سولماز شریف
معاون مبارزه با جرائم خاص و رایانه ای پلیس آگاهی نیروی انتظامی از راه اندازی گشت اینترنتی پلیس خبر داد. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پلیس، سرهنگ مهرداد امیدی با اشاره به ایجاد گشت اینترنتی در تهران برای تحقیق در خصوص آگهی های مشکوک اینترنتی گفت: ایجاد این گشت از برنامه های امسال است. وی ادامه داد: تاکنون ده ها مورد گزارش مشکوک کسب و جهت رسیدگی به مراجع مربوط ارسال شده است.
معاون مبارزه با جرائم خاص و رایانه ای پلیس آگاهی ناجا تاکید کرد: پلیس سعی دارد با شناسایی نقاط ضعف و ریشه های شکل گیری جرائم مالی و اقتصادی و با مشارکت دیگر سازمان ها این گونه جرائم و مشکلات و آسیب پذیری مردم را کاهش دهد.
در همین راستا، سرهنگ امیدی در حاشیه همایش معاونان جرایم اقتصادی و رایانه ای استان های کشور، گفت: هدف از برپایی این همایش، هدفمند کردن مجموعه اقداماتی است که در راستای جرایم اقتصادی و رایانه ای در کشور از سوی پلیس آگاهی انجام می‌شود. تا تمامی روسای ادارات در خصوص برنامه های درد ست اجرا توجیه شوند.
امیدی موضوعات مطرح شده در این همایش را طرح مشکلاتی در خصوص جرایم جعل،کلاهبرداری،اختلاس و به خصوص سوء استفاده هایی که از طریق ثبت شرکت های جعلی و ساختگی، افتتاح حساب با مدارک جعلی، کلاهبرداری در پوشش شرکت ها و جرایم رایانه ای می شود، برشمرد.
این در حالی است که ایران از جمله کشورهایی محسوب می شود که هنوز دارای تجارت از طریق اینترنت به معنای موجود در بازرگانی اینترنتی در دنیا نیست.
به گفته این مقام انتظامی، وقوع جرایم فوق به خصوص کلاهبرداری در پوشش شرکت های ساختگی و با مدارک جعلی، به دلیل خلاء های قانونی در افتتاح حساب است که پلیس هیچ نقشی در وقوع آنها ندارد اما از آنجا که سازمانی متولی برای رسیدگی به رفع این خلاء ها نیست، پلیس برای حمایت از مردم که بیشترین ضرر را می‌برند، وارد عمل شده است.
معاون مبارزه با جرایم خاص و رایانه ای پلیس اگاهی، خاطرنشان کرد: نظرسنجی های اخیر نشان می‌دهد که مردم از بابت جرایم مالی و اقتصادی که برایشان پیش آمده،احساس نگرانی می‌کنند.
اولین جرایم اینترنتی در جهان و ایران
تاریخچه مشخصی از پیدایش جرم اینترنتی و کامپیوتری زمان وجود ندارد ولی به هرحال این دسته از جرائم را باید زائیده و نتیجه تکنولوژی ارتباطی و اطلاعاتی دانست.
براساس مطالعات صورت گرفته توسط مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه ای روزنامه همشهری، منشاء پیدایش جرم کامپیوتری و اینترنتی به قضیه رویس برمی گردد. او که بعد از بی مهری مسئولان یک شرکت فروش عمده میوه و سبزی، به عنوان حسابدار آنها انتخاب می شود از طریق کامپیوتر اقدام به حسابرسی کرده و با تغییر قیمت ها و تنظیم درآمد جنس ، مبلغی از مرجع آن را کاهش و به جای خاص واریز می می کند.
رویس با ظرافت خاصی قیمت ها را تغییر می داد، بعد از آن با نام 17 شرکت محل و طرف قرارداد ، چک های جعلی صادر و از آن حساب برداشت می کرده به طوری که در کمتر از 6 سال بیش از یک میلیون دلار به دست آورده است اما به علت نداشتن مکانیزم برای توقف این روند، رویس خودش را به محاکم فضایی معرفی می کند و به 10 سال زندان محکوم می شود .بدین ترتیب زمینه پیدایش جرم رایانه ای شکل می گیرد و دادگاه را به تدوین قوانین مدون وا می دارد.
براساس اطلاعات موجود اولین جرم اینترنتی در ایران در تاریخ 26 خرداد 1378 به وقوع پیوست. یک کارگر چاپخانه و یک دانشجوی کامپیوتر در کرمان اقدام به جعل چک های تضمینی مسافرتی کردند و چون تفاوت و تمایزی چندان بین جرم کامپیوتری و جرم اینترنتی وجود ندارد، عمل آن ها به عنوان جرم اینترنتی محسوب می شود.
