موج سوم بیماری ایدز در ایران به دلیل افزایش چشمگیر ارتباطات جنسی محافظت نشده سرعتی نگران کننده به خود گرفته و رییس اداره ایدز وزارت بهداشت از افزایش روز افزون “انتقال بیماری میان زنان” خبر داده است.
افزایش ایدز در میان زنان
تا سالهای میانی دهه 80 معتادان بزرگترین گروه ناقل بیماری ایدز در ایران به شمار میرفتند. امروز در شرایطی که زنان تنها 10 درصد جمعیت معتادان کشور را تشکیل میدهند، به عنوان ناقلین اصلی بیماری ایدز در آیندهای نه چندان دور شناخته می‌شوند که این به معنای تغییر الگوی انتقال ایدز از تزریق مواد مخدر به ارتباطات جنسی است. آنچنان که عباس صداقت، رییس اداره ایدز وزارت بهداشت گفته است: “در حال حاضر شواهد حاکی از آن است که تعداد موارد ابتلا از طریق ارتباطات جنسی محافظت نشده در حال افزایش است. “
چندی پیش مرضیه فرنیا، مدیر کل بهداشت و درمان سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی ایران اعلام کرد از حدود هفت هزار و 500 نفر زندانی زن در ایران، حدود 12 درصد مبتلا به ایدز هستند. این عضو کمیتۀ کشوری ایدزگفته بود که در ایران بیش از 90 درصد افراد، آنهم در گروه سنی 25 تا 30 سال از طریق رابطۀ جنسی حفاظت نشده به بیماری ایدز مبتلا شده اند.
طبق گفتههای چند ماه پیش وزیر بهداشت ایران شمار مبتلایان به ویروس ایدز در نتیجۀ رابطۀ جنسی حفاظت نشده طی پنج سال آینده پنج برابر خواهد شد. او همچنین گفته که پنجاه درصد دویست روسپی دستگیر شده در شهر تهران مبتلا به بیماری ایدز هستند.
گرچه هشدارها درباره فراگیر شدن موج سوم ایدز از سالهای 85 و 86 شروع شده بود اما سومین برنامه کشوری ایدز با تاخیری چند ساله از سال گذشته آغاز شده و به گفته آقای صداقت تمرکز آن بر روی پیشگیری از انتقال این بیماری به واسطه رفتارهای پر خطر جنسی است.
آمار ابتلا به بیماری ایدز از راه تماسهای جنسی در ایران از 8⁄9 درصد در سال 65 به 21 درصد در سال 89 رسیده است و گفته می‌شود شیب صعودی نمودار رشد آن روز به روز بیشتر می‌شود.
این در حالی است که کارشناسان و آسیب شناسان اجتماعی خبر از کاهش سن روسپی گری در کشور می دهند. چندی پیش دکتر قرایی رییس انجمن جامعه شناسی ایران گفته بود که در حال حاضر سن روسپی گری در ایران حدود 8 تا 10 سال کاهش یافته و از سن 20 تا 30 سال به 12 تا 18 سال رسیده است.
برنامه سوم بر پایه کدام آمار؟
گزارش ادارۀ پیشگیری از ایدز وابسته به وزارت بهداشت جمهوری اسلامی شمار مبتلایان به ویروس ایدز در ایران را 22 هزار و 727 نفر اعلام کرده است. کارشناسان بهداشت اما شمار مبتلایان به این بیماری را دست کم 100 هزار نفر برآورد می کنند و می افزایند که تنها یک چهارم این بیماران شناسایی شده اند. آمارها و گزارشهای سازمان جهانی بهداشت در مورد وضعیت ایدز در ایران نیز این نظر کارشناسان را تائید میکند. آمار رسمی وزارت بهداشت در مورد سه ماهه آخر سال گذشته و فصل اول امسال نشان می‌دهد روزانه دست‌کم ۵ نفر به مبتلایان به ایدز افزوده می‌شود.
