس فقط یکی از آنها بود.
محاکمه
در جریان محاکمه که مستلزم تحقیقات کارشناسی مفصلی بود، دادستان با پولارد توافق کرد که او در ازای برخورداری از یک محکومیت عادلانه، در جریان محاکمه جنجال راه نیاندازد، با کسی مصاحبه نکند و در مورد اسنادی که با آنها سر و کار داشته، به هیچ عنوان با کسی صحبت نکند. با این حال سه هفته قبل از دادگاه، وولف بلیتز روزنامه نگار سرشناس آمریکایی مصاحبه ای با او انجام داد که در واشنگتن پست منتشر شد با این تیتر : پولارد احمق نیست مهمترین جاسوس اسراییل است.
پولارد بر خلاف توافقی که با دادستان داشت در این مصاحبه پیرامون برخی از اطلاعات فوق محرمانه سخن گفت و تاکید کرد که او نقشه ماهواره ای پاسگاه فلسطینی ها در تونس را به اسراییل داده است و تاکید کرد که از مراکش تا پاکستان، هر چه سند در مورد کشورهای اسلامی در اداره اطلاعات جاسوسی دریایی وجود دارد، اطلاعاتی نیست که او آن را به اسراییل نداده باشد. پیرو این مصاحبه، دادستان پرونده در مارس ۱۹۸۵ جاناتان پولارد را به حبس ابد بدون تخفیف و همسر او را به پنج سال زندان محکوم کرد.
از سال ۱۹۸۷ پولارد با توسل به تکنیک های حقوقی متعددی تلاش کرد تا پرونده را دوباره به جریان بیاندازد و تخفیفی در مجازات دریافت کند، اما هیچ دادستان یا دادگاهی حاضر نشد درخواست تجدید نظر او را تایید کند.
در تمام این سال ها اسراییل همیشه تاکید می کرد که پولارد برای جریان های داخلی اسراییل اطلاعات می فرستاده نه برای دولت. تا اینکه ۱۱ سال بعد نتانیاهو برای اولین بار اعلام کرد که پولارد رسما برای اسراییل جاسوسی می کرده است.
اهمیت پولارد در روابط آمریکا اسراییل
از زمان محکومیت پولارد در آمریکا در دوره دوم ریاست جمهوری رونالد ریگان، پنج رییس حمهور آمریکا که برای هفت دوره وارد کاخ سفید شدند هیچیک حاضر نشدند کوچکترین قدمی برای آزادی پولارد بردارند. شب امضای قرارداد “وای ریور” بین آمریکا، عرفات و نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل به صورت ضمنی اعلام کرده بود که شرط امضا قرارداد با عرفات این است که پولارد آزاد شود. کلینتون در پاسخ گفت که اگر چنین شرطی وجود داشته باشد آمریکا مایل به ادامه مذاکرات نیست، زیرا رئیس سیا، وزیر خارجه و وزیر دفاع همگی مخالف آزادی پولارد هستند.
در سال ۱۹۹۸ دوباره نتانیاهو کمپینی برای آزادی پولارد به راه انداخت، اما هفت وزیر دفاع آمریکا، یعنی رامسفلد، لیراد، کارلوچی، چنی، گاسپار واینبرگر، شلزینگر و الیوت ریچاردسون به همراه چند نفر از نمایندگان با نفوذ کنگره و سنا طی انتشار اطلاعیه مشترکی بشدت با آزادی پولارد مخالفت کردند. حتی جورج تنت رئیس سیا به صورت ضمنی گفته بود که در صورت آزادی پولارد استعفا می دهد. روند مخالفت با آزادی پولارد تا جایی پیش رفت که چهار فرمانده ضد اطلاعات نیروی دریایی آمریکا نیز یک بار با انتشار اعلامیه مشترکی با آزادی پولارد مخالفت کردند. در واقع پولارد مهترین جاسوس تاریخ آمریکا بود که بزرگترین خسارت امنیتی را به آمریکا وارد کرد که از قضا برای یکی از متحدین آمریکا جاسوسی می کرد.
آزادی پولارد و توافقنامه هسته ای ایران
در آستانه امضای توافقنامه هسته ای ۵+۱ با ایران بزرگترین معضل آمریکا این بود که چگونه رضایت و سکوت اسراییل را تحصیل کند و در عین حال، مانع جریان سازی و لابی کاری اسراییل در آمریکا شود. از آنجا که نتانیاهو حداقل از چهار رئیس جمهور آمریکا در خواست آزادی پولارد را داشته بی تردید این بار آزادی او را با شدت بیشتری پیگیری کرده است.
در ۲۸ جولای کمیسیون پارول Parol Comission که یک نهاد غیر دولتی است بدون توضیح زیادی اعلام کرد که قرار است جاناتان پولارد در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۵ از زندان آزاد شود. وزیر دادگستری اسراییل این خبر را تایید کرد. وزارت دادگستری آمریکا نیز مختصر و مفید اعلام کرد که مخالفتی با آزادی پولارد ندارد؛در شرائطی که دولت های ایران و آمریکا هر دو در تلاش اند تا هر گونه مانع حقوقی و اجرایی توافقنامه وین ( برجام ) را از سر راه بردارند به نظر می رسد که کاخ سفید و باراک اوباما تلاش بسیار بیشتری را صرف می کنند تا این توافقنامه در سیستم پیچیده و بوروکراسی طرفدار اسراییل با مشکلی مواجه نشود.
شاید یک قطعه از پازلی که نشان می دهد حساسیت پرونده هسته ای ایران در مدیریت فعلی وزارت خارجه آمریکا چقدر حساس است و اوباما چه کمپین تودرتویی را برای قبولاندن توافقنامه هسته ای با ایران به راه انداخته، آزادی بد نام ترین و احمق ترین جاسوس تاریخ دستگاه اطلاعاتی و امنیتی امریکاست تا دو ماه دیگر. یعنی تا زمانی که پرونده تصویب توافقنامه اتمی با ایران از لای چرخ دنده های سنا و کنگره خارج و تصویب شده باشد.
این یادداشت به این دلیل با مقدمه بسیار طولانی و با جزییات فراوان پرونده پولارد نوشته شد تا دلالتی باشد بر اهمیت پرونده ایران در دولت فعلی آمریکا و اهمیت توافق تاریخی که دو طرف به آن نائل شده اند؛ پرونده ای که منطقا با ادامه روند اجرایی در آینده می تواند منجر به باز شدن فایل از سرگیری روابط دو طرف شود.