در حالیکه رئیس دولت یازدهم از ادامه مذاکرات هسته ای با غرب تا “پیروزی نهایی” سخن گفته، نمایندگان مجلس دیروز ۹ سئوال پیرامون سیاست خارجی از وزیر خارجه پرسیده و ظاهرا از هیچ پاسخی قانع نشده اند. همزمان رجانیوز هم امتیازاتی که تهران از غرب در جریان مذاکرات گرفته را زیر سئوال برده است. از سوی دیگر نخست وزیر اسرائیل بار دیگر پذیرش حق غنی سازی جمهوری اسلامی را یک اشتباه خوانده اما صدراعظم آلمان به او یادآور شده است که با وی اختلاف عقیده دارد. در همین حال گزارش شده است جمهوری خواهان در سنا هنوز در تلاش برای تصویب تحریم های جدید علیه تهران هستند.
در چنین فضایی دیروز جواد ظریف بخشی از نشست خبری مشترک با همتای عراقی خود، را به تفسیر مواضع هفته گذشته آیت الله خامنه ای یک روز پیش از آغاز مذاکرات اتمی با ۱+۵ اختصاص داد و گفت: “مقام معظم رهبری فرمودند که مردم و دولت ایران بر قول و تعهداتشان می‌ایستند. ما خلف وعده نمی‌کنیم و آنچه را که قبول کردیم انجام دهیم انجام داده و به آن ادامه می‌دهیم و در مذاکره جدی هستیم.”
سایت رسمی آیت الله خامنه ای هفته گذشته با انتشار سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی از ناامیدی سکاندار برنامه هسته ای نظام از مذاکرات اخیر خبر داده بود: “بعضی از مسئولین آن دولت و این دولت فکر میکنند اگر در موضوع هسته ای مذاکره کنند مسئله حل میشود، در سخنرانی اول سال هم گفتم که من به مذاکره خوشبین نیستم و به جایی نمیرسد و دیدید که به جایی نرسید، ولی مخالفتی هم ندارم.”
وزیرخارجه که هفت روز بعد از مذاکرات هسته ای فشرده در اتریش به ایران بازگشته در این مورد خاطرنشان کرده است: “آنچه مقام معظم رهبری مطرح کردند دیدگاه مردم ایران و مشکل این مردم با روش برخورد آمریکا و کشورهای غربی با موضوع هسته‌ای و نحوه برخورد آنها با جمهوری اسلامی در چند دهه گذشته بوده که بی‌اعتمادی شدیدی را نسبت به غرب به ویژه آمریکا در بین مردم ما ایجاد کرده است.”
به نظر می رسد آخرین دور مذاکرات اتمی میان تهران و قدرت های جهانی، روحیه حسن روحانی برای دست یابی به توافق نهایی را بالا برده است؛ امری که در سخنرانی روز سه شنبه وی در بندرعباس مشهود بود. رئیس دولت یازدهم در بخشی از اظهارات خود خاطرنشان کرده است: “دور اول مذاکرات را مسئولین مربوطه به خوبی انجام داده‌اند و این مذاکرات را تا پیروزی نهایی مردم و حقوق ملت ایران به حول قوه الهی و با حمایت شما انجام خواهیم داد.”
از سه شنبه تا پنج شنبه هفته پیش جواد ظریف و دیگر نمایندگان دیپلماسی جمهوری اسلامی در وین اقامت داشتند تا برای یافتن راه حل “جامع” بحران اتمی تهران با نمایندگان اعضای دائم شورای امنیت بعلاوه آلمان مذاکره کنند؛ گفتگوهایی که از سوی دو طرف “مفید و سازنده” توصیف شده است.
در شرایطی که برخی نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری و همچنین رسانه های تندرو در انتقاد از توافق سوم آذر در ژنو، روند مذاکرات را نوعی عقب نشینی برای نظام توصیف می کنند، روحانی سفر به هرمزگان را غنیمت شمرد تا این ادعا را رد کند: “حقوق ملت ما محفوظ خواهد ماند و دولت قدمی نسبت به حراست و حفاظت حقوق ملت ایران عقب‌نشینی نمی‌کند.”
برخی کارشناسان معتقدند اظهارات اخیر وندی شرمن – نماینده ایالات متحده – پیرامون حق محدود غنی سازی جمهوری اسلامی باعث شده حسن روحانی در منازعه با تندروها دست بالا را پیدا کند. خانم شرمن روز شنبه در یک کنفرانس مطبوعاتی، در پایتخت اسرائیل، در پاسخ به سئوال خبرنگار جورازلم پست که از او پیرامون امکان غنی سازی تهران می پرسید، به طور تلویحی اعلام کرد که واشنگتن آماده است “حق غنی سازی” محدود برای جمهوری اسلامی را بپذیرد. به گفته این دیپلمات آمریکایی “در توافق نهایی با تهران، ایران حق غنی سازی محدود و تحت نظارت را خواهد داشت.”
گرچه همه مواضع مقامات ایالات متحده به نفع جمهوری اسلامی نیست. برای نمونه خبرگزاری رویترز به نقل از میچ مک کاتل، رهبر جمهوری خواهان در سنای ایالات متحده به خبرنگاران گفته است اعضای این حزب در نظر دارند یک بسته تحریمی را علیه جمهوری اسلامی به عنوان یک ماده الحاقی به یک لایحه اضافه کنند. او گفته است: “چندین ماه است سعی داریم بحث و رای‌گیری در مورد این لایحه تحریمی را به اجرا بگذاریم.”
