مریم کاشانی
در حالیکه هفته نامه اکونومیست چاپ بریتانیا ازسفر پوتین به ایران به عنوان ”آخرین تانگو در تهران” یاد کرد ـ تانگویی که در پی آن، استعفای لاریجانی اعلام شد ـ در تهران بسیارند کسانی که معتقدند:“استعفای لاریجانی به سفر پوتین در تهران مربوط می‌شود “چرا که او در عمل آخرین حرکت های این تانگوی جهانی را دریافت و در پی آن بود که:” روش خود را منطبق‌تر با آژانس ادامه دهد و برای حل مشکلات فی‌مابین بیشتر به نظر آژانس تن دهد که در این صورت احتمالا گشایش‌هایی برای تیم مذاکره کننده در پی داشت…اما چون احمدی‌نژاد به لاریجانی به عنوان یک رقیب انتخاباتی نگاه می‌کند نمی‌خواهد این پیروزی در پرونده مدیریتی لاریجانی ثبت شود، طبیعتا باید ادامه این پیروزی در سبد احمدی‌نژاد قرار گیرد.”[جوادی حصار]
اگر چه غلامحسین الهام، سخنگوی آقای احمدی نژاد، علت استعفای علی لاریجانی را “پرداختن به امور سیاسی دیگر و مسایل شخصی” اعلام کرد، اما این نظر حتی در میان چهره های سرشناس جناح راست نیز “مقبول” نیفتاد.در همین ارتباط علی اکبر ولایتی، وزیر خارجه اسبق و مشاور آیت الله خامنه ای در امور بین‌الملل در گفت‌و‌گویی اختصاصی با خبرنگار انرژی هسته‌یی خبرگزاری دانشجویان ایران، ضمن رد این نظر که استعفای لاریجانی به “دلایل شخصی” بوده، می گوید: “به نظر می‌رسد اگر این اتفاق نمی‌افتاد، حتما بهتر بود. در شرایط حساس و مهمی که پرونده هسته‌یی مطرح است، بهتر بود که این نوع تحولات مهم اتفاق نیفتد و یا حتی‌الامکان از آن جلوگیری می‌شد.”
وی البته به “عللی که باعث استعفای دکتر لاریجانی شده است” اشاره مستقیمی نمی کند، اما دیگر چهره های جناح راست، به این علل اشاره دارند: “دیگر امکان همکاری آقای لاریجانی با رییس جمهور وجود نداشت و طرفین به این جمع‌بندی رسیده بودند که نمی‌توانند با هم همکاری کنند…ممکن بود که با واسطه مشکل حل شود و کار مختصری ادامه یابد ولی به نظر می‌رسید که این مساله ریشه‌ای است و حل نمی‌شود.”[ محمدرضا باهنر نایب رییس اول مجلس]
نکته ای که رضا طلایی نیک، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس هم بر آن تاکید دارد و دلیل اصلی استعفای علی لاریجانی از دبیری شورای عالی امنیت ملی را در “افزایش اختلافات وی با محمود احمدی‌نژاد” توضیح می دهد.او می افزاید: “الگوی ساختاری و مدیریتی دولت نهم در به‌کارگیری مدیران کشور با استمرار مسوولیت لاریجانی تجانس کامل نداشت… استعفای لاریجانی این نگرانی را ایجاد می‌کند که التهاباتی مجدداً این پرونده را فرابگیرد”.
نقطه نظر جوادی حصار، عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی نیز در همین راستا خواندنیست: “نتیجه راهی که لاریجانی طی دو سال گذشته ادامه داد، رسیدن به روشی بود که در دوران خاتمی پیگیری می‌شد و آن گفت‌وگوی تفاهمی با اروپا که این روش با مشی و مرام دولت نهم سازگاری نداشت.”
او با تاکید بر اینکه “استعفای لاریجانی به سفر پوتین در تهران مربوط می‌شود” می افزاید: “احتمالا در جریان سفر پوتین به تهران و گفت‌وگوهای او بود که تهران به این نتیجه رسید که روش خود را منطبق‌تر با آژانس ادامه دهد و برای حل مشکلات فی‌مابین بیشتر به نظر آژانس تن دهد” اما “به دلیل اینکه لاریجانی این روش را پیش برده بود، اگر با حضور لاریجانی این مساله خاتمه می‌یافت به عنوان یک پیروزی در پرونده او ثبت می‌شد و چون احمدی‌نژاد به لاریجانی به عنوان یک رقیب انتخاباتی نگاه می‌کند نمی‌خواهد این پیروزی در پرونده مدیریتی لاریجانی ثبت شود، طبیعتا باید ادامه این پیروزی در سبد احمدی‌نژاد” قرار بگیرد.
