روز چهارشنبه مذاکرات هسته ای بار دیگر موضوع سخنرانی آیت الله خامنه ای قرار گرفت؛ این بار در جمع فرهنگیان و مسئولین وزارت آموزش و پرورش و و به مناسب هفته معلم. او همزمان هم از مذاکرات دفاع کرده، هم خواستار برداشته شدن تحریم ها شده و هم به تندی علیه برخی از مقامات آمریکایی سخن گفته است.از سوی دیگر علی رغم مخالفت های صریح رهبر جمهوری اسلامی و سرداران سپاه با بازرسی نهادهای بین المللی از سایت های نظامی جمهوری اسلامی، معاون وزیر خارجه دولت روحانی اعلام کرده بازرسان تحت شرایط خاص می توانند از این سایت ها بازدید کنند.
رهبر جمهوری اسلامی روز چهارشنبه در پاسخ به اظهارات اخیر مقامات ارشد ایالات متحده که از امکان استفاده از زور در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات سخن گفته اند با ادبیاتی تند گفته است: “اولاً غلط می کنید. ثانیاً همانطور که در زمان رئیس جمهور قبلی آمریکا هم گفتم، دوران بزن و دررو تمام شده است و ملت ایران کسی را که بخواهد به او تعرض کند، رها نخواهد کرد.”
ظاهرا مخاطب این حرف ها، جو بایدن است، معاون باراک اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده، که اواخر هفته گذشته در جریان یک سخنرانی در میان هزاران تن از اعضای سازمان آیپک – مهمترین لابی حامی اسرائیل در ساختار سیاسی ایالات متحده ـ گفته بود هر چند دولت آمریکا برای حل و فصل مناقشه‌ی برنامه اتمی نظام راه حل دیپلماتیک را ترجیح می‌دهد، اما استفاده از گزینه نظامی برای بازداشتن ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای “بلوف” نیست.
بایدن همچنین با تاکید بر اینکه دغدغه های اسرائیل را درک می کند خاطرنشان کرده بود: “دفاع از امنیت اسرائیل یک موضوع مرکزی برای ایالات متحده آمریکا بوده و غیرقابل مذاکره است.”
دولت بنیامین نتانیاهو در تل آویو اصلی ترین مخالف روند مذاکرات هسته ای تهران و قدرت های جهانی است و بارها اعلام کرده توافق جامع با شکل و شمایل کنونی نمی تواند خطر هسته ای تهران در منطقه را کاملا دفع کند. باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده اما توجه چندانی به این نگرانی های اسرائیلی ها نکرده است. موضوعی که به تیره شدن بی سابقه روابط دو کشور در دو سال اخیر انجامیده است.
تحلیل گران می گویند اظهارات اخیر جو بایدن می تواند نشان دهنده تلاش دست راست اوباما برای بهتر کردن شرایط دیپلماتیک با اسرائیل باشد.
گرچه آیت الله خامنه ای بی اعتنا به چنین تحلیل هایی ترجیح داده است پاسخگوی این دست تهدیدات باشد و گوشزد کرده: “مذاکره در زیر شبح تهدید معنایی ندارد و ملت ایران مذاکره زیر سایه تهدید را بر نمی تابد.”
“به مذاکره ادامه دهید”
ولی فقیه در جمهوری اسلامی، سکان دار اصلی کشتی هسته ای نظام محسوب می شود. شهریور 92، سه ماه پس از روی کار آمدن حسن روحانی، و در آستانه شروع نخستین دور مذاکرات هسته ای، خامنه ای با دادن این پپام به جواد ظریف و تیم اش که نظام حاضر به “نرمش قهرمانانه ” است مسیر را برای رسیدن طرفین به توافق اتمی پس از یک دهه بن بست هموار کرد.
خامنه ای ماه گذشته هم، یک هفته پس از اعلام تفاهم لوزان، در جریان یک سخنرانی گفت که نه با چنین تفاهمی موافق است و نه مخالف؛ منتظر است توافق نهایی انجام شود تا بتواند اظهار نظر کند.
با این حال وی در سخنرانی خود خواستار “ادامه مذاکرات” شده و گفته: “به مذاکره با رعایت خطوط اصلی ادامه دهید و اگر در این چارچوب به توافق هم رسیدید اشکالی ندارد اما به هیچ وجه زیر بار تحمیل، زور، تحقیر و تهدید نروید.”
وی همچنین در یکی از صریح ترین مواضع دو سال اخیرش در خصوص مذاکرات گفته است: “ما تمایل داریم که مذاکرات به سرانجام برسد و تحریم ها برداشته شوند.”
پس از تفاهم لوزان، تنی چند از فرماندهان ارشد سپاه و ستاد کل نیروهای مسلح به همراه امامان جمعه شهرهای مختلف و همچنین رئیس پارلمان و رئیس قوه قضائیه از تفاهم لوزان دفاع و از دیپلماسی هسته ای حسن روحانی حمایت کردند.
هر چند بسیاری از آن ها تاکید کردند این توافق نمی بایست پای بازرسان بین المللی را به مراکز نظامی جمهوری اسلامی باز کند.