در مجلس سنا اکثریت با دموکرات ها به رهبری هری رید است. از دیگر سوی باراک اوباما نیز دست کم دو بار به صورت رسمی هشدار داده است که هر گونه تحریم جدید علیه جمهوری اسلامی را وتو خواهد کرد. بر اساس توافق موقت سوم آذر، نباید تحریم تازه ای علیه جمهوری اسلامی وضع شود. هری رید هم گفته است با به رای گذاشتن چنین لایحه ای مخالف است.
گفتنی است روحانی دو روز پیش با تاکید بر اینکه حقوق هسته ای مردم “محفوظ” خواهد ماند، در مخالفت با تحریم ها تصریح کرد: “ما می‌خواهیم آن حقوقی را که دیگران به ناحق می‌خواستند از ملت ما سلب کنند مثل حق صادرات، آزادی تجارت، حق در زمینه مبادلات پولی و بانکی، توسعه ملت ایران و آن حقوقی که می‌خواستند توسط مداخله‌جویان مورد تجاوز قرار گیرد را برای ملت بزرگ ما تثبیت کنیم.”
حسن روحانی، خرداد امسال پس از ردصلاحیت آیت الله هاشمی رفسنجانی توانست به عنوان کاندیدای مورد حمایت اصلاح طلبان وارد رقابت های انتخاباتی شود. وی دو دوران انتخابات ریاست جمهوری تاکید کرده بود که با “کلید تدبیر” قادر است “قفل” بحران هسته ای نظام را باز کند و تحریم های بین المللی علیه اقتصاد کشور را برچیند.
انتقاد رجانیوز از دفاع موسویان از مذاکرات
اما در شرایطی که ناظران امیدوارند روند مذاکرات پیش رو بتواند به بحران دوازده ساله اتمی نظام با غرب پایان دهد، سایت هایی چون رجانیوز همچنان با حمله به مواضع دیپلمات های نزدیک به روحانی، مخالف خوانی می کنند. در همین راستا رجانیوز با انتشار گزارشی از اظهارات حسین موسویان – مذاکره کننده پیشین جمهوری اسلامی – انتقاد کرد؛ کسی که در گفتگو با روزنامه ایران در حمایت از تیم مذاکره کننده فعلی گوشزد کرده است: “من واقعاً معتقدم هر کدام از این ۷۵ میلیون ایرانی که به مذاکره می رفت در مجموع نمی توانست بیشتر از این امتیاز بگیرد.”
رجانیوز اما زیر بار این استدلال نرفته و نوشته است: “شاید کمتر کسی در داخل و خارج از کشور وجود داشته باشد که پیگیر اخبار مربوط به مذاکرات هسته ای باشد اما نداند در مذاکرات اخیر، بیشترین منفعت نصیب طرف مقابل مذاکره کننده شده و در این میان، آنچه نصیب ایران شده است، تعلیق بهمراه چند میلیارد دلار از اموال بلوکه شده خود بوده است.”
رجانیوز در جریان انتخابات ریاست جمهوری در سال ۹۲، حامی سعید جلیلی بود؛ کسی که شش سال به عنوان دبیرشورای امنیت ملی، با نمایندگان گروه ۱+۵ مذاکره کرد. فرجام دیپلماسی جلیلی این شد که جمهوری اسلامی به حداقل توافقی با غرب دست پیدا نکند.هر
چند در این دوره نیز تصمیم گیر نهایی ایت الله خامنه ای بود و مذاکرات تحت نظر وی پیش می رفت.
۹ سئوال از ظریف
همزمان در حالیکه تیم مذاکره کننده هسته ای حمایت آیت الله خامنه ای را پشت سر دارد، نمایندگان مخالف با بهانه های دیگر به رئیس دستگاه دیپلماسی فشار وارد می کنند. در همین ارتباط خبرگزاری مهر روز سه شنبه خبر جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم با ظریف و همراه شدن آن با سئوال‌های متعدد نمایندگان منتقد سیاست خارجی دولت از ظریف را منتشر کرده، با این توضیح که: “ظریف موفق نشد هیچ کدام از سئوال کنندگان و منتقدان خود را قانع کند.”
ملاقات نمایندگان اتحادیه اروپا با نسرین ستوده و جعفر پناهی در پاییز امسال، اذعان ظریف به عدم توانایی نظامی تهران برای مقابله با واشنگتن و موضع انفعالی وی در خصوص آنچه کریم قدوسی “رژیم حرامزاده اسرائیل و هولوکاست” خوانده از جمله این پرسش ها بوده است.
اختلاف نظر مرکل و نتانیاهو
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل نیز یکی دیگر از چهره هایی است که با روند مذاکرات اتمی در دولت روحانی مخالف است و کمتر فرصتی را برای بیان انتقاد های خود از دست می دهد. در آخرین مورد وی در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان موافقت قدرت‌های جهانی با غنی‌سازی اورانیوم را “یک اشتباه” خوانده و ادعا کرده “تمام رهبرانی که در خاورمیانه با آنها به‌طور مستقل صحبت کرده است، چنین موضعی داشته‌اند.”
با این حال ظاهرا خانم مرکل نیز همچون خانم شرمن، مواضع نتانیاهو در مورد حق غنی سازی ایران نپذیرفته و در تل آویو در پاسخ به مواضع نتانیاهو خاطرنشان کرده است: “روشن است اینجا تفاوت دیدگاهی در رابطه با مذاکرات وجود دارد و اینکه اساسا آیا این مذاکرات باید انجام شود یا نه. ما غنی‌سازی را به سطوح پایین محدود کرده‌ایم، اما غنی‌سازی انجام میشود و معتقدم که موفق بوده‌ایم.”