بعد از این بود که گروههای هکر موسوم به گروه مش قاسم و … ، جرم های دیگری را مرتکب می شدند، مواردی چون جعل اسکناس ، اسناد و بلیط های شرکت های اتوبوسرانی ، جعل اسناد دولتی از قبیل گواهینامه ، کارت پایان خدمت ، مدرک تحصیلی و جعل چک های مسافرتی و عادی بخشی از این جرایم اینترنتی هستند.
براساس آمارهای موجود در سال 1384 ، 53 مورد پرونده مربوط به جرایم اینترنتی در کشورتشکیل شد که کشف جرائم آمار 50 درصدی را نشان می دهد.
از مهمترین موارد جرم اینترنتی و رایانه ای در سال گذشته ، 32 مورد سوء استفاده از کارت های اعتباری 11 مورد کلاهبرداری اینترنتی ، 7 مورد ایجاد مزاحمت از طریق اینترنت ، 3 مورد کپی رایت و 2 مورد نشر اکاذیب از طریق اینترنت و 5 مورد موضوعات متفرقه بوده است.
باتوجه به آمارهای سال 84 میزان کشفیات مروبط به کلاهبرداری ، جعل و سایر جرائم رایانه ای و اینترنتی 11 درصد رشد را نشان می دهد.
جرم اینترنتی چیست؟
به جرائم اینترنتی cyber crime می گویند.درآمد حاصل از جرایم اینترنتی در سال گذشته حدود 105 میلیارد دلار بود. یعنی بیش از کل درآمد فروش مواد مخدر در سطح جهان!
انتشار اخبار کذب ، ارسال مطالب ، تصاویر و فیلم های مستهجن ، آموزش و تبلیغ تروریسم ، هتک حرمت افراد استفاده از فضای متعلق به دیگران ، ارسال پیام های مخرب ، اخلال در دسترسی به دیگران ، نقض حق مالکیت، هک و ویروسی کردن سایت ها ، اجازه به حریم خصوصی افراد از طریق ایمیل ها بخشی از جرم های اینترنت محسوب می شوند.
به جرم های اینترنتی می توان کلاهبرداری ، سوء استفاده از نام شرکت ها ، سرقت اینترنتی و استفاده از علایم اینترنتی ، نفوذ به سایت های دولتی و خصوصی رزوکردن آدرس سایت ها بر اساس نام شرکت ها و افراد و باج خواهی از آنها طراحی برنامه های مخرب ، سرقت ، جنایت و سایر موارد از طریق “ایمیل” و “چت” را هم اضافه کرد.
جرم رایانه ای بر 2 نوع است : در تعریف محدود (مضیق) جرمی که در فضای مجازی (سایبر) رخ می دهد جرم رایانه ای است و بر اساس این دیدگاه، اگر رایانه ابزار و وسیله ارتکاب جرم باشد آن جرم را نمی توان در زمره جرایم رایانه ای قلمداد کرد.
در تعریف گسترده (موسع) هر فعل یا ترک فعلی که “در” یا “از طریق” یا “به کمک سیستم های رایانه ای” رخ می دهند و ناقض قوانین است جرم رایانه ای قلمداد می شود. از این دیدگاه جرایم به 3 دسته تقسیم می شوند :
1- رایانه موضوع جرم: در این دسته از جرائم رایانه و تجهیزات رایانه ای ،موضوع جرایم سنتی (کلاسیک) مثل سرقت، تخریب تجهیزات و … هستند.
2- رایانه واسطه جرم: رایانه وسیله و ابزار ارتکاب جرم است و از آن برای جعل مدرک ، گواهینامه و … استفاده می شود.
3- جرایم محض رایانه ای: دسته سوم جرایم محض جرائمی مانند هک یا ویروسی کردن که صرفا در فضای سایبر (مجازی) اتفاق می افتد.
درکنفرانسیون بین المللی بوداپست (2001) چیزی تحت عنوان جرم رایانه ی مطرح نشده بلکه در فضای مجازی syber space از cyber crime نام برده شده که در فارسی به جرم مجازی تعبیر می شود . در اسناد و کنفرانسیون های بین المللی پیرامون جرایم رایانه ای رویکردی دوگانه وجود دارد به این معنا که هم ارتکاب جرایم رایانه ای محض مانند هک کردن و هم ارتکاب برخی جرایم مانند جرایم سنتی با استفاده از سیستم های رایانه ای مانند نقض حقوق مالکیت معنوی جرم انگاری تلقی شده است .
در کشور ما تعاریفی که در پیش نویس جرایم کامپیوتری آمده جرم ها را به جرم های از قبیل کلاهبرداری کامپیوتری ، جعل کامپیوتری ، جاسوسی کامپیوتری، خرابکاری کامپیوتری ( تغییر، محو، متوقف سازی، ملاحظه در خطوط ارتباطی و …) تخریب کامپیوتری ، دستیابی غیر مجاز ، شنود غیر قانونی و … تقسیم کرده و مجازات های برای برخورد با این جرایم در نظر گرفته شده است.