اما از این پیروزی هنوز خبری نیست. برای همین است که احمد توکلی، دیگر چهره سرشناس جناح راست که به گفته خود “حامی جدی آقای احمدی نژاد در ایفای حق ملت ایران” است از این استعفا “متاسف” می شود: “سوابق سیاسی و اجرایی آقای لاریجانی و جایگاه ایشان در مذاکرات خارجی، نشان می‌داد که قدرت بیشتری برای استیفای حق ملت ایران داشت و این سوابق به هیچ وجه قابل مقایسه با جایگاه یک معاون وزیر خارجه با سابقه کم نیست”. به همین دلیل وی امیدوار است که “این جابجایی ها منجر به تغییر ترکیب دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی نشود و خسارت این تصمیم بیشتر از این نباشد.“
آن هم در شرایطی که آقای لاریجانی “در مدتی که در شورای امنیت بودند با سیاست های خوبی که در چارچوب تدابیر رهبری به خرج دادند توانستند بسیاری از تهدیدات را خنثی کنند.”[محسن رضایی، فرمانده اسبق سپاه پاسداران]به هر حال اگر چه “در عرصه هسته‌ای به عنوان مهمترین مسائل جمهوری اسلامی ایران سیاست کلان توسط مقام معظم رهبری تدوین می‌شود و فصل الخطاب ایشان هستند، و بقیه کسانی که در صحنه هستند، مجری این سیاست‌ها می‌باشند”[ علاء الدین بروجردی نماینده بروجرد در مجلس] اما: “مجری باید یک فرد قوی باشد، تا بتواند این سیاست‌ها را عملی کند”.
به همین دلیل است که “محمدنبی رودکی نائب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفتگو با خبرنگار امور مجلس خبرگزاری فارس از بررسی علت استعفای لاریجانی در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس” خبر می دهد و “با مثبت ارزیابی کردن روند کار لاریجانی در بحث هسته‌أی” می گوید: “من به عنوان نائب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس روند کار لاریجانی را روند قابل قبولی می‌دانم”.
همان نظری که ابوالقاسم رئوفیان، عضو جبهه پیروان خط امام و رهبری نیز دارد: “به نظر من دلسوزان نظام مانند آقای لاریجانی مصالح نظام را به مشکلات شخصی خود ترجیح می‌دهند و قاعدتا ایشان به خاطر مشکلات شخصی از حضور در عرصه‌های حل مشکلات کشور کناره‌گیری نمی‌کنند.”
به هر حال در شرایطی که مشاوران احمدی نژاد مانند هاشمی ثمره و الهام می کوشند این استعفا را امری عادی جلوه دهند، روزنامه های دولتی از جمله ایران سخن از “طرحی نو” می گویند که قرار است محمود احمدی نژاد آن را به اجرا در آورد: “طی چند سال اخیر، سیاست‌ها، رفتارها و تیم عملیاتی ایران در عرصه هسته‌ای مدام در حال تغییر بوده است. این میدان برای ما یک میدان سیال و در حال تغییر مدام است و لذا پویایی و تغییر نقش در آن یک امر ضروری است… توجه به این نکته مهم است که سیاست خارجی ایران طی یکی دو ماه اخیر به معنای اخص کلمه وارد یک مرحله جدید شده است. مرحله‌ای که شرایط و فضای کلی آن با گذشته تفاوت‌های زیادی دارد و طبیعی است که متناسب با این فضا تغییراتی صورت گیرد. البته این تغییرات لزوماً به‌معنای ارزیابی منفی درباره عملکرد گذشته یا اصلاح روش‌های غلط نیست بلکه به معنای درانداختن طرحی نو متناسب با شرایط جدید، برای پویایی بیشتر در حوزه‌ای بسیار اساسی و سرنوشت‌ساز است”.
بحثی که محمد هاشمی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام از زاویه ای کاملا مخالف بدان می نگرد: “این استعفا را بیشتر ناشی از اختلاف‌نظر لاریجانی با احمدی‌نژاد می‌دانم.“
هاشمی تصریح می کند که: “استعفای لاریجانی نشان دهنده تنگ‌تر شدن دایره مدیران اجرایی در کشور است که به کاهش یافتن ضریب تعامل دولت برای استفاده از مدیران کشور و سلایق مختلف برمی‌گردد.لاریجانی از نظر تقسیم‌بندی در گروه اصولگرایان قرار دارد و جایگاه بالایی هم در این گروه دارد بنابراین وقتی در دایره اصولگرایی اشخاصی مانند لاریجانی و نظرات وی برای دولت قابل تحمل نباشد و با شیوه رایج خود با او برخورد حذفی کنند، واقعا جای تاسف دارد به خصوص اینکه مقام معظم رهبری امسال را سال «اتحاد ملی و انسجام اسلامی» نامگذاری کردند.”
به این ترتیب به گفته او ”معلوم نیست سرانجام این برخورد به کجا می‌رسد و سرنوشت کشور را به کجا می‌برد.”