عراقچی: امکان بازرسی از سایت های نظامی وجود دارد
با این حال برای نخستین بار از زمان اعلام تفاهم هسته ای در لوزان، دیروز یک مقام جمهوری اسلامی اعلام کرد که امکان بازرسی دیده بان اتمی سازمان ملل از سایت های نظامی تهران وجود دارد و آن را رد نکرد. عباس عراقچی، دست راست وزیر خارجه در مذاکرات هسته‌ای با ۱+۵، شامگاه سه شنبه در گفتگوی زنده از نیویورک با بخش خبری ۲۲ و۳۰ خاطر نشان کرد: “این گونه نیست که بازرسی سریع و آسان داده شود بلکه آژانس حتماً باید دلایل و مدارک خود را ارائه دهد و حتماً باید عنوان کند که چرا فکر می‌کند در فلان نقطه و دقیقاً در کجای آن مرکز احتمالاً کار غیرقانونی صورت می‌گیرد.”
این اظهارات عراقچی به طور تلویحی به این معنا است که بازرسان آژانس بین المللی می توانند تحت شرایطی خاص وارد سایت های نظامی جمهوری اسلامی شوند.
موضع گیری عراقچی در این خصوص تنها دو روز پس از آن مطرح شد که سردار فیروزآبادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و از نخستین حامیان تفاهم لوزان، پیامی بلند بالا برای مذاکره کننده هسته ای نوشته و شرط و شروط و خط قرمزهایی برای آن ها در ادامه مذاکرات تعیین کرده بود.
یکی از اصلی ترین خط قرمز ها از این قرار بود: “به هیچ وجه مسئولین نظامی کشور ماذون نیستند بیگانگان را به حریم و حصار امنیتی ـ دفاعی کشیده راه دهند.”
در آخرین روزهای فروردین، سردار حسین سلامی، جانشین فرمانده سپاه نیز با تاکید بر اینکه “حتی در رویای خارجی‌ها اجازه بازدید از عادی‌ترین مکان نظامی وجود نخواهد داشت” در تهدیدی تند تصریح کرده بود: “بازرسی از اماکن نظامی ما مانند اشغال نظامی است؛ اگر طرف‌های مقابل در مذاکرات چنین درخواستی مطرح کردند باید چنان توی دهان‌شان زده شود که با سرعت فراتر از صوت به پایتخت‌های خود برگردند.”
وی همچنین گفته بود: “پاسخ سخن از بازدید مراکز نظامی را با سرب داغ می دهیم.”
چند روز پیش از وی، سردار محمدرضا نقدی، فرمانده بسیج هم با اعلام اینکه مخالف چنین بازرسی هایی است گفته بود: “همه شنیدیم که رییس هیات مذاکره کننده و مهمتر از آن شخص رییس جمهور محترم در مورد توافقات لوزان گفته اند در توافق انجام شده، بازرسی از مراکز نظامی و ورود به سایر عرصه های اختلافی با آمریکا نیست.”
پیش از انتشار تفاهم لوزان، سردار جزایری، مسئول تبلیغات دفاعی نظام، هم در جریان یک سخنرانی تصریح کرده بود: “همه بدانند اجازه بازرسی از صنایع نظامی و دفاعی کشور را نمی‌دهیم.”
۱۹ فروردین، سردار حسین دهقان، وزیر دفاع در کابینه حسن روحانی و از فرماندهان سابق سپاه قدس در جنوب لبنان نیز همراه با دیگر چهره‌های شاخص نظامی جمهوری اسلامی گوشزد کرده بود که “توافقی برای بازرسی از مراکز نظامی ایران صورت نگرفته و هیچ بازدیدی پذیرفته نمی‌شود.”
آیت الله خامنه‌ای در سخنرانی ۲۲ فروردین خود هم صراحتا به موضوع بازرسی از سایت های نظامی اشاره کرده و آن را منتفی دانسته بود.
بازرسی از سایت های نظامی تحت کنترل شدید
با این وجود عراقچی که در غیاب ظریف مسئول پیش برد روند نگارش توافق جامع است به صدا و سیمای جمهوری گفته که آن ها می توانند تحت کنترل به سایت های نظامی نظام سر بزنند: “تحت کنترل شدید و تنها آن نقطه ای که مد نظرشان است و آن هم با یک ترتیبات خاصی که نتوانند به اطلاعات دیگری دست یابند صورت خواهد گرفت.”
یکی از این “نقاط مدنظر” آژانس بین المللی بی تردید پارچین است؛ شهرک و منطقه‌ای در جنوب شرقی تهران و در شمال شرقی شهرستان پاکدشت که بخش مهمی از تاسیسات هسته ای جموری اسلامی در آنجا بنا نهاده شده است. دیرینه تاسیس کارخانه های صنایع دفاعی در پارچین به هشتاد سال پیش باز می گردد.
گفته می شود جمهوری اسلامی در پارچین انفجارهای پرقدرتی را آزمایش کرده است که می تواند با تلاش احتمالی تهران برای دستیابی به توانایی ساخت سلاح اتمی مرتبط باشد. آمانو خود در سال های پایانی دولت احمدی نژاد بارها تاکید کرده بود جمهوری اسلامی در پارچین انفجارهای پرقدرتی انجام داده که می تواند با تلاش احتمالی تهران برای دستیابی به توانایی ساخت سلاح اتمی مرتبط باشد. حاکمیت، نه در زمان دولت احمدی نژاد و نه در دولت روحانی هنوز مجوز بازرسی بازرسان آژانس از این سایت اسرار آمیز را صادر نکرده است.