آنطور که وزارت بهداشت ایران اعلام کرده قرار است طرح برنامه سوم استراتژیک ایدز توسط وزارت کشور و بهداشت در شورای اجتماعی کشور مطرح شود. مسوولین این دو وزارتخانه بر لزوم توجه به برنامه‌های کاهش آسیب و ادامه این برنامه‌ها در مصرف کنندگان تزریقی مواد مخدر تاکید کردهاند. رییس اداره ایدز وزارت بهداشت گفته که “ با همکاری سایر سازمان‌های همکار از جمله وزارت آموزش و پرورش، سازمان صدا و سیما و سازمان هلال احمر برنامه‌های کنترل و پیشگیری از ایدز با شدت هرچه بیشتر در کشور دنبال شود.”
سال گذشته وزیر بهداشت نیز درباره افزایش افراد مبتلا به ویروس ایدز از طریق رابطه جنسی غیر ایمن هشدار داده و گفته بود که جامعه ایران ممکن است با آنچه او آتشفشانی از بیماری ایدز خواند رو به رو شود. وی ضمن تاکید بر اهمیت آموزش جوانان گفته بود، یک روسپی می تواند در سال پنج تا 10 نفر را به ویروس ایدز مبتلا کند.
وقتی ایدز فیلتر می‌شود
با این حال همواره آموزش مهارتهای عمومی جنسی در مدارس و حتی دانشگاههای ایران جزو تابوهایی است که همچنان دست نخورده باقی مانده است. تا آنجا که دکتر شاعری رییس انجمن ایدز ایران گفته “وقتی جوان و نوجوان ما حتی کلمه ایدز را نمی تواند سرچ کند و این کلمه فیلتر است چگونه انتظار داریم که این نوجوان بتواند آموزش و اطلاعات درستی دریافت کند.” او معتقد است که برای کنترل مرحله سوم وجلوگیری از انتقال به طریقه جنسی این بیماری و جلوگیری از افزایش مجدد آن باید آموزش ایدز از مدارس و دانشگاه و از بین جوانان آغاز شود. تنها دوره آموزش مهارتهای جنسی به جوانان ایرانی محدود به جلسات چند ساعته توجیهی قبل از ازدواج می‌شود.
دولت ایرانی در حالی به فکر اجرای طرحهایی برای پیشگیری از شیوع بیماری ایدز است که مجریان اولین برنامه پیشگیری از بیماری ایدز، از 3 سال پیش تا کنون به اتهام براندازی نظام، ارتباط با احزاب اپوزیسیون و تشکیل سازمان‌های غیردولتی که آمریکا در تشکیل آنها نقش داشته‌است، در زندان به سر میبرند. اولین برنامه پیشگیری از HIVدر ایران توسط کامیار علایی و آرش علایی و با همکاری دانشکده پزشکی کرمانشاه پیاده سازی شد. آنها کلینیک مثلثی را در کرمانشاه پایه‌گذاری کرده که بعدها مدلی برای معالجه و مراقبت از مبتلایان شد.
بعد از برادران علایی تقریبا دولت ایران اجازه فعالیت به هیچ تشکل مردم نهادی در زمینه بیماری ایدز نداده است. سازمان‌های غیردولتی فعال در زمینه اطلاع رسانی و پیشگیری از سوی نهاد و سازمان‌های دولتی به شکل رقیب نگریسته شده با مشکلاتی در زمینه فعالیت‌های خود مواجهاند. این در حالی است که طرح‌های دولتی نیز مدت‌های طولانی در بایگانی‌ها نادیده انگاشته می‌شوند.
بزرگترین تلاش دولت ایران برای مبارزه با بیماری ایدز معرفی داروی گیاهی با نام تجاری “آیمد” در سال 85 بود. کشف این دارو در حقیقت یکی از خبرهای خوش محمود احمدی نژاد در بیست و هفتمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بود. اما چندی نگذشت که یک عضو کمیته کشوری ایدز فاش ساخت که این دارو “هیچ تاثیر درمانی ندارد و در حال حاضر تنها بر روی بیمارانی که هیچ امیدی به زنده ماندن آنان نیست، آزمایش می شود.”
پس از این اقدامات دولت ایران در زمینه پیشگیری و مبارزه با شیوع ویروس HIV تنها به مواردی چون برنامه‌ریزی برای ارایه سوزن و سرنگ استریل به معتادان، لغو ممنوعیت توزیع تیغ یک بار مصرف در زندان‌ها و ارایه کاندوم و سرنگ ارزان در برخی نقاط ایران خلاصه شده است.
